Þjóðviljinn - 19.03.1965, Blaðsíða 9

Föstudagur 19. marz 1965
ÞI6ÐVILIINN
SlÐA 0
Fiskveiíilandhelgin fyrír Vestfjörðum
Framhald af 4. síðu.
verndun fiskimiða landgrunns-
ins.
Þessi log voru á sinum tíma
samþykkt’ einróma á Alþingi,
og þau hafa ávallt síðan verið
gá grundvöllur, sem byggt hef-
ur verið 1Já, þegar ráðstafanir
hafa verið gerðar til aukinnar
friðunar fiskistofna við landið
eða til staekkunar íslenzkrar
fiskveiðilandhelgi. Það hefur
held ég aldrei verið umdeilt
meðal íslendinga, að með land-
grunnslögunum lýstu þeir yfir
óskoruðum rétti sínum til land-
grunnsins alls. Með þessum lög-
um var ótvírætt lýst yfir, að
íslenzka landgrunnið hyrfi und-
ir íslenzka lögsögu, alveg á
sama hátt eins og landið sjálf,
og skyldi sjávarútvegsmálaráð-
herra með setningu reglugerða
ákvarða allar reglur, sem þar
skyldu gilda á hverjum tíma
um fiskveiðar innan endimarka
landgrunnsins svo og um víð-
áttu fiskveiðilandhelginnar
hverju sinni.
1950
Á þessum lögum var byggt
árið 1959, þegar rýmkun var
gerð á fiskveiðalögsögunni á
nokkrum einstökum stöðum
fyrir Norðurlandi, og auðvitað
var það gert eins og nú er lagt
til með þvi að fela ríkisstjóm-
inni að setja ný reglugerðará-
kvæði. um fiskveiðamörkin á
þessu svæði eða þessum svæð-
um.
1952
Á lögunum um vísindalega
verndun fiskimiða landgrunns-
ins var einnig byggt, þegar
grunnlínum var breytt og fisk-
veiðalandhelgin stækkuð úr
þrem mínum í fjórar með setn-
ingu reglugerðar nr. 21 frá 19.
marz 1952.
Þ. e. a. s. þessi þreyting, sem
þá /.v-ar framkvæmd, var gerð
mgð.; einhliða tilkynningu sjáv.-, .
arútvegsmálaráðherra, en þar
salV^íi á húsbóndastóli Ölafur
Thors, og þess skyldu menn
minnast í þessu sambandi, að
þá var ekki til nein þjóðréttar-
leg viðurkenning á fjögurra
mílna fiskveiðilandhelginni, og
samt dirfðist þessi forustumað-
ur okkar og íslenzka þjóðin að
stíga þetta skref á grundvelli
þessa réttar, sem við sjálfir
töldum okkur eiga sem strand-
ríki.
S í M I
2 4 113
Sendibílastöðin
Borgartúni 21
Fieygið ekkl bókum. :
' XAUPUlt
Islenzkar bœkur,enskar,
danskar og norskar
vasaútgéfubækur og
ísl. ekemntirit.
Foimbókaverzlun
KT, Krist^énssonar
Rverfisg.26 Simi 14179
TIL SÖLU:
Einbýlishús Tvibýlis-
hús og fbúðir af
vmsum stærðum 1
Reykiavík, Kópavogi
og nágrenni.
FASTEIGNASALAN
n eipir
BANKASTRÆTI 6
SÍMI 16637.
