Þjóðviljinn - 19.11.1965, Síða 5

FðstaÍfeSBr 19. tíóvember 1988 — SsSÖÐVILJlNN — Sf&A g
Thorvaldsensfélagið 90 ára Hver skilur nú?
■ í dag er haldið hátíðlegt 90 ára afmæli Thorvald-
sensfélagsms, en það var stofnað 19. nóvember árið
1875. Thorvaldsensfélagið er elzta kvenfélag landsins og
hefur, eins og alþjóð er kunnugt, ætíð starfað að líknar-
niálum og er þess skemmst að minnast er félagið af-
henti Reykjavíkurborg vöggustofuna við Sunnutorg sum-
arið 1963, þar sem pláss er fyrir 32 börn, þótt oftast séu
þau fleiri, sem þar dveljast.
■ Félagið afhendir borgai’stjóranum í Reykjavík enn
stórgjöf í dag, 1 mil'jón króna, sem er fyrsta framlag fé-
lagsins til viðbótarbyggingar við vöggustofuna, eldri deild,
sem á að verða fyrir 25 börn á aldrinum 2—314 árs.
■ Thorvaldsensfélagið hefur aldrei verið mjög fjöl-
mennt, stofnendur voru 24, en nú eru í félaginu um 40
starfandi konur. Nítutíu ára saga félagsins er rakin í
stórum dráttum hér að neðan.
Veður var nokkuð kalt og
hvasst í Reykjavík, en hreint
bg fjallabjart hinn 19. nóv-
ember. 1875, er koparlíkneski
Alb'erts Thorvaldsens, sem
borgarstjóri Kaupmannahafnar
hafði gefið íslendingum á 1000
ára afmseli íslandsbyggðar ár-
ið áður — þjóðhátíðarárið —
var afhjúpað á Austurvelli í
viðurvist allra er vettlingi gátu
valdið í bsenum og nærliggj-
andj sveitum. Þar blöktu fán-
ar við hún og blómsveigar
prýddu fótstall líkneskisins
Og ræðustóllinn og grindurnar
kringum Austurvöll var allt
vafið fléttum úr íslenzku lyngi.
Þessi skrevtin.rr var unnin af
glæsilegri sjálfboðasveit, —
24:' ungar konur höfðu tekið
höndum saman um. að annast
þessa hlið hátiðarhaldanna.
Margar þéirra urðu landskunn.
ar: ér árin liðu fyrir híbýla-
þrýði og hannyrðalist. svo ekk’i
þarf að efast um, að sveigarn-
ír hafj vérið fagrir.
Eftir athöfnina gerðist ný-
lunda. þessar ungu konur
skynjuðu unað samstarfsins,
sem var unnið endurgjaldslaust
í þágu sámborgaranna og þeg-
ar : ein þeirra sagði; „Gaman
væri, ef við gætum haldið
hópinn og reynt í félagi að
látá eitthvað gott af okkUr
leiða hér í bænum í framtíð-
inni“ Þá varft Thorvaldsensfé-
lagið til fyrsta kvenfélagið á
lahdinu.
Fyrsti formaður félagsins
var kjörinn frú Þórunn Jónas-
soh og var hún formaður til
dáuðadags, eða í 47 ár. elskuð
óg virt af öllum félagskonum.
■ Fyrsta verkefni félagsins var
að gangast fyrir samskotum
innan félagsins til kaupa á
álnavöru. er félagskonur saum-
uðu úr og gáfu fyrir jólin til
fátækra barna.
Og áfram var haldið árum
sarrian héldu félagskonur jóla-
tféáskemmtanir ‘ fyrir börn og
gamalmenni. Og er fiskleysi og
bjárgaþskortur 'dundi yfir tóku
Veltusund 3. Hefur basarinn
ávallt verig starfræktur og
héfur allur ágóði af honúm
runnið til allskonar líknármála.
