Þjóðviljinn - 13.11.1965, Page 6

g SlÐA — ÞJÖÐVILJINN — Laugardagur 13. nóvember 1965
í þessu viðtali segir frá rannsóknum danska þjóð-
fræðingsins Gustav Henningsen, en hann hefur skráð
fjölmörg dæmi um nútíma galdratrú í Danmörku og
reyndar víðar. Hann kemst að þeirri niðurstöðu, að
það sé annað en öfundsvert að vera göldróttur í aug-
um nágranna sinna nú á dögum.
Viðtal við Gustaf Henningsen, danskan
sérfræðing í galdratrú nú á tímum
VESAUNGS
GALDRA-
NORNIRNAR
Þetta er einhver bezti fulltrúi þeirra seiðskratta sem miljónir
manna trúa á nú á dögum.
Gustav Henningsen ma*. sCrt.
sérfræðingur í galdratrú er á
leið til Spánar en þar mun
hann dveljast í eitt ár við rann-
sóknir í fræðigrein sinni.
Tilgan.gur fararinnar er
fyrst og fremst sá að afla.upp-
lýsinga sem gætu stutt og
skýrt þann efnivið. sem hann
hefur viðað að sér um galdTa-
trú hér heima í Danmörku.
Einnig býst hann við að
fara til írlands og voinar að
sér takist að safna nógu efni
til þess að hægt verði að fram-
kvæma verulegar samanburð-
arrannsóknir.
Þjóðfræðingar leggja stund
á svo margar og furðulegar
greinar að emgum ætti að
koma á óvart þó ungur vís-
indamaður bafi gert galdratrú
að s^rgrein sinni. en þegar
heldur því fast fram án
þess að blifcna að það sé nú-
tíma galdratrú sem hann rann-
saki, getur málið farið að
hljóma dálítið óhugnanlega.
Bloksbjerg
Gustav Henningsen, em
galdranornir núlifandi?
Það er undir því komið,
hvað maður kallar galdranorn.
Áþreifanlegasta daemið eru
meðlimir í enskum sértrúar-
söfnuði. Þeir telja sig göldr-
ótta ög fylgja merkilegum
helgisiðum. Þeir eru mjög fá-
liðaðir og sértrúarflokkurinn
hefitr áldreí háft umtalsverða
þýðingu
Það er erfiðara að skilgreina
hvað við eigum almennt við
þegar við tölum um galdra-
nornir Ég á við hugmyndirn-
ar um að ákveðið fólfc geti
svarið sig skrattanum eða hafi
gert það og ferðazt til Bloks-
bjerg o.s.frv. (Bloksbjerg heit-
fr Brokkstindur i Þýzkalandi,
alræmdur samkomustaður and-
skótans og hans hyskis.)
Þessu er stundum trúað um
ákveðnar manneskjur hvort
sem þær sjálfar vilja það eða
ekkl; gamla betlara. einmana
fólk, sem fer sínar eigin göt-
ur i samfélaginu, krypplinga
og reyndar nábúa. sem eru
grönnum sínum ekki að skapi.
Og hafi einhver á annað
borð fengið orð á sig fyrir
kukl er 511 framkoma viðkom-
andj túlkuð á ákveðinn hátt.
Hafi hann til dæmis litið á
nýfætt barn. sem veíkist
skömmu síðar. eða kífct inn í
hænsnahús og hænurnar hætt
að verpa, þá er efcki að sökum
að spyrja.
Galdratrú í Dan-
mörku nú
;— En hvenær hættum við
því hér á landi að ásaka hvort
annað fyrir galdra?
Samkvæmt flestum heimild-
um er talið að galdranomir
hafi yfirleitt dáið út um alda-
mótin síðustu. En í einstaka
dæmum hafa galdranomir lif-
að allt fram á okkar daga. Á-
kærur um galdra eru ennþá
bornar fram einnig hér á landi.