1958
Þá vil ég nú þessu næst víkja
að örlagaglímunni í landhelgis-
málinu á árinu 1958. Þá var
enn byggt á traustum grunni
landgrunnslaganna, þegar úr-
slitaskrefið var stigið og fisk-
veiðalandhelgin stækkuð úr
fjórum í tólf sjómílur með setn-
ingu reglugerðarinnar frá 1.
september 1958. Hér kemst ég
ekki hjá að víkja lítið eitt að
merkum atburði, sem gerðist
hér á Alþingi, meðan §tóð á
deilunni við Breta. Þá var land-
helgismálið tekið hér á dag-
skrá af þeirri ástæðu, að Al-
þingi taldi nauðsjmlegt að á-
rétta og undirstfika rækilega
og alveg sérstaklega óhviku’a
stefnu íslands í landhelgismál-
inu, og þetta gerði Alþingi með
svohljóðandi ályktun;
„Alþingi ályktar að mót
mæla harðlega hrotum þeim
á íslenzkri fiskveiðilöggjöf,
sem brezk stjórnarvöld hafa
efnt til með stöðugum of-
beldisaðgerðum brezkra her-
skipa innan íslenzkrar fisk-
veiðilaodhelgi nú nýlega
hvað eftir annað jafnvel inn-
an fjögurra milna landhelg-
innar frá 1952. Þar sem bví
líkar aðgeríir ern augljós-
lega ætlaðar til að knýja ís-
lendinga til undanhalds, lýs-
ir Alþingi yfir, að það telur
ísland eiga ótvíræðan rétt
til tólf mílna fiskveiðiland-
helgi, að afla beri viður-
kenningar á rétti þess til
landsgninnsins ails, svo sem
stefnt var að með lögunum
... um vísindalega verndun
fiskimiða Iandgrunnsins frá
1948 og a2 ekki komí til
mála minni fiskveiðilaed-
helgi en tólf mílur frá
grunnlinum umhverfis land-
ið.“
Þessi tillasa var samþykkt.
með samhljóða atkvæðum allra
þingmarma 5. máii'1959 og er
ótvírætt ennþá í gildi, Noklnlð
af texta þessarar viljayfirtýs-'
ingar Alþingis f.iallar um at-
burði líðandi stundar og vikur
að þeim, en við tökum eftir,
að þar regir, að eitt af hinu
þýðingnrmesta sé það að afla
viðurkenningar á rétti íslands
til Inndr'runnsins aús. Því er
slegið föstu, að ísland eigi
hennan rétt. Það var einróma
álit Alþingis þá. Það sem að
vinna beri að sé að viðurkenna
' — að afla viðurkenningar ann-
arra þjóða á réttinum, sem við
höfum.
TAndTnm"^ mesT, nfan
fvyir Vestfíefðinn
Við létum fylgia bessarí til-
lögu unpdrátt yfir landgrunn-
ið og sérstaklega sýnir sá uno-
dráttur skýrt, hvaða hluti
landgrunnsins er enn bá utan
íslenzkrar fiskveiðilögsögu. ut-
an landhelgislínunnar. Uno-
drátturinn sýnir, að landerunn-
ið við Norðurland 'og Suður-
og Suðvesturland er að miklu
helsislfnu. En hins vegar er
allmik'll hluti landgrunnsins
fyrir Austurlandi og Suðaust-
■urlandinu utan fiskveiðiland-
helginnar. 0<r fyrir Vestf.iörð-
um er bað áberandi, að bað er
langcamleo-a mestur bbiti utan
núverandi fiskveiðalandbeI«TÍ.
Það er þannig auglióslesa
miög langt í land með bað,
að íslendingar hafi náð því
takmarki. sem þeir settu sér
með lögfestingu laga um vís,-
indalega verndun fiskimiða
landgrunnsins.
Nú er alkunnugt, að íslenzka
þjóðin lifir af sjávarútvegi,
fiskveiðum í stærri stíl en
flestar eða kannski allar aðrar
þjóðir heims. Líf íslenzku þjóð-
arinnar og lífskjör öll eru
þannig að mjög miklu leyti
undir þessum höfuðatvinnu-
vegi hennar komin. Og kasta
ég ekki með þeim ummælum
rýrð á neina aðra atvinnuvegi
þjóðarinnar. Samt er það svo,
að margar þjóðir, sem eiga
miklu minna en Islendingar
undir fiskveiðum, hafa lýst
yfir einhliða rétti sfnum til
leyti innan núverandi land-
einhliða fiskveiða á landgrunn-
inu við strendur sfnar.