Þar hafa íslenzkar konur frá
upphafi getað komið heima-
vinnn sinn; á markaðinn og
tekur basarinn á móti vörum
í urnboðssölu enn þann dag í
dag.
Árið 1906 var stofnaður sjóð-
ur innan félagsins er nefnist
„Barnauppeldissjóður Thor-
valdsensfélagsins“ Aðalhvata-
kona að stoínun sjóðsins var
frú Sigríður Jenssen. Efldist
hann með hverju árinu sem
leið enda voru konurnar mjög
duglegar ag finna allskonar
fjáröflunarleiðir. Oft hafa
sjóðnum borizt góðar gjafir
er að þessu máli standa, að
hægt sé að hraða þessu sem
mefet.
Á 80 ára afmælinu var stofn-
aður sjóður af þáverandi for-
mann; félagsins er nefnist
„Hjálpar- og liknarsjóður" og
er árlega veitt úr honum á
afmælisdegj félagsins til bág-
staddra auk þess berast. eins
og áður ér sagt, ótal hjálpar-
beiðnir frá fólki, sem ein-
hverra hluta vegna hefur orðið
undir í lífsbaráttunnl og hafa
það ætíð verið óskráð lög fé-
lagskvenna að leysa þau mál
eftir fremsta megni Þar sem
þetta hefur í flestum tilfell-
um verið tilfinningamál hlut-
aðeigenda, hefur verið farið
með þau sem einkamál og
Núverandi stjórn Thorvaldsenst'élagsins. Fremri röð: Sigurlaug Eggertsdóttir, Unn.ur Schram tor-
maður, Júlíana Oddsdóttir og aftari röð: Bjarnþó ra Beuediktsdóttir og Svanlaug Bjarnadóttir.
þær hús á leigu og matselduðu
sjálfar fyrir fátæk börn, ein-
stæðinga og gamalmenni.
Handavinnukennslu fyrir
stúlkubörn og saumanámskeið
fyrir konur voru iðulega hald-
in, öll kennsla var framkvæmd
af félagskonum sjálfum end-
urgjaldslaust. Aðaltekjuöflun
var hlutavelta og allskonar
skemmtanir og sjónleikir er
félagskonur önnuðust sjálfar.
Á tuttugu og fimm ára af-
mæli félagsins — aldamótaár-
ið — stofnuðu félagskonur
Thorvaldsensbasarinn, aðal-
hvatakona þess var frú Soffía
Hjaltested. Thorvaldsensbasar-
inn eignaðist sitt eigið hús-
næði árið 1905. er félagið
keypti húseignirnar. sem nú
eru nefndar Austurstræti 4 og
I
20% afsláttur
í tilefni af eins árs afmæli verzlunarinnar
verður gefinn 20% afsláttur af ölluw vör-
um í dag.
R. Ó. búðin
Skaftahlíð 28 — sími 34925.
Verkamenn trésmiðir
Vantar nokkra trésmiði og verkamenn til
vinnu strax.
Byggingafélagið BRÚ hf.
Símar 16298 og 16784.
frá velunnurum félagsins og er
skemmst að minnast tveggja
stórgjafa er félaginu hafa bor-
izt.
Félagið hafði bílhappdrætti
fyrir nokkrum árum. Þá Var
vinningsmiðinn sendur í pósti
að gjöf og mun gefandinn, sem
ekki vildi láta nafns síns getið,
ekki getað ímyndað, sér hve
félagskonum féll það þungt að
geta ekki þakkað honum þessa
stórhöfðinglegu gjöf.
Hin stórgjöfin var, að er
erfðaskrá Elisabetar sál. Halls-
dóttur, hjúkrunarkonu, var
opnuð. hafði hún ánafnað
Barnauppeldissjóði félagsins. á-
samt Kvenfélaginu Hringnum,
íbúð sina að Hringbraut 47,
og sýnir þetta hug hennar til
minnstu borgaranna.
