Þjóðviljinn - 01.07.1965, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN _ Fimmtudagur 1. Júlí 1965
c
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V Friðþjófsson.
Rltstjóri Sunnudags: Jón Bjarnason.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19
Simi 17-500 (5 h'nur). Áskriftarverð kr. 90.00 á mánuði.
Miljónargróði af hátsafía
J]iga sjómenn að íá sæmilegan hlut aí þeim ó-
hemju verðmætum sem þeir skófla á land með
linnulausu erfiði? Á skilningslaus afturhaldssöm
ríkisstjórn að komast upp með að skattleggja þenn-
an hóp manna eftir geðþótta með bráðabirgðalög-
um? Á embættismaður í Reykjavík ásamt tveimur
fulltrúum ofsagróðafyrirtækja, eins og síldarverk-
smiðjurnar eru nú, að skammta sjómönnum skít
úr hnefa með smánarverði fyrir síldina? Um þetta
er deilt þessa dagana, og alþjóðarathygli vakin
með hinum einstæðu og rismiklu mótmælaaðgerð-
um sjómanna á síldveiðiflotanum. Þeir hafa sann-
arlega verið seinþreyttir, en þegar nú kom sam-
ferða smánarverð á bræðslusíldina og furðulega
kauðaleg skattlagningarlög frá ríkisstjórninni, var
mælirinn fleytifullur og sjómennimir héldu heim.
]||eira að segja íhaldsblöðin, sem verið hafa með
sefasýkisupphrópanir um „lögbrot" og „lög-
leysur" sjómanna, virðast nú búin að læra það
mikið, að samkvæmt lögum er verðið sem verð-
lagsráð sjávarútvegsins ákveður, lágmarksverð, og
því fáránlegt að halda að bað sé lögbrot að krefj-
ast hærra verðs og greiða hærra verð. Og enginn
sem les greinargerð minnihluta yfirnefndar verð-
lagsráðs, greinargerð sjómannafulltrúans Tryggva
Helgasonar og útvegsmannsins Sigurðar Pétursson-
ar, um gróða síldarverksmiðjanna á s.l. ári, efast
um að þær ætti að skylda til að greiða miklu
hærra verð en það lágmarksverð sem nú er ákveðið.
Samkvæmt upplýsingum Tryggva og Sigurðar sitja
síldarverksmiðjurnar uppi með stórgróða eftir síð-
ustu sumarvertíð, „sem nemur hjá Síldarverksmiðj-
um ríkisins um 68 kr. af hverju máli síldar sem
þær unnu, og er bá þess að geta að sumar verk-
smiðjur Síldarverksmiðja ríkisins höfðu lítil eða
engin verkefni á s.l. ári og drógu því stórlega nið-
ur afkomu þess fyrirtækis. Hinar stærri verksmiðj-
ur á Austurlandi sem höfðu stöðuga vinnslu fimm
til sex mánuði, munu hafa til muna meiri hagnað
af viðskiptum sínum við síldveiðiflotann á s. 1. ári,
er vart mun nema minna en um 80—90 krónum
aí síidarmáli. ReikíLÍngar allra síldarverksmiðjanna
hafa ekki verið kynntir okkur, en af þeim reikn-
ingum, sem kynntir hafa verið teljum við rétt að
álykta, að gróði síldarverksmiðja á Norður- og
Austurlandi á s.l. ári haii orðið eitthvað yfir 209
miljónir króna, eða sem svarar 900 þúsund til ein
miijón kréna al aila hvers sildveiðiskips að meðal-
tali", segir í greinargerð Tryggva og Sigurðar.
pað eru eigendur fyrirtækja sem þannig græða á
vinnu síldveiðisjómanna sem hyggjast nú
skammta smánarverð á bræðslusíldina í valdi ó-
hæfra gerðardómslaga. Síldarkaupendur hafa
sýnilega torveldað starf verðlagsráðs með óhæfi-
legri tregðu að leggja fram .reikninga sína og gögn,
og taka sér svo sjálfdæmi með einum embættis-
manni til að skammta verðið og þar að auki tví-
skipta því. Þetta er óverjandi framkoma í garð
sjómannastéttarinnar og hún lætur ekki bjóða sér
betta framar. Bræðslusíldarverðið verður að
hækka. Og bráðabirgðalögin verður að svæfa. — s.
Samningamálin
á Austurlandi
Það má með sanni segja, að
í vor hafi kaupgjaldsmálin
verið mál málanna. Atvinnu-
rekendavaldið hefur verið ó-
venjuharðsnúið og ekki viljað
unna verkafólkinu sanngjarnra
kjarabóta, sem það á skýlaus-
an, siðferðilegan rétt til. Vöxt-
ur þjóðarteknanna hefur verið
mjög ör að undanförnu, en
hlutur þeirra, sem skapa þess-
ar auknu tekjur, hefur farið
síminnkandi. En hlutur þeirra
sem „eiga“ framleiðslutsekin,
en þó fyrst og fremst alls-
konar milliliða og mangara,
hefur vaxið að sama skapi.