Þær hafá gert það og kom-
izt fram með það, þrátt fyrir
minnj nauðsyn, heldur en ís-
lenzka þjóðin og þó að land-
grunn þeirra sé margfalt
víðáttumeira og nái lengra frá
ströndum þeirra, heldur en ís-
lenzka landgrunnið nær, í sum-
um tilfellum allt upp í 200
sjómílur. Þar sem vestfirzka
landgrunnið nær lengst undan
ströndum mun þó vera innan
við 40 sjómílur frá nesjum. Það
er því augljóst, að þegar Is-
lendingar stíga það skref að
helga sér landgrunnið allt,
sem fiskveiöalögsögu, erum
við aðeins að gera það, sem
allmargar þjóðir hafa gert á
undan okkur. Hafi hser gert
hað á grundvelli þjóðarréttar
þá höfum við fýllilega örugg-
lega hinn sama rétt, hafi þær
gert það í trássi við alþjóða-
lög og þjóðarrétt, hafa bær
að minnzta kosti komizt fram
með það.
.Aðeins fyrir Vest-
fiörðum
Nú, í þessari tillögu er lagt
til, að ekki sé í það ráðizt nú
í einu að Islendingar helgi sér
landgrunnið allt sem fiskveiði-
lögsögu, heldur einungis við
þann landshluta, þar sem mest-
ur hluti landgrunnsins er utan
fiskveiðilandhelginnar og bar
sem lífsnauðsyn strandbú-
anna rekur fastast á eftir, en
láta hina aðra yfirlýsta áfanga
að settu marki samkvæmt,
landgrunnslögynum bíða. I
bessari tillögu er bað orðað
þannig, að fiskvei,aalapdhei<TÍn
fvrir Vestfiörðum verði látin
taka til vestfirzka landerunns-
ins ‘aústan frá Húnafíóa" og
suður á Breiðafíörð. Nokkrar
ástæður b‘f?pia ti! besá‘,,"áð við
taidúm' rétt að hajfá*5’ tfllögö-
flutníngnum, eins og hér er
gert.
Um Ustamenn
fs'íir cýí«rj
Við höfum fram að bessu
hagað okkur þannig í land-
helgismálinu, að við höfum
þokað okkur að settu marki,
stig af stigi, og stundum í
smáum skrefum, svo að það
er ekkert nýtt að taka hluta
af málinu til lausnar hverju
sínni. Þannig fórum við að ar-
in 1950 norðanlands, og hannig
fórurn við einnig að 1952 og
með hinni miklu stækkun land-
helginnar úr 4 mílum i 12
1958- var. einnig öllum ljóst,
að einungis var um áfanga að
ræða en ekkert lokatakmark.
Ég gæti vel vænzt þess, að
einhverjir segðu nú, hér er of
skammt farið, það væri rétt,
að helga sér einnig landgrunn-
ið fyrir Austurlandi og það
skal ég taka fram fyrir hönd
okkar flutningsmanna að við
værum ekkert andvígir því, að
tillögumim væri breytt á þann
veg, ef það teldist rétt eða
jafn rík nauðsyn væri talin á
því. En eins og sakir standa
og öllum er kunnugt, er Aust-
firöingum ekki lffsnauðsvn á
þessari aðgerð í landhelgis-
málinu, þegar litið er á þann
uppgripa síldarafla, sem þeir
nú njóta, og vænta má, að
haldist næstu misseri. En ég
held því fram, að stækkun<$>
fiskveiðalandhelginnar fyrir
Vestfjörðum sé lífsnauðsynja-
mál Vestfirðinga og megi ekki
dragast að leysa það, svo fram-
arlega sem við höfum bolmagn
til að notfæra okkur þann rétt,
sem við, eins og margsinnis
hefur verið lýst vfir af okkar
forsvarsmönnum, eigum til
landgrunnsins.
