Þjóðviljinn - 26.11.1965, Síða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVILJINN — Föstudagur 26. nóvember 1965.
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust lt.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Sími 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 90.00 á mánuði.
Dómarar og stjónmálamenn
\ að velja stjórnmálamenn og alþingismenn til
dómarastarfa? Það hefur vakið mikla athygli
að fram hefur komið á Alþingi sú eindregna krafa,
að reglan um hæstaréttardómara, sem ekki eru
kjörgengir til Alþingis, verði einnig látnar ná
til annarra dómaraembætta, svo reynt yrði að
tryggja það enn fremur en nú er, að dómarar
hafi fullan starfsfrið í embættisverkum sínum,
að þeir séu óháðari en nú og vinni dómarastörf
sín án íhlutunar stjórnmálaflokka og ríkisstjórna.
I umræðunum á Alþingi um hina hneykslanlegu
veitingu sýslumannsembættisins í Gullbringu- og
Kjósarsýslu og bæjarfógetaembættisins í Hafnar-
firði lagði Ingi R. Helgason mikla áherzlu á nauð-
syn þess að breytt yrði til að þessu leyti. Dómar-
ar á íslandi eiga ekki að vera stjórnmálamenn,
sagði hinn ungi varaþingmaður og lögfræðingur,
og taldi það brjóta í bág við grundvallarreglur
laga og stjórnskipan íslendinga.
„J^ómsvaldið á að vera sjálfstæður þáttur ríkis-
valdsins, sérstaklega óháður framkvæmda-
valdinu“, sagði Ingi R. Helgason. ..Handhafar
fr’ámkvæmdavalds hafa sótzt mjög eftir því hér-
lendis að gera dómendur sér háða og er það háska-
lég stefna fyrir allt réttaröryggi í landixiu. Þáð ér
reynt að troða stjórnmálamönnum inn í öll dóm-
araembætti sem losna og það er reynt að fá alla
dómara í framboð fyrir stjórnmálaflokka vald-
hafanna. Með þvílíkri þróun er stefnt að því
marki að gera dómendur háða framkvæmdavald-
inu og leggja á þá fjötra flokksræðis, flokksofrík-
is. Þróun þessa þarf að stöðva“. Og Ingi benti
á aðra hlið þessa máls, sem hann kveðst þekkja
sem lögmaður. „Það er óhæfa að setja sýslumann
í þau spor að þurfa að elta mann uppi og eiga að
dæma hann fyrir lagayfirtroðslur á sama tíma,
sem sýslumaðurinn þarf að óska eftir atkvæði
hans til þings. íslenzkir dómendur eru vel mennt-
aðir og hæfir menn, en þeir eru ekki nógu frjáls-
ir og óháðir í embættum sínum í dag og verða það
ekki fyrr en skorið er alveg milli þeirra og fram-
kvæmdavaldsins. Samkvæmt stjórnarskrá okkar
eiga dómendur að vera óháðir í störfum sínum.
Stjórnarskráin sjálf og lög mæla svo fyrir að dóm-
ara má ekki víkja úr embætti nema með dómi og
umboðsstarfalausir dómarar hafa ekki kjörgengi
til Alþingis. Umboðsstarfalausir dómarar eru nú
einungis táldir hæstaréttardómarar. Þá reglu þarf
að útvíkka svo hún taki til allra þeirra er dóma
geta kveðið upp á íslandi, eða fá umboðsstörfin í
hendur öðrum embættismönnum, svo að hinir
eiginlegu dómarar verði allir umboðsstarfalausir.
Þetta er rökstuðningur minn fyrir því að ekki
eigi að velja stjómmálamenn í dómarasæti“, sagði
Ingi R. Helgason, og heimíærði þessa ádeilu á
Hafnarfjarðarveitinguna og taldi það geta valdið
ólögmæti þeirrar stöðuveitingar að ráðherra hefði
látið stjórnast af flokkspólitískum sjónarmiðum
og valið flokksbróður sinn í dómarasæti. Hér er
eflaust gripið á einu meginatriði þessa hneykslis-
máls, atriði sem nær miklu lengra en þetta ein-
staka mál, og varðar allt réttarfar þjóðarinnar. - s. j
Rætt við tvo kennara um bókakost er styður viðieitni til að vekja
AHUGA A V0NDUÐU MALFARI
0G GÓDUM BÓKMENNTUM
Bókaútgáfan Skálholt hefur
sýnt af sér framtak í þá
átt að gefa út bækur sem t;l
nytsemda mega verða við móð-
urmálskennslu: nýlega kom út
önnur bók í bókaflokknum „Is-
lenzk úrvalsrit", en í honum
eru heil bókmenntaverk með
skýringum og verkefnum fyrir
nemendur, o» varð þá Islands-
klukka Halldórs Laxness fyrir
valinu. Ennfremur kom út ný-
stárleg bók eftir Baldur Ragn-
arsson er nefnist Mál og mál-
notkun. Því höfum við snúið
okkur til tveggja kennara,
Jóns Böðvarssonar og Harðar
Bergmann, sem báðir hafa
þegar nokkra reynslu af notk-
og ég“, eru einstaklega vel
fallin til að sannfæra nemend-
ur um þetta atriði, en í þeim
kafla sem tekinn er, sést á-
gætlega, hvemig vel valdar
sagnir hjálpa höfundi til að
láta fárviðri lifa sterku lífi í
frásögn. Þar á eftir kemur á-
gætt verkefni: þar reynir á
það hvort nemendur geti fund-
ið eina sögn sem kemur í stað
margra orða og gerir setning-
una miklu beinskeyttari en
ella.
