Þjóðviljinn - 28.05.1964, Qupperneq 7

Fimmtudagur 28. maí 1964
ÞJÖÐVIUINN
SlÐA 7
Einum og öðrum
til viðvörunar
BERLÍNAR-
BRÉF
Það heíur löngum verið til-
hneiging Islendinga að skrifa
reisubókarkorn eða ferðapistla
um ferðir sínar erlendis og þau
áhrif, sem þeir urðu fyrir þar.
Einkum hafa ferðapistlar verið
tíðir frá mönnum, sem hafa
litið austur fyrir tjald, og þó
sérstaklega frá þeim sem dval-
izt hafa þar örfáa daga eða
part úr degi. Einkum þeim síð-
astnefndu hættir við að fella
stóra dóma um sósíölsku lönd-
in. Einmitt þessir stóru dómar
manna, sem lítt þekkja til. eru
hvimleiðir. Þeir geta verið yf-
irdrifið lof eða staðreyndaföls-
un og rógur um þessi lönd. Ekki
eiga rógsskrifin hvað sízt við
um Austur-Berlín, en þangað
geta erlendir farið án vega-
bréfsáritunar. Það að koma
austur fyrir tjald virðist hafa
svo taugaæsandi áhrif á suma,
að þeim finnst þeir þurfa að
6krifa um atburðinn og hafa
uppi stór orð og mikla dóma.
Eitt nýjasta dæmi þessa
mátti sjá í Tímanum 10. apríl
þessa árs, er Ragnar Ragnars
skrifar um „Berlín cftir stríð"
en Timinn metur þessa grein
svo, að henni er veitt opna
blaðsins þann daginn. Tiiefnið
er heldur ekki litið: Þróun Ber-
línar eftir stríðið. Ragnar Ragn-
ars hafði dvalizt í Vestur-Ber-
lín um mánaðartíma og unnið
þar við góð og gegn fram-
leiðslustörf. þegar hann finnur
þörf hjá sér til þess að skrifa
smágrein um Berlín eftir stríð.
Greinin er sérlega yfirborðs-
kennd og full af sleggjudóm-
um. enda þarf að kynna sér
margt áður en hægt er að fara
út í að skrifa um „Berlín eftir
stríð“ — og ekki er hægt að
ætlast til að neinn læri þýzku
á einum mánuði.
Ekki má kenna Ragnari um
það, þótt vakin sé sérstök at-
hygli á þessari grein með því
að leggja undir hana opnu dag-
blaðs. Samt sem áður vil ég
leyfa mér að taka hana sem
dæmi og lesendum til viðvör-
unar um að lesa álíka greinar
með mátulegri varúð. (Þær at-
hugasemdir við greinina, sem
Aðalfundur Félags íslenzkra
loftskeytamanna var haldinn
fyrir nokkru. Fundarstjóri var
kosinn Kristján Júlíusson og
fundarritari Pálmi Ingólfsson.
Formaður félagsins, Guð-
mundur Jensson, minntist 2ja
félaga er látizt. höfðu á s.l.
ári, þeirra Helga Jóhannessonar
og Jóns Sigurðssonar. Vottuðu
fundarmenn hinum látnu virð-
ingu sína með því að rísa úr
sætum.
Formaður flutti síðan skýrslu
stjórnarinnar. Ræddi hann
kjaramál stéttarinnar og sagði
að þau hefðu tekið sömu breyt-
ingum og hjá öðrum yfirmönn-
um, bæði á skipum og flugvél-
um, enda samstaða með tilsvar-
andi félögum.
Þá gat hann þess að starf-
andi væri nefnd manna frá F.
eru innan sviga og merktar g
eru mínar). Ekki væri mér síð-
ur að skapi, að Ragnar yrði
hófsamari í orðum og færi var-
fæmislegar með fullyrðingar
framvegis. Hann gæti næst sagt
frá því, sem hann hefur séð,
hefur heyrt; honum fyndist.
virtist. hann þættist vita — og
jafnvel vissi.
Ekki ætti lesendum Þjóðvilj-
ans að leiðast lestur greinar
Ragnars, því hún er léttilega-
skrifuð eins og sjá má strax
í upphafi hennar, þegar ein-
hver tekur sig til og skiptir
Þýzkalandi og einn og annar
fær partana. — g).
Berlín, 22. marz 1964
Við lok síðustu heimsstyrjald-
arinnar var Berlín lögð í rúst-
ir að % hlutum. aðeins Vs hluti
borgarinnar stóð eftir mikið
skemmdur. Síðan leið stríðið,
Þjóðverjar töpuðu og Þýzka-
landi var skipt í fjóra hluta.
