Þjóðviljinn - 01.07.1965, Blaðsíða 8

g SÍÐA — ÞJÓÐVILJXNN — Fimmtudagur t. Júlí 1965
© Varizt alla
vísdómsgjörð
• Ég sé að Þjóðviljinn hefur
ekki á móti því. að menn skrifi
honum stutt bréf og ég sé það,
að þetta get ég gjört. Það var
um daginn, að mikil áhyggja
var komin til sögunnar út af
því, að sannazt hafði það, sem
ég hélt fram í bókinni íslendu
um þjóð á íslandi, áður en hér
rásuðu víkingar inn í landið.
Þetta virtist vera Ijóta sagan
og skammar nær að vera ekki
að rjála við þessi vísindi! Þetta
virtist undarleg viðkvæmni og
það við vísindi, og eflaust hefði
verið allt öðru máli að gegna
ef mínar athuganir hefðu
komið frá páfastólnum í vali-
kani háskólans. Sorgin í mál-
inu var staðreynd og mér bar
að taka þátt i henni og það
gerði ég með eftirfarandi heil-
ræðum til viðkomanda.
Varizt alla vísdómsgjörð,
vemdi hver sín eigin spörð.
Biðjið guð um byssuvörð,
borið ekki meira í jörð.
Benedikt Gíslason
frá Hofteigi.
© Lygileg
sannindi
• Snýtið yður, hnerrið, dustið
margnotaða vasaklúta sem á-
kafast á mannfundum og í
mannþröng, það sakar engan
mann, smitar engan, hefur snga
þýöingu fyrir utan ónot og
vondar augnagotur, sem yður
berast sjálfum. (Vísindaleg
gfeínargerð: Allar kvefbaktérí-
• Sýna ^Ævintýrið' úti á landi
• Þessi mynd var tekin á Rcykjavíkurflugvelii þcgar Icikflokkur frá Lcikfélagi Reykjavíkui
Iagði af stað í leikför um tandið sl. mánudag. Er ætlunin að sýna hinn vinsæla söngvaleik Ævin-
týri á gönguför víða um land í sumar. Ævintýrið var sem kunn,ugt er frumsýnt í Iðnó á jólum og
hefur verið sýnt 80 sinnum, ávallt fyrir fullu húsi. 81. sýningin var svo á Homafirði í gærkvöld,
en vegna mikillar aðsóknar v»ru hafðar tvær sýningar þar um kvöldið. Næstu sýningar verða svo
á Reyðarfirði, \ Eskifirði og Norðfirði. (Ljósm. Oddur Ólafsson).
ur og vírusar deyja í vasa-
klútum jafnskjótt, og í hnerr-
anum er ekkert saknæmt). En
sá maður sem ekki þolir ónot
og vont augnaráð ætti ekki
sjálfs sín vegna að gera þetta.
• Bókmennta-
kvöld
• Þá er komið að röddum
skálda og nú er það Indriði G.
Þorsteinsson sem er kynntur.
Það var nokkuð lagleg bók sið-
asta skáldsaga hans, Land og
synir, enda var hún víst þýdd
á dönsku til að berast undir
samnorrænt bókmenntaráð.
Hann getur sagt sögu, mann-
skrattinn. En ekki alltaf að
vísu — svo sem síðasta smá-
sagnasafn hans sannar.
Það er að hefjast ný kvöld-
saga, „Ljósar nætur‘‘ (Því ekki
„Bjartar nætur‘‘?) tiltölulega
lítið þekkt skáldsaga eftir Do-
stoévskí. Þessi mikli höfundur
hefur notið margfalt minni
gestrisni meðal Islendinga en
landi hans og samtíðarmaður,
Tolstoj — ekkert meiriháttar
verk hans hefur verið þýtt á
islenzku njtan ,-Glæpur og refs-
ing“. Amór Hannibalsson hef-
ur þýtt söguna.
Jón Múli er með djassþátt.
★
13.00 Dóra Ingvadóttir stjórnar
óskalagaþætti fyrir sjómenn.
15.00 Miðdegisútvarp: Dómkór-
inn syngur. Hljómsv. Ríkisút-
varpsins leikur tvö ísl. þjóð-
lög í útsetningu Johans
Svendsen; Antolitsch stjóm-
ar. Stem, Schneider, Kat:ms,
Thomas, Gasals og Foley
leika kvartett op. 18 eftir
Brahms. Wachter, Schwarz-
kopf, Moffo, Taddei o.fl.
syngja upphafsatriði þriðja
þáttar Brúðkaups Fígarós e.
