Þjóðviljinn - 24.12.1963, Blaðsíða 6

g SÍÐA
HÖÐVILIINN
Þriðjudagur 24. desember 1963
Gleíileg jól!
Farsælt og gott komandi ár, þökk fyrir
viðskiptin á því liðna.
Prentmyndastofa Helga Guðmundssonar,
Laugavegi 31.
Gleðileg jól!
Farsælt og gott komandi ár, þökk fyrir
viðskiptin á því liðna.
Verzlunin Grund, Klapparstíg 31.
Gleðileg jól!
Farsælt og gott komandi ár, þökk fyrir
viðskiptin á því liðna.
G. Þ. Júlíusson, Þingholtsstraeti 15,
Gleðileg jól!
Farsælt og gott komandi ár, þökk fyrir
viðskiptin á því liðna.
Efnalaugin Gyllir, Langholtsvegi 136.
Gleðilegjól!
Farsælt og gott komandi ár, þökk fyrir
viðskiptin á því liðna.
Guðmundur Þorsteinsson, gullsmiður.
Bankastræti 12.
Gleðileg jól!
Farsælt og gott komandi ár, þökk fyrir
viðskiptin á þvi liðna.
Bragi Brynjólfsson, klæðskerameistari,
Laugavegi 46.
Gleðileg jól!
komandi ár, þökk fyrir
liðna.
Farsælt og gott
viðskiptin á því
Vesturgötu 3.
Gleðileg jól!
Farsælt og gott komandi ár, þökk fyrir
viðskiptin á því liðna.
Glugginn, Laugavegi 30.
Gleðilegjól!
HANSAX
Hafliði Magnússon.
Sigriður Jónsdóttir.

Séra Odduar Vigfús Gísiason.
Mínir vinir fara fjöld,
feigðin þessa heimtar köld,
ég kem eftir kannske í kvöld
með klofinn hjálm og rofinn
skjöld,
brynju slitna, sundrað sverð
og syndagjöld.
Bólu-Hjálmar.
Á engu ári ævi minnar hef
ég goldið þvílíkt afhroð í missi
mikils fjölda vina og góð-
kunningja, eins og á því ári
sem nú er þegar á enda. Þar
eru 6körðin orðin svo mörg og
stór. að með öllu er vonlaust
að ég lifi það að sjá þau fyll-
ast.
Úr þessum stóra horfna hópi
er það sérstaklega ein kona,
sem er mér tilefni þess að
renna huganum aftur í tímann
til bemskuáranna. Kona þessi
er Kristín Hafliðadóttir, fædd
á Hrauni í Grindavík 2. júní
1889, dáin 24 janúar þ.á., á
Barónsstig 24 hér í Reykjavik.
Kristín var dóttir þeirra merku
hjóna Sigríðar Jónsdóttur og
Hafliða Magnússonar, er
bjuggu búi sínu á Hrauni hart-
nær hálfa öld. nánar tilgreint
áratugina báðum megin við
síðustu aldamót. Kristín var
yngst af fjórum dætrum þeirra
Hrauna-hjóna og dó síðust.
Synimir voru þrír og er nú að-
eins einn þeirra á lífi, Magn-
ús bóndi á Hrauni, yngstur
allra þessara sjö systkina.
Ástæðan til þess að ég minn-
ist við fráfall Kristínar sálugu
sérstaklega bemskuára minna
er sú, að foreldrar mínir. sem
ég dvaldist þá hjá, bjuggu
austast í Þorkötlustaðahverf-
inu, en það er næsta nágrenni
við Hraun. Þegar svo þar á of-
an bætist það, að móðir mín,
sem mér þótti stundum nokk-
uð siðavönd og ekki vildi allt-
af fallast á mínar uppástung-
MINNINGAR FRÁ
HRAUNI
f GRINDAVIK
Minnzt Kristínar Hafliðadóttur og fleiri
ur þegar ég vildi velja mér
leikfélaga, hafði aldrei neitt á
móti því að ég léki mér með
Hrauns-systkinunum, þá leiddi
það svo sem af sjálfu sér að
oftast var ég í félagsskap
þeirra.
