Þjóðviljinn - 23.12.1963, Blaðsíða 7

Mánudagur 23. desember 1&63
ÞI6DVILI1NN
SlÐA ^
AFLAMENN
Aflamenn. — Eftir Ása í
Bæ, Indriða G. Þorsteins-
son. Stefán Jónsson, Bjöm
Bjarman, Jökul Jakobsson.
■— Jónas Árnason sá um
útgáfuna. — Heimskringla.
Beykjavfk 1963.
Margir hafa hlakkað til
þessarar bókar frá þvi útgáfa
hennar var boðuð. Þó allmikið
hafi verið út gefið af ,ajó-
mannabókum" undanfarin ár
hefur það, verið misjafnt að
fróðleik og bákmenntagæöum.
Enn er lítið skráð á bækur um
marga þætti sjómennsku og
fiskveiða Íslendinga og mörg-
um hefur orðið að líta þar
helzt til liðins tíma svo stór-
fróðleg sem kynni af nútíma-
fiskveiðum ísilendinga eru td
skilnings á þjóðlífinu og fram-
förum á Islandi. Fátt sem hef-
ur veriö skrifað um fyrri tíma-
bil íslenzkra fiskveiða og mann-
lífið kringum þær finnst mér
jafnast á við Virka daga þeirra
Guðmundar G. Hagalíns og
Ssemundar. A seinni árum hef-
ur Jónas Árnason með list-
fengum skrifum leitt þakkláta
lesendur um borð í allavega
fiskiskip. farið með þá á
fjölbreyttustu veiðar og unnið
með því verk sem k'klegt er
að standi lengur í gildi en ýms-
ar bókmenntir sem meira láta
yfir sér. er ekki ólíklegt að
komandi kynslóðir Islendinga
þurfi oft að sækja fróðleik
og skemmtan í sjómennskuskrif
Jónasar. Að því er eftirsjá að
Jónas skyldi ekki eiga veiga-
mikinn kafla í bókinni. Hann
hefur þó séð um útgáfu Afla-
manna, en fimm menn aðrir
MOSKVC 20/12 — í fyrradag
kom til óspekta á Rauða torg-
inu í Moskvu, en stúdentar frá
Ghana gerðu aðsúg að Kreml-
byggingunni. í gær réðust
stúdentarnir á sendiráð Ghana í
Moskvu og brutu þar allt og
brömluðu.
Fréttastofan Tass hermir, að
hluti stúdentanna hafi verið
lókkaður til Moskvu frá öðrum
borgum í Sovétríkjunum á þeim
forsendum, að Ghanastjórnin
ætlaði að hækka við þá styrk-
inn og gefa þeim nýársgjafir.
Sendiherra Ghana í Moskvu
staðfesti þetta, en ekki er vitað
hver hringdi í stúdentana né í
hvaða skyni. Sendiherrann sagði,
að upphaflega hefðu óspektirn-
ar hafizt af allt öðrum ástæð-
um en þeirri, sem blásin var
út í vestrænum blöðum. Stúd-
entarnir hefðu ekki vitað um
dauða Asare-Addo, sem þeir
töldu hafa verið myrtan, fyrr
en þeir komu í sendiráðið, og
hafi þá notað sér þessa frétt
til afsökunar á háttarlagi sinu.
Stúdentamir notuðu sér vo-
veiflegan dauða Ghanastúdents-
ins Asare-Addo, sem fannst lát-
inn í úthverfi borgarinnar, til
Zanzibar fullvalda
ZANZIBAR 11/12 — Zanzibar,
eylandið við austurströnd Afríku
sem verið hefur brezk nýlenda,
hlaut fullveldi i dag og voru
þar mikil hátíðahöld af því til-
efni
ritað efnið, Ási í Bæ, Indriði
G. Þorsteinsson, Stefán Jóns-
son, Bjöm Bjarman og Jökull
Jakobsson.
