Þjóðviljinn - 24.12.1963, Blaðsíða 46

Löngum hafa norrænir menn tengt tvö tákn öðrum fremur við sólstöður-
nar, vetrarsólhvörf um jól og sumarsólhvörf á jónsmessu — tréð og bálið.
Sígrænt grenitréð var tákn frjóseminnar í grimmu vetrarríki á norðlægum
slóðum, bálið ímynd sólargeislanna sem allt líf glæða. Og upphaflega var
miðsvetrarblótið haldið til að fagna hækkandi sól, bjartari degi.
Síðar komu guðir í stað sól-
ar. hátíðin var tileinkuð Óðni
og Þór líkt og Jesú Kristi nú.
Kristinni kirkju tókst ekki að
útrýma eldgömlum siðum, sem
bundnir voru sólarhátíðunum.
Þvert á móti varð hún að una
því, að hin gömlu, „heiðnu“
tákn væru bundin kristin-
dómnum.
£ Með víkingum
til Hólmgarðs
1 lok miðalda féll þó mest-
ur Ijóminn af grenitrénu og
bálinu, sem sett höfðu hvað
mestan svip á hátíð vetrar-
sólhvarfanna, einkum á aftur-
haldssömustu skeiðum kaþ-
ólsku kirkjunnar. En viking-
arnir höfðu flutt með sér til
Garðaríkis hinn fagra sið að
kveikja bál og reisa grenitré
sem tákn við sólarfagnaöi
miðsvetrar.
1 Hólmgarði (nú Novgorod)
í Garðaríki var venjan að
skreyta inngöngudyr höfð-
ingjabústaðanna með greni-
greinum á jólum. Grenið var
oft skreytt böndum og gjöfum
til þegnanna. Voru gjafimar
lagðar við fótstall trésins. Á
sama tíma og jólatrés-siður-
inn féll í gleymsku á Norð-
urlöndum. var honum viðhald-
ið í hinu víðlenda Rússaríki,
og þar varð tréð þegar fram
liðu stundir það tákn sem allt
snerist um öðru fremur, og
bændurnir dönsuðu oft í
kringum það.
1 byrjun sextándu aldar
héldu þýzkir ævintýramenn til
Rússlands, þar sem þeir slógu
um sig og söfnuðu óhemju
auðæfum á sínar hendur. Og
þeir komust í kynni við rúss-
nesku jólasiðina og urðu
46 — JÓLABLAÐ
JÓLATRÉÐ
TÁKN
FRJÓSEMI
QG LJÓSS
hrifnir af jólatrjám, sem
skreytt vom ljósum og borð-
um.
Siðurinn breiddist út frá
Rússlandi til Þýzkalands og
Sviss. Prelátarnir snerust sem
þeir gátu til varnar gegn
þessari „heiðnu" venju, en sú
andstaða bar engan árangur.
A Jólatré Göthes
Vinur Göthes, Körner að
nafni, hefur látið eftir sig svo-
fellda lýsingu á jólahátíð i
Leipzig árið 1770.
„Gleðskapur Göthes og
pabba náði hámarki þegar
þeir tóku upp á því að skreyta
jólatré handa Joli, hundinum
sem Göthe þótti svo vænt um.
Þeir settu jólatréð á mitt
gólfið, skreytt allskyns sæt-
meti. Hundinn færðu þeir í
rauða mussu og leiddu hann
á afturlöppunum að borði,
sem sérstaklega hafði verið
lagt á fyrir hann og svignaði
undir margvíslegu góðgæti, en
við urðum að láta okkur
nægja eina lengju af brúnum
piparkökum, sem guðfaðir
minn hafði sent okkur frá
Niirnberg. Joli var svo heimsk
skepna og ókristileg, að hann
bar ekki hina minnstu virð-
ingu fyrir skreyttu „jötunni"
sem stóð undir trénu, heldur
hnusaði að öllu, dró Jesú-
bamið, sem var úr sykri, með
tönnunum út úr „jötunni“, og
hámaði það í sig. Herra Göthe
og pabbi hlóu þessi ósköp, en
við börnin grétum aftur á
móti fögrum támm. Til allr-
ar hamingju var María mey,
uxinn og asninn úr tré svo að
við sáum ekki á bak þeim
gripum.“
Kirkjuhöfðingjarnir urðu