Jólamerki Barnauppeldis-
sjóðsins koma árlega út og
var fyrsta merkið gefið út ár-
ið 1913. — í tilefni af þessu
merkisafmæli gefur sjóðurinn
út hátíðarmerki.
Leikfangahappdrætti sjóðs-
ins hafa verið mjög vinsæl og
er í ráði að hafa þau annað
eða þriðja hvert ár.
Allar tekjur Barnauppeldis-
sjóðsinshafa frá upphafj runn-
ið til minnstu borgaranna.
Hjálparbeiðnir hafa á hverju^
ári borizt og hafa félagskonur
ávallt reynt að leysa þær eftir
beztu getu. Og verkin tala.
Þann 19. júni 1963. var Reykja-
víkurborg afhent Vöggustofa,
er ber nafn Thorvaldsensfélags-
ins, sem stendur við Sunnu-
torg og mun vera ein hin
fullkomnasta á Norðurlöndum.
Nú í dag mun borgarstjór-
anum í Reykjavík verða af-
hent ein miljón króna. er það
fyrsta framlag fé’agsins til ví'ð-
bótarbyggingar við vöggustof-
una, eldri deild, fyrir börn
2 — 3’á árs, sem er mjög að-
kallandi að koma sem aftra
fyrst í framkvænad. Þakka fé-
íagsfcowur borgary f i r völdunum
áhuga þeirra á þessu máli og
er það ernlæg von allra þeirra.
aldrei verið tilkynnt opinber-
lega neitt um þetta. Nú í dag
hefur félagið einnig gefið 50
þúsund krónur til líknar-
stofnana hér í bæ.
Formenn félagsins hafa frá
upphafi verið þessir: Þórunn
Jónasson, María Ámundason,
Fransiska Olsen, Ragnheiður
Gíslason Guðrún Jónasdóttir,
Svanfriður Hjartardóttir.
Aðeins tveir af f.vrrverandi
formönnum eru enn á lífi, þær
Ragnheiður Gislason, er var
formaður frá 1932—1936 og frú
Svanfríður Hjartardóttir frá
1943—1964 að undanskildum
þrem árum er hún var fjar-
verandi en formennsku þau
ár hafði á hendi frú Sigurbjörg
Guðmundsdóttir.
Núverandi formaður er Unn-
ur Schram og með henni i
stjórn eru Bjarnþóra Bene-
diktsdóttir, Svanlaug Bjama-
dóttir, Sigurlaug Eggertsdóttir
og Júlíana Oddsdóttir.
Thorvaldsensfélagið hefur alla
tíð verið fámennt félag og
reyniT því talsvert á allar fé-
lagskonur með þær fram-
kvæmdir er félagið beitir sér
fyrir t.d. hafði írú Rósa Þór-
arinsdóttir gjaldkerastöðu á
hendi í samfleytt 47 ár.
Það er kunnugra en frá þurfi
að séfcja, að Adam og Eva,
eða Ádám og Évá eins og
Gúðný Snórrádóttir' frá Húsa-
felli kallaði þau að sögn gam-
als manns, sém ég þekkti í
æsku minni — að þau voru
ökkar fyrstu foreldrar. Hver
efást um þáð? En þessir vorir
fýrstu foreldrar, sem uppi voru
fyrir rúmlega 5000 árum og
spruttu þá upp af grundinni
eða gerðust úr beini. ég man
ekki hvort var (ártalið man ég
ekki heldur nákvæmlega, en
það má sjá í eldri árgöngum
af almanaki Þjóðvinafélagsins
svo ekki skeikar ári), þeir
gerðu nokkuð af sér, sem við
verðum enn að súpa seyðið af:
þau bitu í epli. Það mætti nú
finnas'. vera smáglæpur móts
við margt annað, en af þessu
hlauzt þó hin skelfilegasta óár-
an í mannfólkinu á jörðinni:
erfðasyndin kom. Og sé spurt
hvað fyrir skepnu sú synd sé,
mundi mörgum vefjast tunga
um tönn, og mundu þeir segja
að þeir hefðu aldrei séð hana,
en ég — ég sá hana samt áð-
an — fyrir hugskotsaugum
mínum, og naut ég þar bæði
skáldlegs ímyndunarafls míns
og líklegast nokkurrar ófreski-
gáfu, og kun.na nú ýmsir að
segja, áð fyrir þessu fari lík-
lega lítið og ennfremur séu
hugskotsaugu heldur ómerki-
leg augu, og að sýnir þeirra
eigi lítið skylt við guðlega op-
inberun. Hvað um það, erfða-
syndinni ætla ég ekki að reyna
að lýsa, því ipér er ekki um
að gera fólk myrkfælið, en ó-
félegri skepnu hef ég sjaldan
séð, og má þetta vera til marks
um það hve illt er að óhlýðn-
ast boðum skapara síns. Því
eplið var bannað.
