Þjóðviljinn - 16.05.1964, Blaðsíða 6

g SlÐA
ÞJÖÐVlLIINN
T
Laugardagur 16. maí 1964
EIFFELl TURNINN
75 ára i GAMALL
Um þessar mundir er Eiffel-
tumin í París 75 ára gamall.
Hann var reistur fyrir Heims-
sýninguna 1889. en sú sýning
var haldin til minningar um
aldarafmæli Frönsku byltingar-
ánnar.
Allir þekkja þennan tum, að
minnsta kosti af afspum. Faest-
ir munu þó nú vita nokkur
deili á þeim manni, er turninn
teiknaði.
Gustave Eiffel, höfundur
byggingarinnar, var á sínum
tíma mikilvirkur arkitekt og
verkfrðingur. Auk tumsins, sem
við hann er kenndur, hefur
hann teiknað fjöldann allan af
brúm og byggingum vfðsvegar
um Evrópu, einnig er jám-
------------------------------------<S>
U.S.A.-árás á Kúbu
Fiedel Castro, hefur nýlega í
ræðu sakað Bandarfkin um að
standa á bak við árás þá, er
kúban*kir flóttmenn gerðu ný-
lega á sykurverk»miðju eina í
hafnarbænum Pilon á suður-
strðnd Oriente-héraðsins.
Castro hélt ræðu þessa í út-
varp. Castro hélt því fram, að
árásarmönnunum vaeri haldið
uppi fjárhagslega af Banda-
ríkjastjóm og ennfremur, að
skip það, er notað var til á-
rásarinnar. væri í eigu leyni-
þjónustunnar bandarfsku.
Sjóræningjaskip það, er hér
um ræðir, hóf skothríð á syk-
urverksmiðju og í bardaga sem
á eftir fór særðist kona á-
samt átta ára gömlu bami. 75
þús. sykurpokar eyðilögðust í
eldi. sem kom upp í verksmiðj-
unni. sagði Castro.
Ekki kvað Castro þetta þó
myndu buga Kúbumenn; þeir
væru staðráðnir í þv{ að gef-
ast ekki upp fyrir málaliðum
Bandaríkjastjómar.
Talsmaður stjórnarinnar i
Washington heldur því að
sjálfsögðu fram, að Banda-
ríkjastjóm hafi hvergi nærri
þessum átökum komið.
beinagrind Frelsisstyttunnar i
New York hans verk. Eiffel dó
í Paris 1929. rúmlega níræður
að aldri.
Fæstir munu nú geta hugsað
sér Parísarborg án Eiffelstums-
ins. Hitt er þó mála sannast,
að þegar hann var reistur voru
menn allt annað en hrifnir.
Enn þann dag í dag er starf-
andi nefnd góðborgara sem
vill rífa tuminn og brjóta nið-
ur. Þegar bygging tumsins
hófst, reiknaði prófessor i
stærðfræði og eðlisfræði það út,
nákvæmlega, að óhugsandi væri
að reisa tuminn hærra en 221
metra. Og helztu skáld og lista-
menn þeirra tíma mótmæltu
byggingunni harðlega. I mót-
mælum þeirra gaf m.a. að líta
þessa spumingu:
„Á Parsíarborg að beygja sig
fyrir fáránlegum hugmyndum
þessa vélsmiðs, gera síg að at-
hlægi og svívirða sjálfa sig?
Því Eiffeltuminn, sem Banda-
ríkin, með alla sína kaupsýslu-
Iund vilja ekki sjá, er Parísar-
borg til ævarandi hneisu“.
Undir þetta skrifuðu m.a.
tónskáldið Gounod, Garaier,
arkitekt óperunnar, rithöfund-
amir Alexander Dumas, Pro-
udhomme og Guy de Maupass-
ant og hinn róttæki stjómmála-
maður Georges Clémenceau.
Fræg er sagan af rithöfundin-
um. sem alltaf vann í veit-
ingastofunni undir Eiffeltum-
inum. „Yður hlýtur að finnast
afar mikið til Eiffeltumsins
koma, úr því að þér vinnið hér
daglega" var við hann sagt.
„Hamingjan sanna“ svaraði
rithöfundurinn, „ég sit hér fyr-
ir þá sök eina, að þetta er eini
staðurinn í allri Parísarborg
þar sem ég sé ekki Eiffeltum-
inn.“
Að skáldum og listamönnum
slepptum voru þeir fjölmargir,
sem töldu tumbveginguna ó-
þarfa efnissóun. b'ú hefur þó
ekki svo farið, að turninn væri
„rekinn með tapi“. Á þessum
75 árum hafa 45 miljónir
manna heimsótt tuminn og tekj-
umar af þeim ferðamanna-
straumi eru hreint ekki svo
litlar. Komið hafa þau ár. sem
aðsóknin hefur minnkað, en á
síðari árum er hún aftur að
aukast. 1963 setti tuminn „per-
sónulegt met“ en það ár komu
meir en tvær miljónir gesta.