Mozart. Segovía leikur þaetti
úr Platero og ég eftir Castel-
nuovo-Tedesco.
16.30 Síðdegisútvarp: Basile, G.
Richards, Olsson, Ames-bræð-
nr Muller, 14 Fóstbræður,
Corduwener, Lee, Zacharias
Fitzgerald, Korneliusson, —
Kingston-tríóið, Mathis, Flor-
en London, Danzinger, Boone
o. fl. syngja og leika í tvær
stundir.
18.30 Danshljómsveitir leika.
.............. Hll—fclllHIIIII
mér þá verið sýnu hlýrra til
kadetta en til mensjevika. Ég
fór á fund mensjevika úr
prentarastétt; þar reyndist
mælska mín einskis megandi.
Síðar var ég sendur á fund
tíu eða fimmtán verkamanna
múrsteinsverksmiðju nokkurr-
ar, þar sem starfandi var
mensjevikadeild. Af hálfu
mensjévika talaði ung og al-
vörugefin stúlka, sem feimin
var við allt og alla, en ég var
mjög ósvífinn, hæddi mensjé-
víka eftir föngum og sigraði:
verkamennirnir greiddu full-
trúa bolsévíka atkvæði. Stúlk-'-
an var að gráti komin, þeg-
ar við gengum út saman, ég
kenndi í brjóst um hana, en
gat samt ekki stillt mig um
að glotta við: allavega hafði
ég unnið á tækifærissinnunum.
Sagt er, að stundum þekki
maðurinn sig ekki í spegli. Enn
erfiðara er að þekkja sjálfan
sig í gruggugum spegli for-
tíðarinnar. Þegar ég er spurð-
ur um upphaf rithöfundaferils
míns, nefni ég ljóð, sem ég
skrifaði vorið 1909. I raun og
veru eru fyrstu skrif mín frá
1907, og eiga miklu fleiri skylt
við áhugamannablaðamennsku
en kveðskap. 1 skjalasafninu
á Pírogovka hefur varðveizt
leiðari í tímaritinu „Hlekkur“,
saminn af mér. Greinin er yf-
irfull af ástríðuhita sextán ára
manns, sem er nýbúinn að
finna guð sinn: „Við hafjum
útgáfu tímarits okkar á erf-
iðum tímum. Myrkur svart-
asta afturhalds hylur nú allt
Rússland. Framvarðarsveit
byltingarinnar, — öreigalýður-
inn — hefur ekki enn safnað
kröftum eftir ósigurinn, ekki
enn grætt sár sín. Óvinir hans
fagna; með herópinu „vei hin-
um sigruðu“ ráðast þeir á
her byltingarinnar og leiðtoga
hans, hina rússnesku sósíal-
demókrata. öreigarnir, sem
verða nú að starfa neðanjarð-
ar, hvessa nú vopn sín í há-
leitri trú á endanlegan sigur,
— skapa nýjan verkamanna-
flokk. Við erum sömu trúar og
þeir, við hötum af öllu hjarta
það skipulag, þar sem við hlið
auðs og spillingar ríkir tak-
markalaus fátækt, vald rúbl-
unnar og svipunnar. Við erum
sannfærðir um að þetta skipu-
lag er dauðadæmt, að hið
bjarta ríki frelsis, jafnréttis og
bræðralags. muni senn leysa
það af hólmi. Trygging þess
er hin mikla alþjóðlega bar-
átta öreiganna í flokkum sós-
faldemókrata. Þeir kalla undir
rauða fánann alla auðmýkta
og svívirta, alla sem þyrstir
eftir endurnýjun mannkynsins.
Þeir halda þyrnum stráða
sannleikans braut til mark-
miðsins, — til sósíalismans. Og
í þessari sögulegu baráttu eru
ekki og geta ekki verið nein-
ir áhorfendur: sá sem ekki er
með öreigunum, er á móti
þeim. Við munum beina ,orð-
um okkar til þeirra náms-
manna, sem ákveða að helga
líf sitt baráttunni fyrir frelsun
starfsins. Við viljum búa þá
undir hið erfiða hlutverk að
vera bumbuslagarar og lúður-
þeytarar hinnar miklu stéttar.
viljum kenna þeim vísindi
baráttunnar, viljum tengja þá
traustum böndum við Messías
framtíðarinnar — öreigalýð-
inn“. Ég tilfæri hér óstytta
fyrstu ritsmíð mfna ekki vegna
þess að mér finnist hún vel
heppnuð; ég vildi aðeins sýna
hvemig orðin falla í verði,
hvemig orðin breyta um merk-
ingu. Árið 1907 þráði ég að
verða bumbuslagari og lúður-
þeytari til þess að skrifa árið
1957: „I hverri hljómsveit eru
ekki aðeins bumbur eða bá-
súnur“. . .
