Þjóðviljinn - 03.10.1965, Blaðsíða 7
Sunnuðagur S. oft«ðher 1985 — ÞJÖÐVIUINN — SlÐA J
Uppspretta margskonar gæöa
iviyiium iii vmsrn
Grenitré, 5—6 metra há, í nng-
mennafélagslundinum við
Skorradalsvatn, ,
Myndin til hægri
SAGT FRÁ SKÓGRÆKT
í SKORRADAL
"IlTOrt sem menn kjósa sér
O málstað auðnarinnar eða
ræktunarinnar verður eisi
komizt fram hjá þeirri stað-
reynd, að gróðurinn og þá
einnig trjágróðurinn er undir-
staða alls lífs á jörðu hér. F
vitund þess hlýtur að leggja
þá skyldu á herðar hvers og
eins að leggja fram sinn skerf
gróðri jarðar til viðhalds og
þroska í orði eða verki —
eftir lífsaðstöðu hvers og eins.
Við, sem að skógrækt stönd-
um og skipum okkur til starfs
í skógræktarfélögunum, höfum
kosið að leggja gróðrinum lið.
Að sjálfsögðu teljum við okk-
ur ekki vera öðrum ræktunar-
mönnum fremri. En við höf-
um valið okkur það hlutverk
að efla og auka gróður lands-
ins með því að gróðursetja
tré og rækta skóga með þeim
hætti. sem hver okkar getur
við komið, Þetta gerum við
vegna þess, að við teljum
þessa ræktun hér á landi sem
annars staðar mjög mikilvæga
fyrir líf og byggð í landinu —
ræktun sem sé í senn sjálf-
sögð og nauðsynleg — bæði
vegna þeirra afurða, sem
skógurinn getur f®rt þjóðar-
búmu, þegar hann hefur náð
þroska, og svo vegna þess þýð-
ingarmikla hlutverks, er hann
gegnir sem skjólgjafi annars
gróðurs. manna og dýra og
uppspretta margs konar
ga&ða'1.
•k
ir, innlendir og erlendir, hafa
lagt fram í verki sinn skerf
gróðri íslands til viðhalds og
þroska, eins og skógræktarfé-
lagsformaðurinn myndi orða
það,
★
Stálpastaðir koma fyrst við
þessa sögu árið 1951, er
þáverandi eigandi jarðarinnar,
Haukur Thors, gaf Skógrækt-
inni hana. Þetta var þá rýrð-
arkot, en landið þarna nær
miðju Skorradalsvatni að
norðan virtist vel til ræktun-
ar skóga fallið, eins og lika
hefur á daginn komið. Landið
er rúmir 100 hektarar að
stærð og það var þegar á hinu
fyrsta ári í eigu Skógræktar
ríkisins girt, og næsta vor
hófst svo gróðursetning trjá-
plantna.
Þorsteinn Kjarval kemur til
sögunnar 1953, en þá gaLhann
ríflega fjárhæð til skógræktun-
ar þarna við Skorradalsvatn og
þar var hafizt handa um gróð-
ursetningu í Kjarvalslundi.
Norski fjáraflamaðurinn
Braathen hóf svo stórgjafir
sínar til skógræktar á fslandi
á árunum 1955 og 1956, og
siðan hefur hann gefið árlega
álitlega fúlgu eða alls um 100
þús. norskra króna. Þessu fé
hefur verið varið til skóg-
ræktarinnar að Stálpastöðum,
enda er einn stærsti gróðyr-
i-eiturinn þar kenndur við hinn
norska athafnamann, sem
kunnastur er hér á landi fyr-
anmg farast Hákoni Guð-
mundssyni_ formanni Skóg-
ræktarfélags fslands m.a. orð
í grein sinni i siðasta ársriti
félagsins. og þó að þeirrar
greinar hafi áður verið getið
hér á síðum Þjóðviljans og
meginhluti hennar endurprent-
aður. kann undirritaður ekki
annað upphaf betra á frásögn
af stuttri heimsókn i skógar-
lundina að Stálpastöðum held-
Ur ep þessar málsgreinar, því
að þjarna í S'korradalnum hef-
ur myndarleg skógræktarstöð
komizt upp á rúmum áratug
fyrir áhuga einstaklinga og fé-
lagshópa áhuga sem Skógrækt
rikisins hefur virkjað i fram-
kvæmd og skipulögðu starfi.
Með öðrum orðum: Á þessum
stað hefur hið opinbera eign-
azt drjúga. eign, er verður þvi
verðmætari sem tímar liða,
vegna þess að áhugamennirn-
ir stórútgerð sína á sjó og i
lofti, auk mikils áhuga á skóg-
rækt á íslandi og örlætisgjaf-
anna til þeirra mála.
