Þjóðviljinn - 23.04.1967, Blaðsíða 9
Sunrmdagur 23. aprffl. 1967 — ÞJÓÐVIUINiN — StÐA Q
lík og sært fólk hvarvetna,
þessar konur og þessi börn
sem ég hafði hitt kvöldið áð-
ur. En þarna voru þau öll-
sömul, konurnar, börnin, öld-
ungarnir, hermennirnir sem
höfðu tekið svo vingjarnlega á
móti mér. Þau biðu þarna öll
eftir mér. Þau gerðu að gamni
sínu. Það vakti kátínu þeirra
— og kannski bróðunþel líka —
að örlögín höfðu hagað því svo
til að evrópsk kona var neydd
til að deila með þeim hörm-
ungum þeirra. Enginn hafði
dáið, enginn særzt. Bandarísku
hermennirnir höfðu ekki farið
um þorpið. En hvarvetna voru
rústir húsa sem napalmið
hafði brennt og geysistórir
sprengjugígar.
En ég varð samt að beygja
mig fyrir staðreyndunum:
Þessi bandaríska árás sem
staðið hafði í sex klukkustund-
ir hafði verið til einskis, bók-
staflega til einskis. Þegar ég
sagði Bandaríkjamönnum
þetta síðar, ætluðu þeir ekki að
trúa mér.
Gg það sem var enn furðu-
legra: Þorpsbúarnir og her-
mennirnir í kringum mig léku
á als oddi, gerðu að gamni
sínu, . hlógu. Kennarinn sagdi
mér að þeir stríddu hver öðr-
um góðlátlega, eins og Viet-
nama er háttur, á því hvernig
þeir hefðu brugðizt við árás-
inni, hve fljótir þeir hefðu ver-
ið að koma sér hver í sitt
byrgi o. s. frv. Þegar þeir urðu
þess varir að kennarinn þýddi
fyrir mig gamanyrði þeirra,
bað einn þeirra hann um að
biðja mig afsökunar. Þeir hálf-
skömmuðust sín allt í einu
fyrir að hafa verið með slíka
léttúð frammi fyrir útlendingi,
óttuðust að ég myndi misskilja
það, að ég myndi ekki skilja
hve hörmulegt hlutskipti
þeirra væri. Þeir gerðu sér
ekki grein fyrir því að hlátur
þeirra veitti mér einmitt skýr-
ingu á kjarki þeirra, sigurvissu
þeirra og þrautseigju.
Þegar ég kom aftur til Sai-
gonar og sagði Bandaríkja-
mönnum frá því sem fyrir mig
bar þær þrjár vikur sem ég
dvaldist „hinum megin“, frá
kurteisi og umhyggju sérhvers
sem ég hitti og frá þessari
glaðværð sem mér kom sjálfri
á óvart í fyrstu, vildu margir
þeirra ekki trúa mér. Þeim var
á móti skapi að hugsa um ó-
vinina sem mannlegar verur.
Fæðingardeildin
Framhald af 3. síðu.
ið í þessar nýju byggingar og
væri betra að ljúka þeim. Að-
alatriðið er að fullnægt sé nú-
tíma kröfum um aðstpeður og
hreinlæti — hver hefur beðið
um dýrar harðviðarklæðning-
ar? Það sem er allra mest að-
kallandi í sjúkrahúsmálunum,
heldur Pétur áfram, er þó að
losna við krónísku sjúklingana
af spítölunum, sjúklinga, sem
þurfa á eftirliti, en ekki stöð-
ugri læknismeðferð að halda.
Til þess vantar fleiri hæli, —
stófrianir eins og Vífilstaðir eru
orðnir, Það er dýrt rúmið á
klínískri deild, en rúm sem
bara þarf eftirlit er miklu
ódýrara.
Það er svo langt frá því að
við höfum gert nóg í þessum
málum miðað við það sem við
leyfum okkur að gera kröfur
um á öðrum sviðum. Engin
heildarátök hafa verið gerð í
beilbrigðismálunum, enda ríkir
þar sama óstandið hvert sem
litið er.
0» hvar á að taka pening-
ana? segja menn. Ekki þurf-
um við að borga her eins og
flestar aðrar þjóðir — gæti
þetta ekki orðið okkar her? vh
Orð
Fólk hrasar stundum um
sannleikann. En flestir standa
fljótt upp og flýta sér burt eins
og ekkert hefði gerzt.
Winston Churchill.
Sumt fólk tekur áhyggjumar
í sundkennslu í stað þess að
drekkja þeim.
Mark Twain.
Þeir vildu heldur hafa í hug-
skoti sínu mynd af „Victor
Charlie“ sem að vísu værihug-
rakkur og þrautseigur, en djöf-
ullegur í slægð sinni, grimm-
ur og miskunnarlaus — hold-
tekja hins kommúnistíska böls.
N. O. — Hve lengi voruð
þér í Suður-Vietnam?
