Þjóðviljinn - 17.08.1967, Page 7

Finuntudagur 17. ágúst 1-967 — ÞJÖÐVXLJINTST — SlÐA 7
Hugleiðingar á ferð um Borgurfjörð vestru
Mlkið mega íslendingar vera
þakklátir drottni sínum fyrir
það að hann gaf þeim þvílikt
land (hafi hann þá gert það),
svona eins og það er orðið
eftir 1100 ára búsetu þessarar
þjóðar hérna á berangrinum.
E>ví berangur er það, og svona
viljum við hafa það. „Ég vil
ekki hafa skóga“, sagði amma
mín, og hafi hún sæl sagt.
Því ef við vildum hafa skóga,
þá væru þeir hér. Þeir voru,
en okkur leiddist að hafa þetta
fyrir augum og tókum það
burt. Nokkuð hefur hjarað af,
aumt og volað, eins og tungu-
mál þeirrar þjóðar, sem á aðra
voldugri yfir sér. Við hérna
vitum eina þjóð ágæta og
volduga, og henni viljum við
trúa og taka upp tungumál
hennar, því fyrr, því betra.
Sú þjóð hefur sem vér, farið
illa að skógum sínum, sem
svo miklu gróskumeiri og gagn-
auðugri eru en okkar, að því
verður ekki saman jafnað.
Hún býr einnig við tungumál,
sem marga slettuna hefur
fengið á langri vegferð, og
upp er soðin úr mörgu, og má
það vera mikið þolinmæðis-
verk að læra það conglomerat
eða sambreysking, og leyfi ég
mér að gizka á að skapari vor
hafi ætlað heila manns þarf-
ara hlutverk en að basla við
þetta. (En að gera úr þessu
sæmilegt mannamál á ný, það
held ég sjálfur deus omnipot-
ens gæti ekki gert.)
Þetta sem hjarði af aumt
og volað, það skríður með
jörð eins og það ætli ofan í
hana, og ekki hægt að gera úr
því lurk handa gömlum manni
að stiðjast við þegar fæturnir
fúna, illfært til eldiviðar, lopp-
ið og kveinandi, en ihnar
samt vel eftir regn. Segja nú
skógfræðingar að ekki þýði að
láta það lifa, og ætla að drepa
það, en setja í staðinn ógeðs-
legan skógargróður útlendan,
og eru byrjaðir á þessu verki.
Þeir skirrast jafnvel ekki við
að setja hér niður barrviði.
og væri ekki þarfara verk unn-
ið en að rífa þetta upp, og
flengja með því skógræktar-
menn, þó að náttúran og sá
sem fyrir veðrinu ræður og
sendi okkur Hákonarbyl, hafi
séð svo um að engan mundi
svíða undan þesum títlum,
sem guði sé lof eru flestar
dauðar.
Ekki er ofsögum sagt af
óvild íslenzkra bænda og ann-
arra til trjáviða, og blasir það
við þegar farið er um landið,
að hvergi hefur einni hríslu
orðið vært, sem sjá mátti út
um glugga á bænum, eða af
hlaðinu. Minnir þetta á það,
að enskir barónar og stórland-
eigendur þola ekki að hús sjá-
ist út um glugga i höllum
þeirra, en láta rífa hvert hús
sem stendur í óleyfi þeirra þar
sem þeir sjá það að heiman
frá sér, og þó að land þeirra
sé svo stórt, að þeir næðu
ekki að skoða það allt á hundr-
að árum, leyfa þeir engum ó-
viðkomandi að skoða sitt dýrð-
arríki, en láta gera augnhelda
girðingu um það allt, svo fá-
tækir menn á veginum megi
ekki ná að gleðjast við það
sem er fyrir innan. Með þessu
hefur tekizt að færa almenning
í útlegð í landinu, banna hon-
um allt nema gráan veginn,
og hann líka, þegar umferð er,
og finnst mér þetta fagurt og
sanngjarnt. Hvað veldur því
bá að sumir af bændunum.
*>afa sett niður hríslur við bæ
sinn og látið dafna í skjóli
við húsvegginn? Að vísu fara
þeir spart í það, hríslurnar
eru aldrei nema fáeinar, og
verða aldrei fleiri. og meðal
þeirra enginn barrviður
(þakka skyldi!) Á einum stað
er ein hrísla og vex hún vel
því hún hefur enga til að
keppa við sig um lífsrými (leb-
ensraum), í 30—50 cm nálægð,
en þetta þykir hæfilegt bil
milli trjáa hér á landi (í Dan-
mörku hinsvegar þykir hæfi-
legt bil milli trjáa allt að þvi
50 sinnum þetta, og má af því
sjá hve illa Danir kunna til
trjáræktar).