Ekki eru þessi 75 ár þó nein
einhliða sólarsaga. Á þessnm
árum hafa hvorki meira né
minna en 313 manns framið
sjálfsmorð með því að kasta
sér ofan úr turainum. Það fólk
skiptir þúsundum, sem ekki
hefur tekizt að svipta sig lifa
á þennan hátt vegna þess, að
verðir turnsins hafa gripið inn
í rás viðburðanna.
Annars eru sjálfsmorð í Eiff-
elturninum smitandi. Þegar
einn hefur varpað sér ofan úr
tuminum koma aðrir á eftir.
Eftir hvert sjálfsmorð er því
varðmönnum fjölgað og hert á
eftirliti með gestum, enda veit-
ir ekki af.
Kínverjar klífa einn af
hæstu tindum jarðarinnar
1 byrjun maí kleif leiðangur kínverskra fjallgöngumanna hinn
8012 metra háa tind Shisha Pangma í Tíbet. Tindur þe*si er
mjög erfiður uppgöngu, svo erfiður, að fram til þessa var hann
eini óklifni tindurinn í heiminum, þeirra, sem hærri eru en 8000
metrar. Á þessari mynd sjáum við leiðangursmenn á tindi fjalls-
ins reisa fána Kínverska alþýðulýðveldisins.
Stjórnmálasambandi slitið
Brasilía hefur nú slitið
stjórnmálasambandi við Kúbu.
Lengi hefur verið við slíku
búizt, eða eftir að stjóm Goul-
arts forseta var steypt af stóii
og við völdum tók klíka her-
foringja.
Daginn eftir að Goulart var
steypt hélt sendiherra Kúbu,
Raul Roa Khoury heim með
fjölskyldu sína. Sendiherra
Brasilíu á Kúbu. Luis Bastin
Pito, var staddur í R:o þegar
uppreisnin gegn Goulart brauzt
út og hefur ekki snúið aftur
til stöðu sinnar.
Kennslukvikmynd um hinar ógeðfelldari hliðar banda
Kosningabaráttan í Banda-
ríkjunum verður að flestra
spá það sem þarlendir kalla
,.dirty“ — skítug. Með öðrum
orðum: All er leyfilegt og á það
jafnt við um persónuníð og
rógburð.
Vilji einhver fræðast nánar
um bandaríska stjómmálabar-
áttu í hita kosninganna, er góða
fræðslu að fá um það atriði i
kvikmynd, sem um þessar
mundir er sýnd í Evrópu.
Myndin er bandarísk að gerð
og hefur verið sýnd við mikla
aðsókn f New York. Heitir hún
„The Best Man“ — og er nafn-
ið dregið af þeirri frómu ósk
bandarískra stjómmálamanna,
er þeir ljúka kosningaræðum
sínum: May the best man win,
eða „vonandi vinnur sá bezti“.
Allar sameinast stjórnmála-
hetjur vestan hafs um þessa
ósk, og að sjálfsögðu er hver
og einn sannfærður um að
hann sé guðs útvaldi frambjóð-
andi og því hinn „bezti".
rískra stjórnmála
Umrædd kvikmynd þykirhafa
tekizt mjög vel, leikstjóm
er hrósað hástöfum og leikar-
ar taldir fara frábærlega vel
með hlutverk sín. Það er
kvikmyndafélagið Unitcd Art-
ists, sem myndina gerir. í henni
er hulunni miskunnarlaust
svipt af bandarískum stjóm-
málum eins og þau gerast ó-
geðslegust, áhorfandanum er
sýnt bak við tjöldin á flokks-
þingi þar sem valinn er fram-
bjóðandi til forsetakjörs.
Hinn þekkti rithöfundur Gorc
Vidal hefur skrifað kvikmynda-
handritið, og hann ætti að
þekkja viðfangsefnið: Hann
bauð sig fram við þingkosning-
ar 1960 og tók þátt í flokks-
bingi. Ekki náði Vidal þó kosn-
ingu og er því vel farið. því ef
hann hefði gefizt stjómmálun-
um a vald má meir en lítið
vafasamt telja, að hann hefði
lýst eins ýtarlega og raun ber
vitni viðurstyggilegu völundar-
húsi bandarískra stjómmála.
Álandsþingi ónefnds flokks
í Los Angeles keppa tveir
flokksmenn um forsetaframboð-
ið. Annar þeima, leikinn af
Henry Fonda, er frjálslyndur
menntamaður, bráðgáfaður, orð-
heppinn og fyndinn en óákveð-
inn og reikull þegar á reynir.