önnur ritsmíð mín „Tveggja
ára starf sameinaðs flokks"
hefur ekki varðveitzt. Eftir
endursögn lögreglunnar að
dæma, skrifaði ég þar, að
flokkurinn mætti ekki van-
rækja nein hugsanleg form
löglegs starfs, en um leið ætti
hann að efla hina ólöglegu
starfsemi. Ég hafði þá mikinn
áhuga á vandamálum hernað-
arlistar flokksins, deilum milli
ýmissa flokksbrota. Ég talaði
mikið um sættir, en ég talaði
um þær án allrar sáttfýsi.
Einhverju sinni kom maður
með þreytuleg, góðleg augu á
fund til okkar. Ég horfði á
hann með virðingu, vissi að
hann var meðlimur miðstjórn-
ar flokksins. Innokentí (Í.F.
Dúbrovinskí) talaði við hvern
okkar með athygli; við einn fé-
laga sagði hann: „Þér lítið illa
út, þér þurfið að hvíla yður.“
Ég man hve mjög þessi orð
fengu á mig; þau komu ekki
heim við hugmyndir mínar um
byltinguna, — réttara væri að
segja, að mig langaði mikið í
óbrotna, mannlega alúð, en ég
áleit þetta veikleikamerki, úr-
elta „menntamennsku."
Haustið 1907 var mér falið
að koma á sambandi við her-
menn og stofna flokksdeild í
herbúðum nokkrum. Ég var
stórhrifinn af því hve erfitt
þetta verkefni var o£ ábyrgð-
armikið. Mér var fenginn
stimpill, það eina sem tekizt
hafði að koma undan við síð-
ustu lögregluheimsókn. Ég
stimplaði tvær söfnunarbækur,
en geymdi stimpilinn af
heimsku minni heima hjá mér,
20.00 Daglegt mál: Svavar Sig-
mundsson stud. mag. flytur
þáttinn.
20.05 Einsöngur í útvarpssai:
Álfheiður Gudmundsdóttir
syngur við undirleik Ásgeirs
Beinteinssonar.
20.20 Raddir skálda: Indriði G.
Þorsteinsson. Flytjendur: B.
Halldórsson, Gísli Halldórs-
son og höfundurinn. Ingólfur
Kristjánsson býr þáttinn til
flutnings.
21.05 Tocata e due canzone eftir
Bohuslav Martinu. Kammer-
hljómsveitin í Prag leikur.
21.30 Norsk tónlist: Christian
Sinding. Baldur Andrésson,
cand. theol. flytur erindi með
tóndæmum.
22.10 Kvöldsagan: Ljósar nætur
eftir Fjodor Dostovjeskij. —
Arnór Hannibalsson þýðir og
les.
22.30 Djassþáttur Jón Múli
Árnason velur músikina og
kynnir.
23.00 Dagskrárlok.
• Andlátsorð
• Mig vantaði þó ekki vitið í
kollinn.
M.A. de Chenier (á högg-
stokknum).
• Hve l'tlu komið í verk og
hve miklu ólokið.
Cecil Rhodes
• Nú hef ég ekki tíma til að
vera þreyttur.
Wilhelm I.
• Meira ljós
Goethe.
því ég hélt að hann væri þar
vel falínn. (í ákæruskjálinu
segir, að meðal annarra hluta
sem hjá mér fundust hafi verið
stimpill „Hermannasamtaka
Moskvunafndar rússneska sós-
íaldemókrataflokksins".) Mér
tókst að kynnast skrifara Nés-
vízjkíherdeildarinnar, hann
kom með þrjá hermenn úr vél-
byssuflokknum, þar við bætt-
ist sjálfboðaliði nokkur, þá
enn einn hermaður, alls sex
manns — eitt af frumdrögun-
um að Rauða varðliðinu . . .
Ég hélt áram að lesa skáld-
sögur, fór í leikhús, stundum
hitti ég kunningja sem komu
hvergi nærri stjórnmálum.
Sagnfræðingar kalla þessi ár
„upphaf afturhaldstímabilsins".