Getið þér nefnt einhver
dæmi?
Flest eru mjög smásmugú-
leg. Fólki er kennt um. ef
eitthvað hefur farið aflaga.
Síðasta dæmið sem ég hef
skráð var um unga stúlku,
sem heimsótti fjölvísa konu
og leitaði aðstoðar hennar við
að lækna eiginmann sinn sem
gerðist sifellt ölkærari. Hún
taldi að gamall karl í nágrenn-
inu hefði lagt þetta böl á hann.
Sú fjölvísa las blessun yfir
manninum og gaf honum
strengileg fyrirmælj um að
haetta að umgangast karlinn.
Þetta er gott dæmj um sál-
ræn áhfif galdratrúar, með
því að grípa til ásakana um
galdur kemst maður hjá því
að gagnrýna sjálfan sig Qg
sítta nánustu.
Nornir og fjöl-
vísar konur
Hver er munurinn á galdra-
nornum og fjölvísum konum?
í meðvitund fólks eru
•galdranornir fulltrúar myrkra-
aflanna, en fjölvís maður eða
kona eru fulllrúar hinna góðu
yfimáttúrulegu afla. Annar
mikilsverður munur er sá, að
galdranomir iðka sárasjaídan
þau fræði, sem þær eru taldar
búa yfir. en fjölvísar konur
eru venjulega fullvissar um að
þær hafi yfirnáttúrulega hæfi-
leika Os telja starfsemi sína
köllun.
Ég fceld að fæstar svokallað- .
ar fjölvísar konur trúi nú á
dögum á galdra, en þegar
hjálpar þeirra er leitað í slík-
um tilvikum veit ég að
minnsta kosti nokkrar þeirra
tileinka sér hugsunarhátt
þeirra sem orðið hafa fyrir
gjömingunum.
Það er ekkj langt síðan að
ég . heyrði um Ijölvísa konu,
sem gaf töfraráð, sem hún
hafði frá móður sinni, sem sjálf
hafði verið fjölvís. Ráðið var
að strá mold úr kirkjugarði
fyrir utan dyr svo að sú sem
grumjrð var um kukl kæmist
ekki inn.
Hvað ætlj svona trú sé úf-
breidd?
Ég hef aðeins rekizt á hana
í afviknum stöðum og þar sem
de:”jandj hefð. Það er í .nesta
lagi citt prócent, sem trúir
þessu.
Ofsóknir
En hefur því nokkuð brugð-
ið við í dsmunum sem þér
hafið nefnt að nomir hafí ver-
ið ofsóttar?
Að sjálfsögðu eru nomir
ekki lengur brenndar á báli. En
ofsóknir koma þannig fram
hér heima. að galdranornin er
einangruð frá samskiptum við
annag fólk, sem getur vissu-
lega verig þungbært í litlu
samfélagi.
En utanlands er hægt að
finna alll aðrar og afdrifarík-
ari ofsóknir. Þýzki galdrafræð-
ingurinn, próf. Johann Krause,
sendi mér nýlega úrklippu úr
dagblaði, þar sem skýrt var
frá því að ungur Þjóðverji
hefði skotið úr skammbyssu á
aldraða konu því hann var
viss um að hann hefði orðið
fyrir gjömingum hennar.
Er hægt að telja fólk sem
ákærir aðra um galdur heilt
á geðsmunum?
• Geðsjúkdómar sumir hverjir
eins og til dæmis ofsóknar-
brjálæði eru góð skilyrði fyrir
galdratrú. en ekki má gleyma
því. að allt fram til 1900 var
það náttúrlegt í sveitum Evr-
ópu að kenna göldrum hvers
konar óhöpp.
Þeir sem ég hef átt skipti
við virðast algjörlega heil-
brigðir, þeir halda bara göm-
ul viðhorf í heiðri.