Einn fengu Bretar, annan
Frakkar, þriðja Bandaríkja-
menn og fjórða Rússar. Inni á
miðju hemámssvæði Rússa lá
hin foma höfuðborg Þýzka-
lands Berlín. Um hana var
samið sérstaklega, henni var
skipt i fjóra hluta eins og
Þýzkalandi og á milli sömu
ríkja — en tekið var sérstak-
lega fram í samningum þess-
um, að frjáls samgangur yrði
alltáf á miiíi bórgarhlutanna
— mörkin á milli hernáms-
svæðanna mættu aðeins vera
hugsuð lína. (Rétt cr að vekja
athygli á að greinarhöfundur
hefur Iokið við að skýra frá
klofningu Berlínar. Ég vildi
bcnda Ragnari á að lesa samn-
inga þrívcldanna um Þýzka-
land og Berlín (þó ckki væri
ncma til að Ieita að þcssari
setningu um hugsuðu línuna).
Má benda þar á samþykktir
kcnndar við Tehcran, Jalta,
Potsdam o. fl. Einnig mætti
hann kynna sér, hverjir brutu
þá samninga Iið fyrir Iið og
hvcrnig það fór fram efnahags-
lcga og stjórnmálalega; hverjir
klufu Berlín, í hvers þágu og
til hvers? Þegar hann hefur
kynnt sér þetta, þá má vera,
að hann skilji bctur síðari þró-
un Berlinar. Þá þarf hann ekki
að grípa til einhverrar alhæf-
ingar og segja: Rússar hafa
aldrei frekar en Hitler sálugi
skirrzt við að rjúfa gcrða
samninga . . .g)
Í.L. og Landssíma íslands varð-
andi möguleika á að stofnaður
verði Radioskóli íslands, en
Landssíminn hefur starfrækt
Loftskeytaskólami undanfarin
ár. Fundarmenn létu mikinn á-
huga í ljós fyrir væntanlegum
Radioskóla og fól félagsstjórn-
inni að vinna ötullega að fram-
gangi málsins.
Aðstaða félagsins heíur batn-
að mjög við að fá herbergi í
húsi sambandsfélaganna að
Bárugötu 11 fyrir starfsemi fé-
lagsins.
Þá fór fram stjórnarkosning.
Formaður var kosinn Guðmund-
ur Jensson. en hann hefur ver-
ið formaður F.Í.L. undanfarin ]
14 ár Aðrir í stjórn voru kosn- j
ir: Lýður Guðmundsson, Frið |
þjófur Jóhannesson, Garðar I.
Jónsson og Einar Árnason.
Byrjað var á endurbygg-
ingu borgarinnar. Ryðja þurfti
burt 80 miljón rúmmetrum af
grjóti og rústum, meira en 1/G
hluta af öllum þeim rústum,
sem þá voru í Þýzkalandi öllu.
Mikið var byggt, því margt var
svo illa farið, að það þurfti al-
gjörrar endurbyggingar við.
Þannig var t.d. með Hansa-
hverfið, sem var svo illa farið,
að jarðýta var látin jafna úr
öllu hverfinu, til að hægt væri
að hefjast handa við byggingu
þess á ný. I dag, 19 árum síðar,
má enn finna mikið af rústum.
það munu áreiðanlega líða
önnur 19 ár, áður en Berlín
verður búin að ná sér eftir það
högg, sem henni var greitt á
síðustu dögum stríðsins — jafn-
vel meir. (Ég vil aðcins undir-
strika það, að ég cr Ragnari
sammála um þctta. I báðum
hlutum borgarinnar hefur mik-
ið verið byggt, en töluverðar
rústir eru cnn báðum megin.
Þrátt fyrir þessa fullyrðingu
Ragnars hér, virðist sem hann
gleymi henni af einhverjum á-
stæðum, þegar hann ræöir um
uppbygginguna austan megin
síðar f grcininni — g).