Jafnvel verr
en fyrir 1958
Ég efast um, að þingmenn
utan Vestfjarða hafi gert sér
það ljóst, að Vestfirðingar eru
ekk: stórum betur settir nú,
eftir að 12 mílna landhelgin
fékkst viðurkgnnd, heldur en
þeir voru, meðan húnvarjafn-
vel 3 míhir og til þess liggja
alveg , sérstakar ástæður, sem
ekki .liggja í augum uppi fyrir
ókunnúgum. Þetta hfjómar
næstúm eins og öfugmæji,' en
það ,ep samt satt, að Vestfirð-
ingar eru ekki betur settir,
surriir' ségja fullum fetum, án
þess að þeir vilji ýkja, að þeir
séu verr settir núna, heldur
en meðan fiskveiðalögsagan
fyrir Vestfjörðum var jafnvel
3 sjómílur.
Þetta byggist á þvf, að við
stækkun landhelginnar fengu
Vestfirðingar aðeins þá ræmu,
sem felst í 12 mílna landhelg-
inni. Innan við þá línu af-
mörkuðust ekki né lokuðust
nein stór, nein meiriháttar
hafsvæði, flóar, eins og um
var að ræða fyrir suð-vestur-
ströndinni og að því er snertir
Faxaflóa og Breiðafjarðar-
svasðin. Nú, en eftir sem áður,
þetta var rýmkun, og var þetta
þá ekki til verulegra bóti?
Nei, það, sem gerði það, að
þetta kom ekki að gagni, eink-
anlega þegar frá leið, var þaö,
að þegar hin auðugu fiskimið,
sem lentu innan fiskveiðiland-
helginnar sunnanlands og
vestan, lokuðust og erlendir
veiðiþjófar komust ekki inn á
þessu svæði, þyrptust þeir f
vaxandi mæli á vestfirzlka
landgrunnið og hafa síðan
skarkað á því svo ákaft, »ð
fiskimagnið á því hefur geng-
ið til þurrðar, jafnvel meira
heldur en meðan Iandhelgin
var þrengri. Þannig má í raun
og veru segja það, að erlendu
togarastóði, svo maður tali á
bændæn’su. hafi verið sigað í
tún Vnstfirðinga og þar séu
þe.ír nú á beit og setja túnið
auðvitað f örtröð.
Rétturinii til lífsins
Vestfjarðamiðin hafa verið
íslerizku þjóðarbúi svo drjúg
tekjtilind gegnum ár og ald-
ir, að ég held, að það sé ekk-
ert of sagt, þó að maður segi,
að réttur fólksins á Vestfjörð-
úm til landgrunnsins sé fast
að því að vera réttur þess til
lífsins, a.m.k., ef það á að
hafa búsetu í þeim landshluta.
Stækkun landhelginnar fyri r
Vestfjörðum, þannig að hún
nái yfir landgrunnið aílt, ér
tvímælalaust stærsta mál Vest-
firðinga í dag. Þess vegna telj-
um við flutningsmenn, að það
sé allmikið í húfi, að Alþingi
og rfkisstjóm bregðist vel við
og drengilega í þessu máli,
taki ekki upp munnsöfnuð
Morgunblaðsins eða alvöru-
leysi þess gagnvart því en líti
á það eins og það liggur fyrir
sem staðreynd og Alþingi sam-
þykki þessa tillögu óður en
þessu þingi lýkur. Ríkisstjóm-
inni ætla ég svo það e.t.v.
vandasama verk að setja
reglugerð, sem helgi okkur
vestfirzka landgrunnið, sem fs-
lenzka fiskveiðilögsögu fyrir
5. október á komandi hausti.
Að vísu eru nú ekki nema
tæpir 6 mánuðir til þess tíma-
marks, en ef það rækist á
skuldbindingar samkomulags-
ins við Breta 1961, yrði að
bíta í það súra epli, að gild-
istöku nýrrar reglugerðar yrði
þá að fresta vegna þess.
Framhald af 7. síðu.
athugasemd frá sér nú í ár um,
að breytinga væri þörf.