Galdratrú
á Spáni
Höfuðástæða þess, að ég fer
til Spánar er sú. að þar eru
víða héruð. þar sem mikill
hlutj íbúanna trúir statt og
stöðugt á galdra og gjöminga
Qg jframkvæmir þvj daglega
alls konar smálega helgisiði
til að vemda sig gegn göldr-
um.
Til dæmis er það algengt, að
menn hengi verndargripí á
homin á kúnum til þess að
nytin deti ekk; úr þeim, ef
einhver skyldi líta þær með
„illu auga“.
í því héraði á Spáni þar sem
ég var við athuganir síðast-
liðið sumar er það útbreidd
skoðun að galdranomir geti
sent djöfla í menn og sfcepn-
ur.
Sjálfur hef ég orðið vitni
að þvi. að kvenfólk sem við
muhdum kalla móðursjúkt var
flutt alveg upp að altari í
kirkju þar sem þær voluðu,
öskruðu og æptu undir messu-
gjörðinni allri og vinir og
vandamenn rey-.adu að styrkja
þær og róa.
Djöflar útreknir
Eftir naessuna fór presturinn
að reka djöflana úr þejm og
þegar ég spurði hann síðar
hvort hann tryði sjálfur á
þetta, sagði hann efast um
það í flestum tilfeilum. En
sem kaþólikki þorði hann ekki
ag neita því að manneskjur
gætu verið haldnar djöflum.
Hann bættj því við að söfnuð-
urinn væntj þess. að prestur-
inn hjálpaði þeim í þessum
vanda á þennan hátt.
Ég ræddi einnig við lækni
sem þekktj til í þessu héraði
og gat hann alveg eins og
presturinn skýrt frá nokkrum
dærnum um lækningu með
þessum sefjunaraðferðum.
Hann taldi að þessar lækn-
isaðferðir væru ákjósanlegri
en að senda þetta sveitafólk
á geðveikrahæli langt frá
heimkynnum þess.
En hvorki virtist mér prest-
urinn né læknirinn gera sér
Ijóst samfaand milli galdratrú-
ar og þess að vera haldinn af
djöflinum.
Eitt af því sem ég ætla að
rannsaka er hvernig prestur-
inn, fulltrúi kirkjunnar, og
hinn svokallaði „alþýðumaður“
hins vegar hittast og vinna
saman án þess að þekkja for-
sendur hvers annars.'
Þar mætast nefnilega hjátrú
og hin opinbera kaþólska á
markverðan hátt.
Prestar ættu að
umgangast
galaranornir
Hafa rannsóknir yðar hag-
nýtt markmið. t.d. ag uppræta
galdratrú?
Það er ekki verkefni mitt.
Ég geri aðeins grein fyrir
hvernig málin standa. En það
er auðvitað alltaf gleðilegt ef
vísindalegar rannsóknir bera
hagnýtan árangur.
Og það mundi horfa til mfk-
illa bóta ef fyrirmenn í litlu
samfélagi settu öðrum fordæmi
meg það að brjóta einangrun-
ina sem vesalings galdranom-
iraar lifa í. Prestar gætu þann-
ig komið miklu til leiðar með
því að umgangast þá sem
hafa á sér orð fyrir fjöl-
kynngj og sýna þeim alúð.
Sjálfur er ég ekki í vafa um
að ein helzta orsök þess. að
galdratrú stendur enn föstum
fótum svo víða um Evrópu
sem raun ber vitni er fyrst cg
fremst sú. að þeir sem mennt-
aðastir eru á hverjum stað
halda að galdratrú hafi fallið
niður um leið og galdraofsókn-
irnar — en það er nú eitthvað
annað.
Kjólaefni, sloppaefni.
Nyltest í blússur, kjóla og sloppa.
Silkidamask. Gluggatjaldaefni.
Damask og léreft í sængurfatnað.
Voðalegur djöfull úr Kínaveidi, en hann er í óperunni og við
getum bókað þaö, að illa fer fyrir honum.