Mér er nær að halda að
Jónas hafi strax fundið hvar
feitt var á stykkinu með því
að láta Aflamenn byrja á rit-
gerð Ása í Bæ um Binna i
Gröf, Benóný Friðriksson heit-
ir hann fullu nafni. landskunn-
ur aflakóngur í Vestmannaeyj-
um. Að loknum lestri hennar
verður Binni í Gröf aldrei ó-
kunnugur manni framar, hó
öðrum kynnum sé ekki til að
dreifa. Ritgerðin er óvenju vel
gerð og skemmtileg mannlýs-
ing. mynd aðalsöguhetjunnar
og persónuleiki verður ótrúlega
skýr, dálítið grófur eða rétt-
ara sagt hrjúfur, mennskur og
breyskur, snarráður og stórbrot-
inn á hættustund, æðrulaus og
yfirlætislaus, glaður í fasi, sjó-
sóknari og aflakóngur, hefur
aldrei á langri formannsævi
misst mann í sjóinn.
Ási í Bæ hefur notið kunn-
ugleika sins, og þarf því ekki
að einskorða sig við orð og frá-
sögn Benónýs sjálfs. Höfund-
ur leitar uppi háseta hans og
aðra skipsfélaga frá ýmsum
ársskeiðum ævinnar og varpar
á söguhetjunna kastljósi þeirra
kunnugleika, þar koma fram
óvæntir atburðaþættir og at-
vik sem gefa mannlýsingunni
fvllingu og nýja þætti.
Ekki neytir höfundur siður
kunnugleika síns af Vest-
mannaeyjum og atvinnusögu
beirra, og síðast en ekki sízt
náinna kynna af sjósókn og
fiskveiðum. til að sýna um-
hverfið sem söguhetjan og allt
hennar ævistarf er sprottið úr.
þess að ásaka íbúa Sovétríkj-
anna fyrir kynþáttahatur, og
sögðu hann hafa verið myrtan.
Fúrtséva menntamálaráðherra
Sovétríkjanna veitti stúdentun-
um áheyrn og lofaði þeim rann-
sókn á málinu.
Krufning á hinum látna stúd-
ent, sem fór fram að viðstödd-
um tveimur læknastúdentum
frá Ghana, leiddi í ljós, að hann
hefði króknað undir áhrifum á-
fengis. en engin merki um lík-
amsárás hefðu komið fram, seg-
ir Tass.
í gær, sunnudag, var sagt í
Reutersfrétt frá Moskvu að
afrísku stúdentarnir við háskól-
ann þar hefðu hafnað tilmæl-
um rektors um að þeir lýstu sig
andvíga framferði félaga þeirra
sem efndu til óspekta á Rauða
torginu. Tilmælunum var hafn-
að á fundi þar sem aðeins voru
saman komnir 150 af 600 afr-
iskum stúdentum við háskól-
ann.
í sömu fregn er það haft eft-
ir talsmanni sendiráðs Ghana
í Moskvu að forsprakkar ó-
spektanna muni senniiega verða
að fara frá Sovétríkjunum. Tek-
ið var fram að aðeins væri um
fáa menn að ræða Sendiráð-
ið tekur undir þá skýringu
Tassfréttastofunnar að margir
þeirra stúdenta sem að óspekt-
unum stóðu hafi verið frá há-
skólum utan Moskvu og hafi
þeir gert sér vonir um að fá
jólaejafir en efnt til óláta þeg-
ar þær brugðust.
Sú vitneskja hins þaulkunnuga
og fjölmenntaða höfundar gef-
ur þessari fimmtíu blaðsíðna
frásögn, sem oft er æsispenn-
andi, visst jafnvægi — má ég
segja forsjárlega kjölfestu á
rjúkandi siglingu eftir ævislóð-
um Binna í Gröf! Þetta hefur
Ási fram yfir alla hina höf-
unda bókarinnar, sem eðlilegt
hlýtur að teljast. Enginn þeirra
er sjálfur jafn samgróinn um-
hverfi söguhetju sinnar og at-
vinnuháttum sjávarútvegs og
fiskveiða.