.★j
— TTvað ^egir þú af reynslu
IX þinni af bókinni í kennslu-
stundum?
ar í ritgerðum nemenda vetur
eftir vetur — um þetta hefði
mátt hafa sérstakan kafla í
þriðja þætti. Baldur Ragnars-
son minnist sjálfur á ritgerð
Þórbergs „Einum kennt —
öðrum bentV, sem margirkenn-
arar hafa notað sér til stuðn-
ings, þótt hún sé ekki fallin til
kennslu — og þessa ritgerð
verður að nota áfram, þrátt
fyrir framtak Baldurs.
— Én hvað finnst þér, Hörð-
ur? __
— Ég sakna þess helzt, að
ekki skuli rækilegar farið út
í nýyrðasmíði, ræddar helztu
aðferðir við upptöku nýrra

Halldór Laxness.
un þessara bóka í starfi og
spurt um álit þeirra ó þessum
útgáfum.
Og er Jón fyrst spurður um
álit sitt á bók Baldurs.
— Ég mundi þá fyrst segja
þessari snotru bók til hróss,
að hún er vel til þess fallin
að vekja kennara og nemendur
til umhugsunar um uppbygg-
ingu málsins. Hún geym*r
mörg verkefni, sem vel eru til
þess fallin að glæða málskiln-
ing nemenda og vekja þá til/
Baldur Ragnarsson.
íhugunar um skyldleika orða,
láta þá gera sér grein fyrir
nákvæmari þýðingu orða.
Til dæmis mætti nefna sér-
stakan kafla um sagnir fram-
arlega í bókinni. Þar er vakin
athygli á hlutverki sagna, hvað
bað setur mikinn svip á mál
að þær séu notaðar af ná-
kvæmni. Og þau dæmi sem
sfðan eru tekin úr ritgerð Þór-
b«rgs: „Lifandi kristindómur
— Mér virðist augljóst að
nemendur hafa gaman af bók-
inni, þetta er skemimtileg
kennslubók. Almenna spjallið,
sem fylgir hverjum kafla, er
til að mynda mjög vel fallið
til að hleypa meira lífi í
kennslustundir, það gefur mikia
möguleika til að vekja umræð-
ur um ýmsa þá hluti sem ann-
ars koma sjaldan eða aldrei á
dagskrá.
Bókinni er skipt í þrjá þætti.
Sá fyrsti miðar einkum aö því
að auka orðáforða. Annar þátt-
ur fjallar fremur um markmið
málsins, vekur til fhugunar
um þá ábyrgð sem fylgir þvf
að nota málið (þar er — með-
an ég man — að finna gott
dæmi um skemmtilega fram-
setningu verkefna: í kafla sem
nefnist „Orð og tilfinningar“
er m.a. að finna þetta verk-
efni: „Skrifaðu stutta lýsingu
á húsi, svo að einungis stað-
reyndir komi fram. Skrifaðu
síðan aðra lýsingu á sama húsi
í orðastað fasteignasala, sem
auglýsir það til sölu“).
I þriðja þætti bókarinnar fá-
um við hluti sem mjög hefur
vantað: leiðbeiningar um það
hvemig á að semja ritgerð.
Þá er og mikils um það vert,
að þar eru skýrfl orðtök sem
fólk notar mikið í daglegu tali.
en umhugsunarlaust og án
þess að hugsað sé um uppruna
þeirra; þau eru stirðnuð orð-
in í vitund manna og þvf oft
notuð rangt.
— T hverju finnst þér bók-
X inni helzt áfátt?
— Mér finnst vanta, að tekn-
ar séu fyrir rækilega algeng-
ustu málvillur sem eru á vör-
um fólks hér, gerð sé tilraun
til að slá niður helztu málleys-
ur og smekkleysur. Kennarar
kannast vel við þennan vanda.
þeir rekast á sömu yíirsjónirn-
að þessu leyti. Bæði er, að
þetta er þýðingarmikið atriði í
málþróun smáþjóðar og svo
er auðvelt að vekja áhuga
nemanda einmitt á þessum
hlutum: þeir eru að Læra dönsku
og sjá glöggt, hvemig við nólg-
umst ný fyrirbæri á allt ann-
an hátt en frændur okkar:
þeir hlusta á speaker í sínu
radíói, en við á þul í útvarpi.