Það mátti segja um Hrauns-
heimilið i þá daga, þ.e. um og
upp úr 1890, að þar var bæði
hátt til lofts og vítt tii veggja,
samanborið við það sem tíðk-
aðist þá á bændabýlum al-
mennt. Hin sjö stafgólfa langa
baðstófa með tveim sex rúðna
gluggum á hvorum stafni. þ.e.
til norðurs og suðurs, og auk
þess fimm minni gluggar á
vesturhliðinni, gerði það að
verkum að baðstofan á Hrauni
var bjartari og skemmtilegri
en aðrar baðstofur sem ég
haföi þá séð. Að sjálfsögðu var
þessi góða baðstofa leikvang-
ur okkar krakkanna, þegar
veður leyfði ekki útileiki. Þeg-
ar svo að upp birti eftir hríð-
arél eða regnskúrir tók annað
við sem var ennþá betra en
baðstofan bjarta og rúmgóða,
en það var hið víðáttumikla
Hrauns-tún, er var talið stórt
miðað við það sem tún gerðust
aimennt i þá daga. Þar næst
var svo fjaran, einkum þegar
lágsjávað var; reyndist hún
mjög lokkandi leikvangur alla
leið úr Vatnagörðum austur að
Barnakletti.
En það bezta utan bæjar á
Hrauni var og er þó alla tíð
sjóndeildarhringurinn. 1 norðri
og austri samanstendur hann
af himingnæfandi háfjöllum,
Húsafelli, Festarfjalli m.fl., til
suðurs að sjá úthafið enda-
lausa, alloft skreytt af meir
eða minna leyti risháum brim-
öldum, og svo til vestursins úf-
ið eldgosahraunið grásvart og
grettið. sífellt minnandi á tröll
og drauga, en þó magnað þeim
töfrandi kynngikrafti, sem íátt
eða ekkert þeirrar tegundar
fær viö jafnazt.
Ég þekki engan einstæðan
bóndabæ á landi voru, sem
náttúran hefur smíðað eins
sterkan íslenzkan ramma utan-
um og Hraun í Grindavík.
Um leið og ég nefni hér
fjallið Húsafell sem tilkomu-
mesta hlekkinn í keðju þess
sjóndeildarhrings sem umlykur
Hraun, má ekki gleyma að
geta þess, að þetta tignarlega
og að mér finnst dásamlega
fjall var okkar allra bezti
skemmtistaður að áliðnum
sumrum við berjatínslu. Var
þá leiðin iögð upp í geira
Húsafells og þá oft og einatt
alla leið upp á sjálfan Húsa-
fellsdalinn. Á Grindavíkurmáli
í þá daga var þetta kallað að
íara í berjaheiðL
Þó ég sé nú kominn á sól-
björtum sumardegi með Krist-
ínu sálugu og systkinum henn-
ar upp í Húsafellsdal í berja-
heiði. var það nú samt ætlun-
in að tileinka þessa upprifjun
minningum frá bernskuárun-
um öðrum árstíma, en það eru
jólin. Mér finnst ávallt eitt-
hvað jólalegt við að minnast
Hrauns-heimilisins í tíð þeirra
hjóna, Sigríðar og Hafliða, en
því olli skaplyndi og dagfar
þeirra beggja, einkum þó
bóndans, því að þó Hafliði
væri í bezta lagi trúaður og
kirkjurækinn alvörumaður þá
var dagfar hans þannig að mér
fannst hann alltaf vera i jóla-
skapi. Einhvem þátt í þessu
áliti mínu á Hraunshjónunum
og heimilinu þeirra býst ég við
að það háfi átt að það var í
Hraunsbaðsfofunni, sem ég sá
fyrst jólatré. Það var skreytt
með eini og á því loguðu 25
vaxkertaljós; svo dýrðiegan
hlut hafði ég ekki séð fyrr né
heyrt nefndan. Á því herrans
ári 1893 mun þetta hafa skeð,
EFTIR ELÍAS
GUÐMUNDSSON
ég þá á 10. aldursári en Krist-
in á fimmta.
Þegar ég minnist þeirra af
aldamótamönnum okkar sem
ég þekkti persónulega, þá verð-
ur Hafliði á Hrauni ávallt
meðal þeirra sem mér er einna
geðfelldast hugleiðingarefni. Ef
til vill stafar þetta að ein-
hverju leyti af því, að við Haf-
liði áttum það sameiginlegt að
vera óskólagengnir, hvorugur
hafði í neinn skólann komið.
Hæst komst Hafliði það á op-
inberum vettvangi að vera
hreppsnefndaroddviti Grindá-
víkurhrepps, en af því að hon-
um var nú annað geðfelldara
en langvinnar kyrrsetur á
landi mun það hafa orðið hlut-
skipti Sigríðar að annast
skriftimar, en skriffinnska var
nú minni í þá daga heldur en
nú gerist.