Skipting Berlínar
Fólkið í A-Berlín var ekki á-
nægt. það vildi burt. öll þeirra
helgustu réttindi höfðu verið
af því tekin: prentfrelsi — mál-
frelsi — fundafrelsi — verk-
fallsréttur og nú síðast, en ekki
sízt, ferðafrelsi. (Frelsi hvers:
borgarastéttarinnar eða verka-
lýðsstéttarinnar? Berum A- og
V-Þýzkaland saman. (Ilér er
ekki rétt að bcra A- og V-
Berlín saman, því að A-Ber-
lín er hluti Æ-Þýzkalands, en
V-Berlín er pólitískt séð ósjálf-
stæður borgarhluti, scm hefur
ekki einu sinni það frelsi að
mega ákvcða neina meiriháttar
hluti. Það gcra hcmámsveldin
þrjú). Síðan Kommúnista-
flokkurinn, Frjáls þýzk æska,
sósíölsku kvennasamtökin,
Þýzk-sovézka vináttufélagið og
önnur slík samtök vom bönn-
uð í V-Þýzkalandi, hefur ckki
vcrið Ieyfður neinn opinber á-
róður fyrir sósíalisma, hvorki
í ræðu né riti. I A-Þýzkalandi
hefur fasískur áróður og áróð-
ur fyrir stríði og þar mcð að
brcyta núverandi landamæmm
verið bannaður, sem og flokkar
og félög sem þjóna sama til-
gangi. Þar sést strax stéttamis-
munurinn. Ferðafrelsi hafa A-
Þjóðvcrjar til allra sósíölsku
landanna og flcstra nýfrjálsra
ríkja, en V-Þýzkaland hefur
aftur á móti tckizt að koma
málum þa-nnig fyrir, að innan
NATO-ríkjanna gcta A-Þjóð-
verjar ckki fcngið að koma á
sínum a-þýzku vegabréfum,
jafnvel ekki vísindamenn og
iþróttafólk og reynt er að koma
í veg fyrir að V-Þjóðverjar fari
austur fyrir, svo ég nefni ckki
á ráðstefnur cða til viðræðna
þangað. En þetla teljast cfa-
laust frelsisskcrðingar — g).
Hinn 17. júní 1953 reis verka-
lýður A-Þýzkalands upp á aft-
urfæturna og krafðist hærri
launa og frjálsra kosninga, en
þær höfðu ekki þekkzt frá
stríðslokum. (Ég veit ekki, hvað
Kagnar kallar frjálsar kosning-
ar, en þó vonandi ekki þær i
V-Þýzkalandi, þar sem flokkar
með sósíalska stcfnuskrá fá
ekki að bjóða fram. Burt séð
frá því, vil ég bcnda Ragnari
á að kynna sér atkvæða-
greiðslu, sem fór fram sums-
staðar í Þýzkalandi stuttu eft-
ir stríð um það, hvort auð-
--------------------------- - <3>
Frá aðalfundi Félags
íslenzkra loftskeytamanna
Attlcc, Stalín og Truman í Potsdam. A fundunum á Jalta og í Potsdam voru ákvarðanir teknar um:
algjört niðurrif nazismans, fullkomna afvopnun, afnám auðhringa. framkvæmd á uppskiptingu
jarða og á cndurskipulagi menntunar- og dóms mála í Þýzkalandi. Þessar samþykktir höfðust
fram, af því að þýzku þjóðinni og öllum hcim inum var Ijóst að það voru þýzku auöhringarnir
og heimsvaldastefnan, sem var orsök síðari hcim sstyrjaldarinnar. Möguleikar voru fyrir hendi að
bcrja þýzku hernaðarstefnuna niður og því börðu st þýzkir sósíalistar fyrir sameinuðu, friðelskandi
Þýzkalandi og gcgn því að v-þýzka ríkið yrði st ofnað og gcgn því að annarri mynt yrði komið
þar á — þ.c. gcgn klofningu. Fyrst eftir að þetta átti sér stað var DDR stofnað. Þeir Iögðu til allt
til ársins 1953 (en þá höfðu auðhringarnir í V-Þýzkalandi aftur komið undir sig fótunum) sameig-
inlegar kosningar fyrir landið allt, en vestrið sa gði nei eða cins og v-þýzki krataforinginn Carlo
Schmidt sagði: Amcríkanar vilja heldur hálft Þ ýzkaland allt cn allt Þýzkaland hálft. V-Berlín
var á sovézka hcrnámssvæöinu, þar sem sá sovézki hafði æðsta vald, cn vesturveldin komu þang-
að aðcins í nafni Eftirlitsráðs Bandamanna, sem átti að sjá um framkvæmd samninganna í sam-
ciginlcgu Þýzkalandi. En einnig var hafizt han da um að kljúfa Berlín 1948 cfnahagslega og stjóm-
málalcga. Enn má sjá eftirstöðvar æðsta valds S ovétríkjanna á þessu svæði: allar jámbrautir og
vatnalciðir í V-Berlín cm undir a-þýzkri stjórn. En klofningur V-Berlínar veitti vestrinu ódýmstu
atómbombuna eins og Reuther fyrrv. b orgarstjóri V-Berlínar orðaði það.