Menn hafa löngum verið
haldnir þeirri fáránlegu hug-
mynd, að listamenn séu verur
á æðra plani, sem skyndilega
fái vitrun og geri þá stórbrotin
listaverk í hálfgerðu meðvit-
undarleysi eða í trans eins og
Lára miðlll. Mér er ómögulegt
að hugsa mér gott listaverk
nema sem verk unnið'með vits-
mununum og kannski þeirri
sérgáfu, sem höfundurinn hefur
hlotið f vöggugiöf. Annars gætu
aular og smáböm gert ódauöleg
listaverk. Listamenn þurfa
einnig að borða og klæðast og
s.iá bömum sínum farborða, og
til þess þarfnast þeir peninga.
Það er sjaldgæft, að verk
þeirra afli þeim h'fsviðurværis,
a.m.k. í fyrstu. Listsköpun er
ekki tómstundaið.ia, þó að þess
séu nokkur dæmi, að menn
hafi gert góða hluti í aukatíma
frá launuðu starfi. Og þama
finnst mér hlutverk lista-
mannalauna vera. Það er á-
stæðulaust, að listamannalaun
séu vcrðlaun. Það má heiðra
menn á annan hátt. Og enn á-
stæðulausara er að styrkja
menn. sem lengi hafa haft hó-
ar tekjur af listsköpun sinni.
Mér virðist það ekki óeðli-
legt, að ungir listamenn sæki
um listamannalaun eins og
hvem annan námsstyrk
og hafi þá giarnan með-
mælendur úr hópi kunnáttu-
manna á sínu sviði, kennara
eða aðra. Það þarf a.m.k. að
ganga úr skugga um að maður-
inn sé að vinna af alvöru. Ef
honum tekst síðar að gera
hluti, sem eitthvert gildi hafa,
hlýtur hann sennilegast af því
tekjur, og þá er ástæðulaust að
launa hann lengur. Háskéla-
menn fá því aðeins styrki, að
þeir sýni prófskirteini, það er
ekki óeðlilegt, að listamaður
geti sýnt árangur iðiu sinnar.
Þar með á ég ekki við, að ein-
hver komi og .skeri úr um,
hvort.. það.er. .U«t „eöa,..SHJíi.
heldurA einungis að hann séiað
vinna.
Ekki get ég fundið að þvf, þó
að Alþingi veiti sérstök heið-
urslaun mönnum, sem óum
deilanlega hafa skarað sérstak-
lega fram úr, mönnum eins og
H. K. Laxness. Jóhannesi K.iar-
val og slíkum. Þær unphæðir
skipta engu máli á fiárlögum
og eru greinileg verðlaun.
Listamannalaun eru allt ann-
að. Og eins og þau eru nú
veitt, hlýtur maður að ætla, að
farið sé eftir gæðum verk-
anna. Það mat getur ekki ver-
ið grundvöllur fyrir styrkveit-
ingu, vegna þess að það er um
of háð smekk örfárra manna,
og ég, sem greiddi minn hluta
af peningunum er aldeilis ekki
sammála þeim úrskurði, enda
má deila um það atriði til
dómsdags. Þó eru einstök atriði
mér algjör ráðgáta, þó að geng-
ið sé út frá þessu gæðamati:
Hvers á t.d. maður eins og
Sverrir Haraldsson listmálari
að gjalda? Hann er að venju í
lægsta gæðaflokki. Mér er per-
sónulega kunnugt um, að hann
vinnur stöðugt, og ég hygg, að
ég geti fullyrt, að tíann sé frá-
bær Iistamaður að dómí flestra
kunnáttumanna. Flokki á und-
an honum eru t.d. Bjöm
Blöndal, Bragi Sigurjónsson,
Guðmundur L. Friðfinnsson,
Guðrún frá Lundi, Jóhann Ó.
Haraldsson, Óskar Aðalsteinn!!!
Ég þykist fylgjast nokkuð vel
með, en sumt af þessu fólki hel
ég aldrei heyrt nefnt.