★
Og fleiri hafa lagt fram sinn
skerf.
Þannig barst Skógrækt rik-
isins um árið góð gjöf frá
tveim ónefndum heiðurskon-
um og var fénu varið til skóg-
arins i Skorradal, og loks
skal getið síðast en ekki sízt
framlags gamaila nemenda
bændaskólans á Hvanneyri. Þeir
bundust samtökum fyrir all-
mörgpm árum um að minnast lát-
ins kennara síns, Halldórs Vil-
hjálmssonar skólastjóra, og
eftir nokkrar umræður innan
hópsins var talið að minningu
hins mæta skólamanns og bún-
aðarfrömuðar . yrði mestur
sómi sýndur með þvi að safna
fé til að koma upp skógarlundi
í Stálpastaðalandi, þar sem
hann nyti umsjónar og eftirlits
sérfróðra manna. Eldri Hvann-
eyringar, nemendur Halldórs
heitins, tóku vel málaleitan
forgöngumannanna og safnað
var talsverðu fé sem skóg-
ræktin í Skorradal hefur síðan
notið góðs af. Byrjað var að
planta í Halldórslund vorið
1958 og síðan hefur plöntúm
verið bætt við áriega að heita
má. Þetta er um það bil 25
hektara svæði vestan við svo-
nefnf Stóragil í Stálpastaða-
hlíð; þar fyrir innan tekur við
Kjarvalslundur og austast
Braathenslundur.
I landj Háafells, austan við
Stálpastaðaland, getur einnig
að líta fallegan skógarreit,
ekki ýkja mikinn um sig en
þó mjög ásjálegan með mörg-
um hávöxnum trjám. Er þetta
reitur ungmennafélaganna í
Skorradal og Lundarreykja-
dal. Tveir menn beittu sér
öðrum fremur fyrir því að
fyrstu trjáplönturnar voru
settar þarna niður á árunum
1938—1939, þeir Guðmundur
Marteinsson rafmagnsverk-
fræðingur, sem löngum hefur
verið mikill áhuaamaður um
skógræktarmál og er núver-
andi formaður Skógræktarfé-
lags Heykjavíkur, og Ingi-
mundur Ásgeirsson á Hæli.
Plönturnar sem komust fyrst í
moldina þarna voru af ókunn-
um uppruna en ýmsum teg-
undum m.a. fura, broddgreni
og fáeinar sitkagreniplöntur
sem nú bora af og eru orðnar
að hávöxnum trjám. Einnig
rauðgreni. Ekki mun trjá-
gróðrinum í ungmennafélags-
lundinum hafa farið mikið
fram fyrstu árin, en hin sið-
ustu ár hefur skógurinn þarna
dafnað vel, einkum eftir að
lúrkiskógurinn var grisjaður
fyrir tiltölulega fáum árum.
★
Agúst Árnason er eftirlits-
maður Skógræktar ríkis-
ins í Skorradal og býr ásamt
kónu sinni og þrem börnum
að Hvammi, hýli við Skorra-
dalsvatn vestan við Stálpa-
staði Skógræktin hefur jörð-
ina á leigu og þar hefur Ág-
úst haft aðsetur í 12 eða 13
ár. Samkvæmt upplýsingum
hans er nú búið að planta
tæplega hálfri miljón trjá-
plantna í Stálpastaðahlíðina,
þar af um 160 þúsund sitka-
greniplöntum, 140 þúsund
rauðgreniplöntum, en minna af
um 20 trjátegundum öðrum;
stafafuru, skógarfuru, berg-
Ágúst Árnason eftirlitsmaður Skógræktar ríkisins í Skorradal
mælir ársprota sitkagrenitrés. Ársvöxturinn reyndist 57 cm — 6
cm undir metinu að Stálpastöðum á þessu sumri.
furu, fjallafuru, hvítgreni svo
dæmi séu nefnd.
Eftirfarandi upplýsingar um
þær trjátegundir sem nefndar
voru með nafnj hér að framan
höfum við eftir Hákoni
Bjarnasyni skógræktarstjóra:
Sitkagreni hefur verið gróð-
ursett mjög víða hér á landi
eftir 1937. Að vísu fluttust
hingað einstök tré nokkrum
árum áður, en um uppruna
þeirra er ókunnugt. Fyrstu
trén sem hingað komu, munu
yfirieitt öll hafa verið ættuð
úr suðausturhluta Alaska. Um
og eftir 1940 var farið að
sækja fræ lengra norður og
vestur, svo að nú eru til hér
á landi mörg kvæmi á ýms-
um aldri. í vorhretinu 1963
kom greinilega í ljós, að sum
kvæmin, og þá einkum þau
sem sótt voru lengst norður og
inn í landið, þoldu frostið
verst. Skemmdir urðu ekki
verulegar í hretinu 1963 að
Stálpastöðum.