Þannig verður þessi bókar-
kafli annað og meira en frá-
sögn af einum manni, Benóný
er sýndur í órjúfandi samhengi
við uppruna sinn og umhverfi,
farið með honum stig af stigi
þeirrar gerbreytingar í búnaði
fiskiskipa, veiðiaðferða, hafn-
arskilyrða, fisknýtingar og
fiskvinnslu sem orðið hefur á
röskum aldarhelmingi. Stund-
um er að vísu í flughraða frá-
sagnarinnar aðeins tæpt á
hlutum, sem hætt er við að
fari fram hjá lesendum sem
sizt eru kunnugir sjósókn og
fiskveiðum. Sennilega hefur
Ása verið afmarkað bókarrými.
en útkoman verður önnur en
við lestur margra minninga-
bóka. Sagt er of fátt,
of lítið, þetta er efni i heila
bók! Ási skrifar hratt. stund-
um hrátt, en alltaf ólgandi af
því lífi sem er í sjómennsku
og sjósókn, með hinum dimma
hljómi hættu og dauða svarr-
andi undir. Hér er algjör and-
staða þess að verið er að tægja
og teygja alltof lítið efni í allt-
of margar alltof gleiðletraðar
síður til að úr verði bók. Hér
hefur uppgripaefni fundið sér
höfund. Mættum við fá meira
að heyra um fiskveiðar og
sjósókn i Vestmannaeyjum,
hinum undursamlega smáheimi,
ríki óþrjótandi bókarefna fyr-
ir mann eins og rithöfundinn
og sjómanninn Ása í Bæ.
Næsta ritgerð Aflamanna
heitir Á stund skyttunnar og
er eftir Indriða G. Þorsteins-
son. Hún er lipur og ekki ó-
fróðleg blaðamennska (og þarf
ekki aö taka það fram að það
orð er ekki last i mínum
penna). Þarna er allmargt af
=amtíningi og fróðleikskomum
um hvalalíf og hvalveiðar,
einkum við Island, og loks lýst
einni veiðiför á fslenzku hval-
veiðiskipi. Dálítið truflar það
þé lýsingu hve margt er skróð
um þjáningar höfundar af sjó-
veiki, en lesanda hættir til að
líta á þær sem algert aukaat-
riði i ritgerð um hvalveiðar.
Og um Jónas Sigurðsson, sem
talinn er jafnvígur á skóla-
stjóm og hvalveiðar, veit mað-
ur eiginlega furðu fátt minnis-
stætt að loknum lestri.
Grein Stefáns Jónssonar
fréttamanns um Pétur Hoff-
mann og álaveiðar hans þykir
mér einkennilega utangama f
bókinni og mislukkað skrifirí
með öllu sé það hugsað sem
upplífgandi grín bókarinnar,
svo drepleiðinlegt er þetta
dómadagsraus. hvort sem það
er nú Pétri að kenna eða skrif-
aranum, sem reyndar er búinn
að setja saman heila bók um
betta viðfangsefni.
Björn Bjarman skrifar rit-
gerð sem nefnist Með kúa_
smalanum úr önundarfirði og
er það að aðalþræði um Garð-
ar Finnsson. skipstjóra á
Höfrungi. Þarna er þó nokk-
ur fróðleikur um síldveiðar og
breytingar á veiðitækni í þeirri
grein. en mynd söguhetjunn-
ar verður óskýr og þokuleg
( samtalsmasi og afturhvarfs-
brellum frásagnarinnar til fyrri
tfma og frumstæðari síldveiði-
hátta. sem gera alla frásögn-
ina einhvern veginn ruglings-
,ega og ná ekki tilætíuðum
■íhrifum.
Síðast er grein Jökuls Jakobs-
-4>
Kvarta yfir kynþáttamisréttinu
Óspektír stúdenta
frá Ghana s Moskvu
—,
——
Höfundamir: Indriði, Jónas, Jökull, Björn, Stcfán og Ási í Bæ,
sonar um Guðjón Illugason:
Frá Hafnarnesi til Mangalorc.
Þetta þykir mér næstbezta
grein bókarinnar, vel skrifuð
og eðlilega eins og fer slikri
frásögn mæta vel, og án þess
að skrifarinn sé að trana fram
sinni persónu. Ekki hef ég þó
sem austfirzkur færamaður
heyrt tekið svo til orða:
,,— hann hefur báðar hendur
á færinu og skakar þannig“,
ég held að Austfirðingar beygi
sögnina að skaka á venjuleg-
an hátt, og ekki finnst mér
viðkunnanlegt orðalag þegar
rætt er um „risavaxinn bein-
hákarl" að kalla hann í öði-u
orðinu „illhveli" og ,,hval-
skepnu“. En hér er greinagóð
frásögn í stuttu máli um gagn-
merkan þátt í nútímastörfum
íslenzkra sjómanna: Þeir eru
famir að kenna Asíuþjóðum
nútímavinnubrögð f fiskveiðum
og finna fyrir þær fiskimiðin.