Það er auðfundið á öilu, að
atvinnurekendavaldið þykist
báðum fótum í jötu standa.
Kemur þar hvoru tveggja til,
að það þykist geta beitt ríkis-
valdinu að vild í sína þágu,
og að það þykist sjá, að verk-
lýðshreyfingin sé óvenjulega
veik fyrir, enda hefur tekizt
að valda nokkrum tvístringi í
röðum hennar.
Efalaust hefur atvinnurek-
endavaldið rétt fyrir sér f
þessu hvoru tveggja. Það er
veikleikamerki á verklýðs-
hreyfingunni hve mjög hún
reynir að komast hjá því að
beita verkfallsvopninu, því
vopni, sem bezt hefur dugað
til þessa, en reynir þess í
stað að þreyta andstæðinginn.
Astandið á Austurlandi
Hér skal ekki endurtekið
það, sem áður hefur verið sagt
hér í blaðinu um hvítasunnu-
samninginn. En svo er nú kom-
ið, að meirihluti austfirzku
verklýðsfélaganna hefur gefizt
upp og fallizt á þann samn-
ing — öll, nenaa félögin í Nes-
kaupstað, á Vopnafirði, Breið-
dalsvík og Stöðvarfirði. Þrjú
fyrst nefndu félögin auglýstu
taxta, sem tók gildi fyrra
mánudag. Felur hann í sér
helmingi meiri kauphækkun
en hvítasunnusamningarnir og
klukkutíma styttri vinnuviku.
Kauptaxinn gildir
í Neskaupstað
Fyrra mánudag hófst vinna
í Neskaupstað eftir kauptaxt-
anum og er ekki annað vitað,
en að allir vinnuveitendur
virði hann. Hefur hann þar
með hlotið sama gildi og samn-
ingur væri.
Er það til mikils sóma fyrir
norðfirzkan verkalýð og norð-
firzka atvinnurekendur, að
hafa orðið fyrstir til að inn-
leiða 44 stunda vinnuviku.
En svo er nú komið, áð
verkafólk norðan Oddskarðs
býr við mun hærra kaup og
styttri vinnuviku en sunnan
skarðsins.
Samþykkt Síldarvinnslunnar
Stjórn Síldarvinnslunnar h.f.
í Neskaupstað kom saman
fyrra mánudagsmorgun út af
þessum málum og gerði um
þau ályktun, sem rétt þykir
að birta hér í heild.
„I tilefni af kauptaxta þeim,
sem Verklýðsfélag Norðfirðinga
hefur auglýst, ályktar stjórn
Síldarvinnslunnar h.f. eftirfar-
andi:
eyrissköpun þjóðarbúsins svo
um munar.
3. Stjórnin bendir á, að Síld-
arvinnslan h.f. er ekki í nein-
um vinnuveitendasamtökum.
Félagið var því ekki aðili að
samningaviðræðum þeim,' sem
fram fóru í Reykjavík í vor,
en engar samningaviðræður
hafa farið fram hér heima. Það
er því óreynt hvort grund-
völlur er fyrir samninga milli
félagsins og Verklýðsfélags
Norðfirðinga.
Bjarni Þóröarson, ritstjóri,
Austurlands og höfundur
greinarinnar.
4. Stjórnin telur óviðunandi
fyrir félagið að búa við kaup-
taxta, sem hægt er að breyta
hvenær sem er, með litlum
eða engum fyrirvara. Það á-
stand skapar öryggisleysi um
vinnufrið og gæti leitt til fyr-
irvaralítillar vinnustöðvunar
hjá félaginu.
5. Stjórnin óskar mjög ein-
dregið eftir því við Verklýðs-
félag Norðfirðinga, að teknar
séu upp samningaviðræður við
félagið þar sem reynt verði
að ná samkomulagi um nýjan
samning í stað þess, sem úr
gildi féll 5. júni sl. og sé þar
meðal annars samið um gild-
istíma samningsins og upp-
sagnarákvæði.
6. Loks ályktar stjórnin að
leita til annarra helztu at-
vinnurekenda á staðnum með
tilmælum um, að þeir, ásamt
fulltrúum Síldarvinnslunnar
h.f., standi að viðræðum við
verklýðsfélagið um samnings-
gerð. Felur stjómin formanni
sfnum og framkvæmdastjóra
Síldarvinnslunnar h.f., að taka
þátt í þessum samningaviðræð-
um af sinni hálfu og veitir
þeim fullt og ótakmarkað um-
boð til samningsgerðar".
Skömmu síðar hélt stjórn
Dráttarbrautarinnar h.f. fund
. um málið og samþykkti að
virða taxtann og fól fram-
kvæmdastjóra sínum að taka
þátt í samningaviðræðum með
fullu umboði til samninga.