En að öðru leyti vildi ég taka
undir orð Jóns um nytsemi
þessarar bókar — vafalaust er
vinna með bók Baldurs miklu
betur til þess fallin að þroska
málskilning og málnotkun
nerhanda en endurtekin mál-
fræðiyfirferð.
— Já, segir Jón, og ég vildi
gjarna bæta því við að mér
finnst bókin þjóna vel þeim
tilgangi að vera tengiliður milli
málfræði og bókmennta. Auk
þess er ekki rétt að tala um
hana eingöngu sem kennslubók
fyrir skóla — hver maður sem
hefur áhuga á málinu hefur
gaman af að lesa hana — og
gagn.
★
— TTVemÍg ilzi; ^r’ Hörð-ur,
11 á flokkinn Islenzk úr-
valsrit?
— Mér finnst að slíkar út-
gáfur hafi vantað tilfinnanlega.
Það er slæmt að þurfa að
byggja einungis á sýnisbókum
með orðaskýringum og þurru
höfundat-ali, því það þarf að
vinna með bókmenntir öðru-
vísi en svo, að nemendur læri
einkum efnisatriði og orðskýr-
■'ngar. Þeir þurfa líka að læra
“itthvað um þau lögmál sem
"ilda í góðum bókmenntum.
er líka mikils virði að fá
''oi’I verk í sk'MaútPáfum. bví
sað hefur komið f liós við at-
’-mcrun, að stöðueur lestur sýn-
■'shóka hefur skanað hiá nem-
endum ýmsar einkennilegar
hugmyndir — þeim finnst ein-
hvern veginn að rætt sé um
Hallgerði langbrók í sögu sem
heitir Fall Gunnars (svo heitir
kafli í sýnisbók) en ekki, í
Njálu. Bókmenntimar vilja
einhvernveginn hverfa í brot-
um í lesbókum fyrir skóla.
Það er sjálfsagt erfiðara en
margan grunar - að tengja
skólabókaveruleikann við raun-
veruleikann, og vel unnar,
smekklegar útgáfur á heilum
verkum ættu að geta hjálpað
svolítið til að því er bókmennt-
ir varðar.
— Finnst þér að Islands-
klukkan eigi vel heima í
þessum flokki?
— TvfmælalauSt. Það er
margra hluta vegna gott að fá
einmitt þetta verk í skólaút-
gáfu: minnisstæðar mannlýs-
ingar, frásagnargleðin, þjóð-
lífsmyndin og óþrotleg athag-
unarefni varðandi mál, stíl og
tækni höfundarins. Hins vegar
er það mín roynsla^ aö ■ .kgld-
hæðni sögunnar kemst misvel
til skila hjá unglingum, þeir
em jú að reyna að átta sig á
tilverunni og loka sig fyrir
kaldhæðni hennar á meðan.
1 bókmenntakennslu er sú
hætta alltaf nálæg, að krufn-
ing verksins verði til að hindra
eðlilega ánægju af lestrinum.
Þar að auki býður þessi bók
upp á erfiðleika í sambandi
við mál, bókin er „þung“. En
með því aðferð Halldórs Lax-
ness við að lýsá persónum ís-
landsklukkunnar er svipuð
þeirri er leikritarinn notar og
leikritsgerð sögunnar er til, þá
auðveldar þetta nokkuð það
verkefni, að gera persónurnar
lifandi fyrir nemendunum.
Með samlestri úr sögunni eða
leikritsgerð hennar geta per-
sónur sögunnar orðið ljósari og
örlög þeirra eftirminnilegri —
það er mín reynsla að minnsta
kosti.
— Athugasemdir við útgáf-
una sjálfa?
— Mér finnast orðaskýringar
í knappasta lagi og athugun-
arefnin, sem sett eru íram í
lok hvers kafla, eru stundum
heldur erfið fyrir nemendur í
gagnfræðaskólum. Þetta gerir
þó ekki svo mikið til, því að
kennurum er f lófa lagið að
fitja upp á því, sem þeir telja
ástæðu til. í raun og veru er
að ýmsu leyti betra að of lítið
sé lagt á borðið en of mikið.
★]
— T?n hvað leSgur þú gott til
Xli um þennan' flokk, Jón?
— Ég hef ekki rejmt til við
Islandsklukkuna, en ég hef
farið yfir fyrstu bókina í þess-
um flokki, Hrafnkels sögu,
með nemendum. Mér finnst
vel til fundið að velja hana í
þennan flokk — því einmitt
þessi saga gefur mikið tilefni
til að ræða við nemendur um
uppbyggingu sögu. ,Og verk-
efni þau, sem Öskar Halldórs-
son setur eru mjög hnitmiðuð,
bióna vel þeim tilgangi að
Framhald á 9. síðu.