hringar allir og auðfyrirtæki
skyldu þjóðnýtt eður ei. Hann
mætti svo kynna sér niðurstöð-
ur hennar, t.d. á Saxlandi — g)
Sýndi fólkið þar sinn rétta hug
til Rússaleppsins Ulbrichts og
hans hyskis. Hvað gerðist er
óþarft að rekja í stórum
dráttum. (f staðinn fyrir stór-
um dráttum á hér efalaust að
standa: í smáatriðum. En ég
hugsa, að Ragnar mætti vel
kynna sér málið, þótt ekki
FYRRI HLUTI
væri ncma í stómin drátt-
um — g). Rússneskir skriðdrek-
ar biðu á næstu grösum og
streymdu inn í borgina um leið
og „frjáls alþýða“ gerði sig lík-
lega til að gera uppsteit. Marg-
ir létu lífið, og margir urðu
enn ákveðnari í að yfirgefa
„frelsið“. (f frásögn af atburð-
um sem þessum. getur maður
vart Icyft sér að slctta framan
í Iescndur aðcins einni setn-
ingu, sem auk þess er röng:
rússneskir skriðdrekar hafa t.d.
alltaf síðan í stríðslok verið
staðsettir innan Berlínar. En
burt séð frá því, þá mætti
Ragnar vcl kynna sér þróun
mála í A-Þýzkalandi á þessum
tíma: af hverju fólkið var óá-
nægt mcö cfnahagsstefnu ríkis-
stjórnarinnar (scm beindist
mjög að þróun þungaiðnaðar),
breytingar á stefnu stjórnar-
innar í cfnahagsmálum þegar
fyrir 17. júní, hverjir þá gripu
inn í til þess að missa ekki af
síðasta hálmstráinu, livernig
það inngrip var skipulagt — cn
þá var opið á milli borgarhlut-
anna — hvernig þeirri viður-
eign lauk og hvort margir hafi
látið lífið o.s.frv. — g). Árið
1953 flúðu írá A-Berlín 305.737
manns, samtals hafa flúið á ár-
unum 1949—1961 1.649.133
manns. (Það cr crfitt að trúa
þcssari tölu. því í A-Berlín
hafa aldrei búið fleiri cn rctt
rxim miljón. Hitt má vera að
Ragnar cigi við A-Þýzkaland
og gæti talan þá komið nær
sanni, þó ég þekki ckki neina
'ölu í því sambandi. En úr því
Ragnar þckkir svo vel tölur í
’æssu sarr.bandi, þá hefði hann
rinnig mátt skýra frá því.
hversu margir hafa flúið aust-
ur yfir og hvcrsu margir af
þeim, sem flúið hafa vestur yf-
ir, hafi snúið til baka —g). Þá
sá Ulbricht leppstjóri Rússa í
A-Berlín fram á, að við svo
búið mátti ekki standa, með
svipuðu áframhaldi yrði hann
einn eftir í „Hauptstadt DDR“
(á að vera Hauptstadt dcr
DDR — g) eftir örfá ár. Rúss-
ar hafa aldrei frekar en Hitl-
er sálugi skirrzt við að rjúfa
gerða samninga og brugðu ekki
út af þeirri venju sinni nú.
Þeir skiptu Berlín í tvennt
með gaddavír, múr steinsteypu
og vopnuðum vörðum (þ.e.
VOPO VOLKSPOLIZEI). Ann-
ars er tilgangslaust að kenna
austur-þýzkum stjórnarvöldum
um þetta, því að þau eru ekki
til í þeirri merkingu, sem við
leggjum í orðið. (Hverjlr cru
þessir við og hvaða merkingu
Ieggja þessir við í orðið að vera
til? Ef til vill þá, að segi þess-
ir við að eitthvað sé ekki til,
þá sé það ekki til — jafnvcl
þótt um sé að ræða stjómar-
völd eins af tíu mestu iðnveld-
um heims? Og geri þessi stjórn-
arvöld eitthvað, þá hafa þau
ckki gert það, því þessir við
segja að þau séu ekki til. Það
vcrður að gera greinarmun á
því, hvort eitthvað sé til eða
hvort viðurkennt sé. að það sé
til — g). Þau taka aðeins við
skipunum frá móðurlandinu,
þ.e. Rússlandi. Múrinn er þann-
ig ekki skilgetið afkvæmi A-
Þjóðverja og Rússa, hann er
eingetið afkvæmi þeirra síðar-
nefndu. Annars lítur þetta allt
mjög vel út á yfirborðinu.