A'ð hverju var stefnt?
Með því að óska eftir samn-
ingum, vakti það ekki fyrir
stjórn Síldarvinnslunnar h.f.
að fara að togast á við verka-
menn um aura og mínútur,
heldur hitt, að fá gildistíma
og uppsagnarákvæði bundin
fastmælum og tryggja þannig
vinnufrið. Satt bezt að segja
vænti stjórnin þess, að verk-
lýðsfélagið samþykkti nokkru
lengri gildistíma, en er í
samningum gerðum í vor. Er
ekki ástæða til annars en að
ætla, að verklýðsfélagið hefði
getað fallizt á þetta sjónar-
mið.
Það hefur alltaf verið talið
mikils virði fyrir atvinnurekst-
urinn, að búa við samninga til
langs tíma og þar með vinnu-
frið. Hefur nokkuð verið taiið
á sig leggjandi til að ná slík-
um samningum.
Skammsýnir
atvinnurekendur
Samningaviðræður hófust svo
til strax. Viðhorf atvinnurek-
enda til samningsgerðar munu
hafa verið nokkuð mismun-
andi. Yfirleitt voru þeir á því, að
láta við svo búið standa, viður-
kenna taxtann í framkvæmd,
en semja ekki um, að hann
skuli gilda sem samningur, að
viðbættum ákvæðum um gild-
istíma og uppsagnarfrest. Er
þetta mikil skammsýni. At-
vinnurekendur hafa allt að
vinna og engu að tapa við
slíkan samning. Ef til vill gætu
þeir tryggt sér vinnufrið í hálft
annað til tvö ár, en þeir virð-
ast heldur kjósa algjöra ó-
vissu í þessum efnum og hugs-
anlegan ófrið að vori.
Um tvennt að velja
Um tvo kosti er nú að velja.
Annarsvegar að láta við svo
búið standa.
Hinsvegar, að þeir atvinnu-
rekendur, sem vilja semja um
gildistíma samningsins, ef
kostur er, geri það. 1 kjölfar
þess hlyti verklýðsfélagið að
beita samtakamætti sínum til
að knýja aðra vinnuveitendur
til samskonar samninga, því
ekki er við það unandi að
hafa samning við suma at-
vinnurekendur, en taxta gagn-
vart öörum.
Vinnuveitendasambandið
Vinnuveitendasamband í-
haldsins hefur nokkuð haft sig
í frammi hér fyrir austan í
þessari deilu, einkum þó með
hótunum og áróðri. Á mánu-
dag lét það útvarpið flytja
landslýðnum þann boðskap, að
vinnuveitendur á þeim stöð-
um, sem taxti hafði verið aug-
lýstur, hefðu sjálfir ákveðið
taxta og væri meðlimum sam-
bandsins á þessum stöðum
óheimilt að greiða kaup, nema
eftir ákvæðum þess taxta.
Hvergi hefur þó þessi taxti
sézt, enda ekki vitað um neinn
atvinnurekanda á þeim þrem
stöðum, sem standa að taxta
verklýðsfélaganna, sem er
meðlimur í Vinnuveitendasam-
bandinu.
Hvor Ieiðin verður farin?
Hér skal engu um það spáð
hvort samningur verður gerð-
ur í Neskaupstað, eða hvoit
taxtinn verður látinn duga.
Engin ástæða er fyrir verklýðs-
félagið til að fara sér óðslega.
Það hefur komið ár sinni svo
fyrir borð, að það má vel við
una. Ætla mætti, að vinnuveit-
endur sæktu fast, að samning-
ur væri gerður, en þeir virð-
ast sem heild ekki vera við
það heygarðshornið. Má vera,
að þeir síðar fái að sjá hver
mistök það eru, að reyna ekki
að semja um gildistíma samn-
ingsins.
Marklausar hðtanir
Eins og áður er að vikið, hef-
ur Vinnuveitendasambandið
Framhald á 9. síðu.
1. Stjórnin samþykkir að
greiða kauptaxtann unz nýir
samningar hafa verið gerðir,
enda telur stjórnin kjarabætur
þær, sem í taxtanum felast,
hóflegar, þegar höfð er í huga
hækkun framfærslukostnaðar
og aukning þjóðarteknanna.
2. Stjórninni er það ljóst,
að höfnun á taxtanum gæti
leitt til vinnustöðvunar hjá fé-
laginu, sem hafa mundi í för
með sér óbætanlegt tjón fyrir
fyrirtækið, eins og á stendur.
Vinnustöðvun mundi leiða til
stöðvunar á móttöku og vinnslu
síldar og valda síldarútvegs-
mönnum og síldveiðisjómönn-
um alvarlegu tjóni. Þá mundi
hver dagur. sem . , verkfall
kynni að standa. rýra gjald-
vinsœlastir skðrtgripir
jóhannes skólovörðustíei 7
!