Þú fyrirdæmir auma Evam
Evu mann fyrir eplið bannað.
En hví er ég að gera tíð-
rætt um skepnu — eða druslu
í emhverri mynd, sem Jesús
er búinn að fléygja bak \dð
sig fyrir langalöngu?
Maður var mínntur á þetta
rækals gerpi nýlega (ég vona
að enginn saki mig um ljótt
orðbragð þó ég velji þessu af-
máni sköpunarverksins óvirðu-
leg heiti) þegar sjálfur dóm-
prófasturinn var sakaður um
að hafa gert af sér — og það
ekki lítið — með þvi að segj-
ast ekki trúa því að ófétið
Erfðasynd sé völd að dauðan-
um, eða þessu sérstaka ástandi
eða ástandsbreytingu sem ger-
ist þegar líkami leggur niður
störf.
Dauðinn var ekki til áður
en þetta skeði, samkvæmt bibl-
íunni og samkvæmt áliti
kirkjuþingsins, heldur skauzt
hann inn í jarðlífið fyrir 5000
árum og nokkrum hundruðum
betur. Og almennur kirkjufund-
ur á Islandi, árið 1965, og það
seint á því ári, vítir harðlega
slíkt guðleysi og villutrú, að
hafna þeirri kenningu að epla-
át valdi dauða (hvernig var
ekki með Mjallhvít? en i því
tilfelli drap epli ekki nema
til hálfs), segjast ekki trúá því
að án þessa sérstaka og mjög
fræga eplaáts væri enginn
dauði til. Herra dómprófastin-
urn finnst þetta furðuleg stað-
hæfing. Segjum tvö.
Setjið ykkur fyrir hugskots-
sjónir þessa samkundu virðul.
embættismanna islenzka ríkis-
ins að semja þetta plagg: ávít-
ur á einn úr hópnum fyrir að
trúa ekki atriði sem þeir segja
að tilskipað sé í helgisiðabók-
inni. Og það er þá þetta!
Mér var fyrir löngu sögð
sú saga af ágætum reiknings-
kennara sem nú er í burtu,
að hjá honum var ákaflega
heimskur nemandi, sem engan
reikning gat lært, en slysaðkt
þó einu sinni til að skrla þungu
dæmi réttu, en aðferðin var
svo flókin og torræð, að stærð-
fræðikennarinn gat ekki fundið
botn í henni. Þessi doktor í
stærðfræði vildi þó með engu
móti gefast upp, en svo nærri
gekk honum að reyna að
skilja, að undir lok.in var hann
farinn að æða fram og aftur,
rífa í hár sé-r Qg hrópa: „Ó!Ó!“
Og aldrei rann skilningurinn
upp.
En hver skilur nú?
M.E.
@ Westinghouse(§) Westinghouse(§)
vandlátir
velja
Westinghouse
o>
co
5
CD
vx
Xó
a>
03
CO
bU
‘S
a>
0Q
C/>
CD
(9
&
CTQ
60
CD
_ kaffikönnu
@ Westinghouse@ Westinghouse @