(Það er athyglisvert að sjá.
hvað Ragnar telur til yfir-
borðs. Ég hefði kallað það
grundvallarspursmál í hvers
cigu verksmiðjurnar væm, en
einmitt um það fór atkvæða-
greiðslan fram stuttu eftir
stríð — g) Allar verksmiðjur
eru VEB (Volks eigene Betrieb)
(á að vera Volkseigenc Betri-
ebc, »é um flcirtölu að
ræða — g) nánast þýtt: Fólks-
ins eigin eign (í staðinn fyrir
cign á cflaust að standa vcrk-
smiöjur — g). blöðin þar heita
Neues Dautschland eða ..Freie"
Deutschland (á að vera „Freies“
Dcutschland. Burt séð frá mál-
fræði- eða ritvillunni, þá kann-
ast ég ckki við þetta blað — g)
ng málgagn þeirra héma vest-
an megin heitir hvorki meira
né minna en „Die Warheit" (á
nð vera ,,Die Wahrheit". Hverj-
>r cru þessir þeir? F.r hægt að
kaupa þctta blað í blaðsölu-
turnum í V-Berlín? — g), sem
býðir ..Sannleikurinn". bótt
hann sé álíka hátt skrifaður
og hjá systurblaðinu heima á
íslandi. Kommúnistaflokkurinn
í Vestur-Berlín hefur boðið
fram öðra hvoru, en aldrei far-
ið yfir 9%:, nú síðast 1963 1.4%.
(Kommúnistaflokkurinn hcfur
ekki boðið fram ööm hvora í
V-Bcrlín, því að það var búlð
að sameina hann vinstri sósíal-
demókrötum í Berlín áður en
vesturveldin klufu Berlín efna-
hags- og stjórnmálalega — g)
*
Ég gerði mér einu sinni leik
að þvi að taka a-þýzkan vörð
tali (á hvaða tungumáli? „Sástu
hvcmig ég tók hann“, sagði
Jón sterki eitt sinn við Gvend
smala — g) og spurði m.a. eins
og svo margir spyrja, hvemig
standi á því, að þvert ofan í
gerða samninga hafi verið
byggður múr gegnum Berlín.
Honum vafðist tunga um tönn,
en spurði að lokum, hvað við
vesturlandabúar sæjum athuga-
vert við. þó þeir verðu landa-
mæri sín gegn V-Berlínarbú-
um, þar sem stjómin og DDR
hefðu tapað 30 miljónum
marka á svonefndri „multip-
liseringu", sem er í því fólgin,
að maður getur keypt 3—4 a-
þýzk mörk fyrir 1 v-þýzkt
mark. (Ragnar hlýtur að mls-
minna, því að þetta voru ekki
.30 miljónir heldur 30 miljarð-
ir marka. Svindlgcngi það, sem
haldiö cr við í V-Berlín, geng-
ur ekki undir nafninu multip-
Iisering, heldur cra það íslcnd-
ingar hér, sem stundum nota
þetta orð yfir þctta fyrirbrigði,
sem ég hcf tvisvar skrifað um
í Þjóðviljann áður og slcppi að
þessu sinni. Til fróðleiks fyrir
Ragnar má geta þess, að Þjóð-
verjar kalla fyrirbrigðið Wechs-
elkurs eða Schwindelkurs — g).
En ekki vildi hann svara, þeg-
ar ég spurði, hvað það kæmi
..multipliseringu" við, þegar f-
búar „lýðræðisins" væra misk-
unnarlaust skotnir, ef þeir
reyndu að komast yfir múrinn.
(Efnislega mætti þétta siðasta
kaflann svo-na og sézt þá betur
hinn skýri hugsunarháttur í
röksemdafærslu Ragnars við
vörðinn: Ragnar spyr vörðinn
af hverju múr hafi verlð
byggður. Vörðurinn svarar:
vegna efnahagslegs taps er
<=amsvari 30 miljörðum marka.
En þá spyr Ragnar að því,
hvað hað komi málinu eigin-
'ega við úr hví skotið sé á
menn við múi-inn. — Mig furð-
ar ekki. hótt verðinum hafl
orðið orðfall — g).
t
i
i.
I
i
i