M. R. — Ég dvaldist fimm
mánuði með Band j nio.) -
um og Saigonmönnum, þrjár
vikur með hermönnum Þjóð-
frelsisfylkingarinnar. Ég kom
ekki til Saigonar með neinar
fyrirfram mótaðar skoðanir. Ég
hafði lesið bækur Lacoutures
og Bertrands Falls og einnig
Lartéguys. Ég var ekki meiri
kommúnisti þá en ég er núna.
En ég hafði einfaldlega þá þeg-
ar samúð með þeim sem var
minnimáttar.
N. O. — Hvað hefur
reynsla yðar í Vietnam skil-
ið eftir hjá yður?
M. R. — Ég held að ég skiyi
nú ýmislegt betur en áður. Ég
hafði aldrei séð neinn deyja
áður en ég fór til Vietnams.
Ég fékk fljótt eldskírn mína.
Það var í fyrsta herleiðangr-
inum sem ég var með á regn-
tímanum en þá fylgdist ég
með flokki „Rangers". í leðj-
unni sem náði mér upp að
mitti sá ég menn falla fimm
metra frá mér án þess að geta
nokkuð aðhafzt, hvorki þeim
til hjálpar eða sjálfri mér til
undankomu.
N. O. — Hvaða dóm
mynduð þér fella yfir
Bandaríkjamenn í Vietnam?
M. R. — Ég kynntist þeim
bæði í Saigon og í fylgd með
þeim í leiðöngrum þeirra. Meðal
þeirra eru atvinnumenn, menn
sem hafa hermennsku að at-
vinnu, og þeir heyja þetta stríð
nákvæmlega eins og hvert ann-
að, í þeirri vissu að frami
þeirra verður skjótari en ef
þeir hefðu verið um kyrrt í
Washington eða annars staðar.
Þeir fyrirlíta Suður-Vietnama
(menn Saigon-stjórnarinnar)
sem þeir reyndar þekkja ekk-
ert, vegna þess að þeir komí’St
að þvi að þegar á reynir vilja
þeir hvorki né kunna að berj-
ast. Þeir gera ráð fyrir að þeir
muni að lokum vinna hernað-
arsigur í þessu stríði, en hætta
sé á þyí að friður muni ekki
haldast í landinu nema það sé
allt hemumið til frambúðar.
Hins vegar eru þeir sem
kvaddir hafa verið til herþjón.
ustu, þeir virtust mér oft
aumkunarverðir. Þeir koma
flestir í miklum vígamóð en
hann endist ekki út fyrsta
mánuðinn. Þeir komu til að
hjólpa þjóð að verjast árás
kommúnista. Þeir uppgötva
fljótt að þeir verða að heita
má einir að heyja stríðið sem
Suður-Vietnamar virðast eng-
an áhuga hafa á og fyrir það
fá þeir engar þakkir hjá lands-
mönnum. Venjulegur banda-
rískur hermaður kemst ekki í
kynni við aðra Vietnama en þá
sem eru gráðugir x dollara sem
hann er annars örlátur á. Hitt
fólkið, það sem ég tel sanna
fulltrúa hinnar vietnömsku
þjóðar, hreinskilið, gestrisið,
ósérplægið, það fólk kemst
hann því miður aldrei í kynni
við því að um leið og banda-
rískur herflokkur hefur komið
sér fyrir einhversstaðar upp-
hefst veldi peninganna.
í hvert sinn sem bíllinn minn
bilaði einhvers staðar þar sem
Bandaríkjamenn voru fáliðaðir,
hjálpuðu þorpsbúar mér úr
vandanum af sjálfsagðri greið-
vikni; þegar það kom fyrir mig
í hernumdu héraði, kostaði það
mig hundruð pjastra að losna
úr klípunni.
Hvítir og þeldökkir menn
umgangast hverjir aðra í
bandaríska hernum, en aðeins
á vígvellinum. Að baki víglín-
unnar skiljast kynþættirnir
aftur að. Saigon er að nætur-
lagi skipt í hverfi handa hvit-
um og hverfi handa þeldökk-
um. Og vietnömsku vændis-
konurnar kunna að hagnýta
sér þennan aðskilnað: Þær
heimta meira af blökkumönn-
um.
Eitt er öllum Bandaríkja-
mönnum sameiginlegt, þjak-
andi vonleysi. Þeir eru 425.000
talsins, hafa yfir að ráða f lókn-
ustu vígvélum sem stöð'ugt eru
bættar til að samsyara betur
þeim sérstöku kröfum sem
þetta stríð gerir, og þó tekst
þeim ekki að sigrast á her
bænda sem klæðist „náttföt-
um“. Einkum eru flugmenn-
irnir beizkir, nærri þvi miður
sín. Þeir sem telja sig færa um
að gersigra hvaða heimsveldi
sem væri neyðast til að viður-
kenna að „eftirtekjan" af loft-
árásum þeirra er næsta lítil.
alli konu sem hafði átt þrjá
syni sem Frakkar drápu i stríð-
inu. Þessi hrörlega gamla kona
vildi að ég kenndi sér frönsku
og hún kom til mín á kvöldin
til að spila við mig.