Þeir menn, sem geta stundað
fastlaunuð embætti frá listsköp-
un sinni, þurfa ekki á lista-
mannalaumun að halda. Það
þarf þá að nefna þau eitthvað
annað. Ég veit ekki betur en
Bragi Sigurjónsson sé banka-
stjóri að atvinnu, -eða það seg-
ir Adólf Bjömsson og ef hann
er skáld frá 8—11.30 á kvöldin,
verður það að skoðast sem
tónistundaiðja, sem ástæðu-
laust er að greiða af almanna-
fé. Ég valdi af handahófi sýn-
ishorn af árangrinum:
En kannske er mér í eyrum
urðarhljómur
frá efsta dag, er sífellt þokast
nær,
en ekki sbelfdrar þjóðar skapa-
dómur,
sem skilur ekki, hverjum
klukkan slær?
(Undir svörtuloftum,
Bls. 44).
Ég hef ekkert -á móti því, að
einhverjum þyki þetta. góður
skáldskapur. En þegar á að
meta hann til peninga almenn-
ings, verður helzt að finna upp
mælistiku, sem ákveður gildi
skáldskapar.
Það er ekki vafi á því, að
tími er kominn til að gera
gagngerar breytingar á úthlut-
un listamannalauna. Og um
leið mætti fólk almennt endur-
skoða afstöðu sína til lista og
listamanna, og listamenn end-
urskoða afstöðu sína til al-
mennings. Það myndi öllum að-
ilum líða hetur á eftir.
Það er verið að takmarka
fjölgun heilagra kúa á Indlandi,
þafi gera þa5 víðar.
17/3 1965.
G. H.
liTlii
iti
Hjartans þakkir til allra er auðsýndu okkur samúð við
andlát og jarðarför mannsins míns og föður okkar.
KRISTJÆNS PALSSONAR, trésmíðameistara
Helga Sæmundsdóttir.
Börn .og vandamenn.
Auschwitz
Framhald af 6. síðu.
með Þjóðverjum. Margir Þjóð-
verjar eru þeim sammála af
öllu hjarta sínu; aðrir fordæma
þau sem skammarlega árás á
þýzkan heiður og til þess fall-
in að skaða álit Þýzkalands út
á við. Slíkir menn skrifa blöð-
unum bréf og hóta því að segja
upp blaðinu hætti það ekki að
birta fregnir af réttarhöldunum.
Meirihlutinn vill alls ekkert
um þessa hluti hugsa. Þegar
minnzt er á Auschwitz fær
maður máttlaust svar. Já, dap-
urlegt mál. Heldur dökkur
kapítuli. Þeir hinna ákærðu,
sem enn búa heima, eru hreint
ekki sniðgengnir af nágrönnum.
Hinsvegar hafa vitni lýst því
yfir, að þau óttist það, að þau
muni hafa illt eitt af ef það
vitnist, að þau hafi eitt sinn
setið í fangabúðum nazista.”
Landshappdrætti
Framhald af 5. síðu.
sterk rök.
Hefur og komið fram sú hug-
mynd að láta landshappdrættið
standa yfir f lengri tfma t.d.
þrjá til fjóra mánuði þ.e. júní
júlí, ágúst og sept.
Hefur framkvæmdastjómin
Ieitað álits héraðssambandanna
á þessari hugmynd, og þegar
svörin liggja fyrir, verður nán-
ar ákveðið um tímann, en þeg-
ar er ákveðið að efnt verði til
landshappdrættis ISI á n.k.
sumri,. . og verður landshapp-
drættið svo sem áður, fyrst og
fremst, rekið til hagsbóta fyrir
héraðssamböndin og íþrótta- og
ungmennafélög.
(Frá ISI)
Bónum bila
Og
Látið okkur bóna
hreinsa bifreiðina.
Opið alla virka daga kl.
8—19.
BÓNSTÖÐIN
Tryggvagötu 22.
0