Flokkurinn þarf ákveðinn, á-
gengan foringja, ef hann á að
hafa sigurmöguleika. og Fonda
virðist mörgum vanta slfka eig-
inleika. Ekki getur hjá þvf far-
ið, að einhverjum komi Adlai
Stevenson til hugar í sambandi
við mannlýsingu þessa.
Andstæðingur Fonda er leik-
inn af Cliff Robertson. Hann er
afturhaldsamari en sjálfur
Goldwatcr, samvizkulaus lýð-
skrumari á borð við McCarty
og gjörsamlega tillitslaus bak-
tjaldamakkari eins og Richard
Níxon. Hann hefur tekið dag-
inn snemma og safnað saman
ýmsum upplýsingum um and-
stæðing sinn og er ætlunin að
dreifa vissu skjali til þingfull-
trúa strax að aflokinni fyrstu
atkvæðagreiðslu, þegar barátt-
an hefst af alvöru. Skjal þetta
er afrit af éiðfestu vottorði
sálfræðings, sem lengi hefur
stundað Fonda, og er efni þess
stjómmálalegt leyndarmál. sem
Fonda hefur tekizt að geyma,
en gæti orðið örlagaríkt fyrir
framtíð hans. ef upp kæmist.
Vinir og stuðningsmenn Fonda
eru sannfærðir um það, að
eina leiðin til að mæta slíkri
árás sé gagnárás. Þeir hafa
heldur ekki legið á liði sfnu og
tekizt að afla vitneskju um Ro-
berson, sem ekki er sfður
hættuleg stjórnmálaframtíð
hans: Fyrrverandi liðsforingi og
félagi Robertsons úr stríðinu er
reiðubúinn að staðfesta það
með eiði, að meðan á strfðinu
stóð hafi Robertson sýnt sér
kynvillutilhneigingar.
En Fonda vill ekki notfæra
sér þetta vopn. sem honum er
í hendur lagt. Hann vill verða
forseti m.a. til þess að berjast
gegn slfkum bardagaaðferðum,
og neitar að taka þátt f þessum
miður þokkalega leik.
Vinir hans og stuðningsmenn
láta sig ekki. Það er komið
fram á elleftu stund. Robertson
ætlar að fara að deila út
dreifibréfi sínu. Á síðustu
stundu er komið á fund þeirra
keppinautanna, langt niðri í
kjallara hótels eins, og allt með
fyllstu leynd. Fonda hefur gef-
izt upp að svo miklu leyti. að
hann er fáanlegur til þess að
hóta Robertson þvf að koma
upp um kynvillutilhneigingar
hans. ef hann opinberi leyndar-
mál Fonda.
En Robertson er við öllu
búinn. Hann trúir Fonda
fyrir því, að hann hafi það
svart á hvítu, að herréttur hafi
sýknað hann af öllum kyn-
villuáburði, en rúmlega tuttugu
liðsforingjar aðrir — þeirra á
meðal liðsforinginn, sem ætlar
að bera fram ákæruna — hafi
verið reknir úr hemum með
skömm. Hann ætlar svo sannar-
lega ekki að fallast á nein
hrossakaup! Hann er sannfærð-
ur um það að hann geti unnið
Fonda mein en Fonda geti ekki
gert sér neitt. Hinsvegar er
hann reiðubúinn til þess að
gera ekki leyndarmál Fonda
opinskátt, ef hann dragi sig út
úr orrahríðinni og keppi ekki
framar að forsetaframboði.
Endirinn á þessu öllu verður
sá. að Fonda dregur framboð
sitt til baka, einmitt þegar Ro-
bertson ætlar að fara að byrja
að dreifa leyndarskjalinu. En
fall Fonda hefur þó ekki í för
með sér sigur Robertsons.
Fonda lætur fylgismenn sfna
kasta atkvæðum sínum á ó-
kunnan mann — ,,a dark
horse“ eins og það er nefnt
vestra — landstjóra nokkum
sem til þessa hefur haft litlar
sigurvonir sem engar. Með
þessu móti tekst Fonda að ná
því takmarki, sem er honum
meira virði en foretaframboð-
ið: Að hindra það, að jafn sam-
vizkulaus lýðskrumari og Ro-
bertson verði f framboði til for-
setakosninga í Guðs eigin
landi.
— * —
Kvikmyndin þykir sem fyrr
segir glæsilega gerð og
mjög áhrifamikil. Hún afhjúp-
ar verstu hliðamar á banda-
risku stjómmálalífi, stjóm-
málalífi þar sem ógeðfelldustu
lýðskrumarar, loddarar og trúð-
ar hafa lag á að trana sér fram
í fylkingarbrjóst. Leikstjómin
er sögð mikill listrænn sigur
fyrir Franklin Schaffner. Þeir
Gore Vidal og hann hafa gert
hvorki meira ná minna en
kennslnbók í kvikmyndarlíki
nm bandarísk stjórnmál.