Lesandi fær hugmynd um fá-
tækt þessara þjóða, um þekk-
ingarskortinn og hvers konar
hjátrú sem þjakar þetta fólk,
og gerir þvi örðugt fyrir að
beita nútímatækni í lifsbaráttu
sinni. jafnvel þá sjaldan að það
á þess kost að læra og fá slíkt
tæki að starfa með og venju-
legan vélbát eins og þeir tíðk-
ast hér um slóðir. Lýsing Guð-
jóns Illugasonar, dugmikils
hæfileikamanns og brautryðj-
anda á þessu sviði, sem unnið
hefur árum saman á vegum
Sameinuðu þjóðanna í Suður-
asíulðndum, verður hugstseð
mannlýsing af íslenzkum sjó-
manni og dáðadreng.
Um Aflamenn mætti skrifa
lengra mál og vandaðra. En
þó þetta sé engin auglýsinga-
grein, vona ég að það hafi
þegar komið fram að mér þyk-
ir þetta óvenju eiguleg bók,
þó einstakir þættir hennar og
jafnvel ritstjórn hefði mátt tak-
ast betur. Aflamennimir is-
lenzku eru afreksmenn í íisk-
veiðum svo miklir, að hvergi
ei-u aðrir fremri. Þeir eiga
skilið að um þá séu ritaðar
merkar bækur.
S. G.
Heldur smjör en byssur
DregiS verður úr útgjöldum
Sovétríkjanna til herna&ar
MOSKVU 17/12. — Fjármálaráðherra Sovétríkjanna, Vass-
ilí Garbúsoff, lagði í dag fyrir Æðstaráðið fjárhagsáætl-
un fyrir tvö síðustu ár sjö ára áætlunarinnar. í þessari
áætlun er gert ráð fyrir verulegri lækkun fjárveitingar
til hersins, en aftur á móti aukinni framleiðslu neyzlu-
varnings.
Það var þrennt, sem mesta
athvgl) vakti í þessari fjárhags-
áætlun, sem öll einkennist af
bjartsýni:
— 1) Gert er ráð fyrir 4,2%
lækkun hernaðarútgjalda næstu
tvö ár.
— 2) Framleiðsla neyzluvarn-
ings mun aukast um 14,5%
næstu tvö árin
— 3) Bvggðar vl. íbúðir
fyrir 15 milljónir manns næstu
tvö ár.
Hernaðarútgjöldin v .ða lækfc-
uð um 600 milljónir rúblna (um
3000 milljarða króna) frá þvi
sem þau voru f ár og komast
niður í 13,3 milljarða rúblna
f 665 milljarða króna). Sagði
fjármálaráðherrann þessa upp-
hæð nægja til að verja sjálf
Sovétrikin og sósialistísku lönd-
in
Fjárfesting í efnaidnaði
Ekki er farið dult með að
dregið er ur hernaðarútgjöldum
tll þess að vega nokkuð upp á
móti stórauknum fjárveitingum
til efnaiðnaðarins, en allt kapp
verður lagt á það næstu sjö
árin að auka framleiðslu hvers
konar kemískra vara, en þó al-
veg sérstaklega tilbúins áburð-
ar. Er ætlunin að fjórfalda þá
framleiðslu á þessum sjö ár-
um, í þvi skyni að tryggja
stórfellda aukningu á fram-
leiðslu hverskyns búsafurða.
Gert er ráð fyrir að til fjár-
festingar í efnaiðnaðinum verði
varið á næstu sjö árum 42
milljörðum rúblna en það sam-
svarar um það bil tveimur
billjónum króna.
Þá stefnu í fjárveitingamál-
um sem mörkuð er af hinum
nýju fjárlögum má því orða á
þennan veg: „Heldur smjör en
fallbyssur“.