Rauðgreni hefur vaxið á
Hallormsstað í rúma hálfa
öld, en frá árinu 1948 hefur
ávallt verið sett niður tölu-
vert af þessari trjátegund
víðsvegar um land.
Stafafura er tiltölulega ný-
komin til landsins. Elztu trén
eru gróðursett árið 1940 í Hall-
ormsstaðaskógi en þau næstu
þar á eftir ekki fyrr en 1954
á Stálpastöðum. Síðan hefur
verið plantað allmiklu af
hennj um land allt, og hún
hefur til þessa vaxið vel.
Skógarfura er ein þeirra
tegunda sem erfiðast er að
flytja á milli staða, auk þess
sem furulúsin « hefur ætlað
hana lifandi að drepa um all-
mörg ár. Þó að til séu nokkr-
ar allsæmilegar skógarfurur á
Hallormsstað frá fyrstu árum
skógræktarinnar og ýms
kvæmi hafi verið sett víða
um land á undknförnum 20
árum verður ekkert sagt um
framtið hennar hér að svo
stöddu.
Bergfura og fjallafura voru
áður taldar sama tegundin,
þótt fjallafuran sé ávallt marg-
stofna runnur en bergfuran
einstofna tré. Þessar trjáteg-
undir eiga heimkynni sín hátt
í fjöllum Mið-Evrópu. Oftast
Þegar Hákon Bjarnason var við
skógræktamám i Danmörku
komu danskir skólafélagar eitt
sinn til hans og gáfu honum
hnjáhlífar, líkastar þeim sem
dúkiagningamenn nota við sitt
starf. Danimir gerftu að gamni
sínu og sögðu honum að hann
gæti notað hnjáhlífamar vift
skógargrisjun á IslancH síftar
meir! — Ekki kæmu legghlíf-
arnar góðu að miklum notum á
þessum stað sem myndin er af.
Hún -var tekin á dögunum í
Braathenslundi í Skorradal og
þarna stendur skógræktarstjóri
(iengst til hægri) ásamt nokkr-
um gömtum Hvanneyringum
innan um rauftgrenitré, 13 ára
gömul, og birkikjarr. AfHvann-
eyringum sjást á myndinni Ol-
afur Runótfsson (lengst til
vinstri), Halldór Jónsson (mcð
gleraugu) Kristófer Grímsson
og Gunniaugur Ólafsson, næstir
HalldórL Aftrir á myndinni em
Agúst Ámason (annar frá
vinstrl), Hákon Bjamason
lengst tn hægri og vift hlið
hans Þorsteinn Kjarval.
vaxa þær við skógarmörkin og
fara hæst allra trjáa. Hingað
voru þær fluttar strax á fyrsta
ári skógræktarinnar og síðan
um mörg ár.
Hvítgreni var gróðursett
(víða um land á fyrstu árum
aldarinnar. Þótt uppruni
plantnanna sé ■ óþekktur er
samt nokkurn veginn víst að
■fræið að þeim kom úr austan-
verðu og sunnanverðu Kanada,
en þar eru sumur heit og
löng. Síðar hefur hvítgreni
verið gróðursett hér, og hefur
fræið þá jhnist Aomið frá
British Columbia eða Kenai-
skaganum í Alaska. Þar eð
þessj tré eru enn ung, verður
ekkert dæmt um framtið
þeirra. Á Hallormsstað er lít-
ill lundur af hvitgreni, sem
gróðursettur var 1940. Trén
hafa vaxið miðlungj vel, og
virðast þola loftslagið sæmi-
lega.
★
Fróðleikinn hér að framan
um skógræktina í Skorra-
dalnum tíndi blaðamaður sam-
an úr þeim upplýsingum sem
Hákon Bjamason skógrækt-
arstjóri og Ágúst Ámason
skógaretirlitsmaður gáfu nokkr-
um gestum, sem boðið
nokkrum gestum, sem boðið
var að skoða Stálpastaðaskóg
um síðustu helgi. í hópi gest-
anna voru nokkrir nemendur
Halldórs Vilhjálmssonar skóla-
stjóra á Hvanneyri, flestir
Framhald á 9. síðu.