N. O. — Hvað fannst yður
mest um vert þær þrjár vik-
ur sem þér dvölduzt meðal
skæruliða?
M. R. — Auk hugrekkis
þeirra frábær skipulagning
ingum um vegina. Ég fór sjálf
gegnum eitt slíkt hlið án nokk-
urra vandkvæða, samtimis því
sem ökumaður í langferðabíl
varð að greiða toll (10 prósent
af andvirði farseðlanna) og
hann fékk vandlega frágengna
kvittun fyrir greiðslunni. Þann
tíma sem ég dvaldist með her-
mönnum og trúnaðarmönnum
Þjóðfrelsisfylkingarinnar sá ég
þá daglega semja langar
skýrslur um allt sem fyrir þá
í fjöllin, þar sem gist var á
hverju heimilinu af öðru, höfð-
um við mat okkar meðferðis,
hrísgrjón í léreftspokum og
pækilsaltaðan fisk í plastpok-
um. Allt sem við fengum hjá
fólkinu var borgað fullu verði.
Og ekkert benti til þess að það
væri gert mín vegna, „til að
sýnast". Ég sá hóp hermanna
á göngu á nærri því hverjum
degi. Allir höfðu þeir allt sitt
nesti með sér og aldrei sá ég
myndi ég berjast með skæruliðum
Bandaríkjamenn sem lítil
sem engin kynni hafa af þeim
Vietnömum sem þeir umgang-
ast vita ekkert um þá sem
„hinum megin em“. Þeir sögðu
við mig: „Gleymið því ekki að
Vietcongar eru gamlir Viet-
minhar. Ef þeir handsama yð-
ur, mun það gagna yður lítið
að þér eruð frönsk. Þér yrðuð
tekin af lífi eins og þér vær-
uð bandarisk." Reyndar var
það svo að meðan ég dvaldist
hjá skæruliðum komst ég að
því að þeir voru allir fyrrver-
andi Vietminhar, en þeir erfðu
það ekki við mig á nokkurn
hátt að ég var frönsk. Margir
höfðu verið í fangelsum, verið
pyndaðir; allir komu þeir fram
við mig af mestu vinsemd. Ég
kynntist meira að segja gam-
þeirra sem Bandaríkjamenn
virðast ekki gera sér nokkra
hugmynd um. Hvað sem mér
datt í hug að segja eða gera,
allt var það skráð samvizku-
samlega og geymt í mörgum
eintökum. Skrá um föt mín,
ljósmyndatæki, alla þá hluti
sem ég hafði með mér var
gerð a.m.k. tíu sinnum. Ég
fékk kvittun þegar ég var
handtekin og öllu var mér
skilað aftur þegar ég var látin
laus.
Reikningar um „stríðskostn-
aðinn“ eru nákvæmlega haldn-
ir. Á tveimur mikilvægum
þjóðvegum í Suður-Vietnam
(frá Saigon til Dalats og frá
Nha Trang til Banmethuots)
:ru vegatálmanir þar sem tek-
inn er tollur af öllum flutn-
hafði komið og þær skýrslur
voru jafnharðan sendaf til æðri
staða.
Bandaríkjamönnum skjátlast
einnig um viðhorf skæruliða
til landsmanna. hTokkrum
klukkutímum eftir að bíll
rninn hafði verið Siöðvaður,
þegar ég var enn ekki neinn
„boðsgestur" heldur aðeins
fangi skæruliða sem þeir virt-
ust enn ekki vita hvað þeir
ættu eiginlega við að gera,
fóru þeir með mig til fjöl-
skyldu einnar þar sem við
fengum að borða. Yfirmaður
þeirra borgaði samvizkusam-
lega fyrir matinn. Síðar þegar
þessi litli hópur (auk mín
tveir trúnaðarmenn Fylkingar-
innar, tveir ungir burðarmenn
og tveir skæruliðar) kom upp
þá taka nokkurn skapaðan hlut
áf bændunum. Ég gat ekki
varizt þess að bera þá saman
við hermenn Saigonstjórnar-
innar sem ég hafði verið með
í leiðangri sem sagður var vera
í „friðunarskyni“.
Þegar styttast tók í dvöl
minni hjá skæruliðum báðu
trúnaðarmenn Fylkingarinnar
mig um að setja saman skýrslu
um það sem ég hefði séð af
baráttu þeirra, um allt það sem
fyrir mig hafði borið. Ég skrif-
aði kannski ekki allt sem þeir
hefðu viljað að ég skrifaði —
ég gat ekki sagt fró „hryðju-
verkum“ Bandaríkjamanna þvi
ég hafði ekki séð þau — en ég
lauk bréfinu með þeim orðum
að ef ég hefði verið vietnömsk,
þá hefði ég barizt þeirra megin.