Annars eru Hraunshjónin
mér ávallt sérstaklega geðfellt
hugleiðingarefni, meðal annars
af því hvað þau voru ólík
hvort öðru. Sigríður var kona
f stærra lagi á líkamsvöxt,
hægfara; mér sýndist hún
aldrei flýta sér, þó unnust
henni vel verkin. Hafliði var
maður í minna lagi, tæplega
meðalmaður, fríður sýnum og
svo fjörmikill að ég sá hann
aldrei hreyfa sig öðruvísi en
fara hratt, ýmist ganga hratt
eða hlaupa. En hvað þessum
tveimur ólíku manneskjum
gekk þó ávallt vel að vera
samferða hef ég aldrei getað
skilið til fullnustiu; gerði þó ráð
fyrir að gagnkvæm ást frá
beggja hálfu, sem ekkert hall-
aðist á með, hafi verið þar
þungamiðjan.
Um langt árabil var Hafliði
á Hrauni einn af fremstu for-
mannaskörungum Grindavik-
ur og á tímabili aflakóngur.
Ég minnist þess nú, að það
mun vera eitthvað í kringum
hálfur annar áratugur síðan ég
páraði einnar síðu grein í
Þjóðviljann í tilefni af 100 ára
afmæli Hafliða, en það blað
er nú týnt og greinin gleymd
svo að ég veit ekki nema að
ég sé búinn að endurtaka hér
eitthvað af þvi sem ég hef þar
sagt um hann og bið afsökun-
ar á því. Þó ætla ég að bæta
því hér við aðrar syndir. að
endurtaka hér tvær formanna-
vísur, sem ortar voru um
Hafliða á blómaskeiði ævi
hans. Það geri ég fyrst og
fremst af því, að þær hafa inni
að halda rétta lýsingu á Haf-
liða, svo langt sem þær ná,
og svo hinu að mér finnst góð
visa aldrei of oft kveðin.
Sínum knör af kappsemi
korða börinn heppnasti.
Hrauns úr vör hann Hafliði
halda gjörir meðliði.
Aflamaður mesti þar
menntir hraður ástundar,
innist glaður alstaðar,
að sér laðar þjóðirnar.
Höfundur þessara vísna mun
á sínum tíma hafa verið Ás-
valdur Guðmundsson.
Merkilegt viðfangsefni væri
það, að rifja upp sögu Hrauns,
en ekki að sama skapi ánægju-
legt, á sumum köflum að
minnsta kosti, og á ég þar
einkum við það tímabil, þegar
helgidómurinn í Skálholti,
fyrst og fremst sá kaþólski,
gekk lengst í því að kúga
landslýðinn. en það kom ekki
sízt niður hér á Suðumesjum,
þar sem fengsvonin var mest
úr sjónum. Þá var nú þannig
búið að bóndanum á Hrauni,
þegar Skálholtskirkja hafði
áskilið sér og óskabami sínu
Viðeyjarklaustri, svo mikið af
hval og trjáviðarrekaréttindum
á Hraunsfjöru sem biskupnum
í Skálholti þóknaðist (þá var
lengd Hraunsfjöru óslitin alla
leið frá Hraunnesi að Ranga-
gjögri á Selatöngum). Ofaná
þetta bættist svo það að bónd-
anum á Hrauni var bannað að
Höfundur greinarimmr,
Elías Guðmundsson.
eiga róðrarskip sitt nema að
hálfu leyti; hinn helminginn
þurfti Skálholtskirkja að eiga.
Þegar biskupsstólskúguninni
svo lauk. sem mig minnir að
hafi verið nálægt 1800, þá tók
konungsvaldið við með verzl-
unareinokunina og aðra álíka
geðslega fylgidrauga. Enginn
má taka orð mín þannig, að
Hraunsbóndinn hafi einn orð-
ið fyrir þeim búsifjum, sem
lýst er hér að framan, því fór
mjög fjarri. Fyrir þeim urðu
allir meðal almennings, sem
eitthvað höfðu handa á milli
og hægt var af að reita.
Mér hefur orðið á að stíga
hér feilspor. Ætlun mín var
ekki sú, að skrá sögu Hrauns;
til þess er hér hvorki rúm né
tími. Hitt var hugsun mín að
reyna að gefa dálitla lýsingar-
mynd af bernskuheimili Krist-
ínar sálugu. Það hef ég nú
begar að nokkru ieyti gert. í
framanskráðum línum og svo
í áður áminnztri aldarminn'ng-