Eftir hið bjarta skæra ár 1905
komu þokudagar: allir leituðu
einhvers, rifust af miklu fjöri,
æstu sig upp, en maður fann
að undir niðri ríkti þreyta og
tómleiki.
í stað Mignon og chaconne
bernskuára minna æfðu ung-
frúrnar cakewalk og maxixe
mæðrum sínum til hrellingar;
hinn menntaði heimur nálgað-
ist óðum foxtrottinn. Stúdent-
arnir deildu um það hvort
Sanín Artsibasjefs væri hin
sanna hugsjón nútímamanns-
ins: hér mátti finna Nietsche,
tilreiddan handa ómatvöndum;
erótík sem átti meira sameigin-
legt með hesthúsinu en Oseari
Wilde, og hreinskilni hinnar
nýju aldar. Anatolí Kaménskí
skrifaði sögu, þar sem lýst er
mjög nákvæmlega, hvernig
liðsforingi nokkur hafði með 4
konum á einum degi. Lista-
leikhúsið setti á svið „Líf
mannsins" éftir Leoníd Andééf,
barnalega tilraun til að alhæfa
lifið, en úti í horni stendur
„Einhver gráklæddur“ og ger-
ir athugasemdir. Menntamenn
í Moskvu rauluðu eða blístr-
uðu polkann úr þessu leikriti.
í sama leikhúsi gengu „Blind-
ingjarnir“ eftir Maeterlinck,
© Brúðkaup
• Nýlega voru gefin saman í
hjónaband í Árbæjarkirkju af
séra Þorsteini Björnssyni, ung-
frú Halldóra Sigríður Gunn-
arsdóttir frá Gufunesi og
Matthías Jón Þorsteinsson stud.
arch. Heimili þeirra er á
Leifsgötu 26. (Ljósm. Studio
Gests Laufásvegi 18). #
• Nýlega voru gefin saman í
hjónaband af séra Árelíusi
Níelssyni í LangholtskirkjUj
ungfrú Hanna R. Guðmunds-
dóttir, Langholtsvegi 180 og hr.
Þórir Jóhannn Axelsson, Fram-
nesvegi 62. Heimili þeirra er að
Langholtsvegi 180.
(Stúdíó Guðm. Garðastræti).
og áhrifagjarnar dömur urðu
taugaveiklaðar af hinu symbol-
íska ýlfri. Engin þeirra sá það
fyrir, að eftir tíu ár kæmu
til skjalanna hirsigrautar og
skýrslur um ætt og fyrri störf;
lífið virtist fram úr hófi frið-
samlegt og í listum leitaði fólk
ógæfunnar, eins og vandfeng-
ins hráefnis. Nú hófst tími
guðsleitarinnar, skandinavískra
tímarita, „Töfra undirheima“.
Svo gat virzt sem ég væri
brynjaður í bak og fyrir ó-
sáttfýsi minni, en það var
reyndar ekki; listin brauzt
einnig inn í minn neðanjarðar-
heim. Á næturna las ég Ham-
sun — „Pan“, „Viktoríu“,
„Mysterier“, bölvaði sjálfum
mér fyrir þennan veikleika en
var stórhrifinn: ég fann að til
var annar heimur — náttúr-
an, myndir, tónar, litir. Tsé-
khof snart mig djúpt, ég fann
að sannleikur hans var óum-
deilanlegur, enda þótt ég skildi
hann ekki; ég hvíslaði: „Misj-
ús, hvar ertu?“, og ég var ást-
fanginn af „Konunni með
hundinn". Ég sá Isadoru Dun-
can, hún var í rómverskum
kyrtli og dansaði allt öðru vísi
en Gelzer. Ég sagði við sjálfan
mig, sem fyrr, að þetta væri
allt tóm vitleysa, en oft gat ég
ckki falið mig fyrir „vitleys-
unni.“ Þegar í menntaskóla
sagði ég við stúlku sem ég var
hrifinn af: „Korolenko segir,
að maðurinn sé skapaður til
að vera hamingjusamur eins
og fuglinn til að fljúga.“ Ég
varð oft ástfanginn, og ég þráði
hamingjuna, en ég varði öll-
um mínum kröftum, öllum
mínum tíma í þágu annars. í
okkar landi er mönnum oft
hrósaö með því að segja að
þeir séu „monolít“, — en
monolít er steinblökk. Maður-
inn er miklu samsettari. Jafn-
vel þegar hann er sextán ára
Dagblöðin voru bæði hressi-
leg og skuggaleg.
i
i
i
l
A
í