Fyrir sextíu árum sendi for-
sjónin héraðinu Borgarfirði
skáld af erlendum ættum að
móðurkyni, hefur liklega hald-
ið að nú væri því héraði orðið
skáldavant, og viljað bæta úr
því. Skáld þetta hafði ekkert
að gera, því verkið sem þvi
var ætlað og það hafði í ung-
æðishætti sínum haldið sig
kunna, það dróst úr höndum
hans, en það var verkstjórn á
heimili frænda konu hans, því
hann var raunar öllu óvanur
nema að glugga í skáldskap, og
gerði hann sér það til dund-
urs að planta trjálund norð-
anvert við húsið, þar sem ekki
sást til hans úr gluggunum.
Runnurinn óx og dafnaði og
það gerir hann enn, og mundi
nú þurfa að fara að höggva
þetta. En skáldinu óx og dafn-
aði einnig skáldæð sín meðan
hann var þarna, því það ger-
ir öllum sem í hérað þetta
koma, af hvaða ættum sem
eru, og einnig þeim sem hafa
hana svo lítilmótlega að hún
mætti í sannleika kallast
Spræna, eftir litlum læk, sem
ég þekki og svo lítill er að
hann getur ekki minni verið.
En þegar skáld þetta var á
burt, þvi honum var farið að
Úr Borgarfirði — við Norðurá.
fyrir skömmu eða löngu, hafi
átt aðild að þessu, og hvað
gat annars valdið hinni sjúk-
legu lestrarfýsn, sem þjáði
mig, meðan ég var þama að
norpa, en glataðist smátt og
smátt eftir að ég fór, nema
hann Snorri Sturluson (og
hans nótar), og löngu síðar
leiðast að gróðursetja þau tré
sem enginn vildi hafa, og gera
ekkert annars nema að yrkja
þau ljóð sem fáir nenntu að
lesa, þá dofnaði því allur
skáldskapur, og varð hann að
engu skáldi eftir það.
Ja, hvað veldur? Er það
kaldrani héraðsins, úfin og
grett hraun, eða eru það víð-
átturnar sem blasa við, með
svipmikilli og einkar viðfeld-
inni fjallasýn, eða eru það
þeir stórmiklu bókagerðarmenn
sem þar sátu fyrrum jötunefld-
ir og skráðu og skráðu, eða
ortu og ortu á steini úti við
sjó (já það var reyndar við
annan fjörð sem sá sat, með
svartar brýr og sívalt nef), en
nokkuð er það, að þama þró-
aðist mönnum mennt skáld-
skapar, sumum svo vel að ekki
verður að fundið, sumum hálf-
illa, en öðru afarilla og kalla
ég það ómennt. í viðri veröld
á ekkert pláss jafn fámennt,
strjálbýlt og skóglítið annan
eins grúa skáldmenna, og trú-
legast þykir mér að hinir burt-
gengnu og burtkölluðu, ýmist

..i
Keflavíkurkvurtettmh
Keflavíkurkvartettinn er mi
þessa dagana að leggja upp ■
söngför út á Iand, og syngur
hann á IsafirSi, Suðureyri og
Bolungavík núna um helg-
ina.
Kvartettinn er skipaður
söngmönnum úr Karlakór
Keflavíkiur og hafa þeir allir
komið fram sem einsöngvar-
ar á konsertum kórsins.
Stjórnandi og undirleikari
kvartettsins er Jón Ingi-
mundarson úr Reykjavík.
Hér á myndinni sjást talið
frá vinstri: Haukur Þórðar-
1. tenór, Sveinn Pálssoo,
tenór, Jónas Ingimundar-
stjórnandi, Ólafur R.
Guðmundsson, 1. bassi, og
Jón Kristinsson 2. bassi.
son
2
son,
kom hann Snorri, sem aldrei
gat óyrkjandi verið þó að hon-
um væri stirt um það, fór und-
ir eins að yrkja þegar hann
kom en hætti þegar hann fór
(enda forfallaður). Er nú niðji
hans einn nýlega látinn, sem
orti eina vísu á dag eftir að
hann varð fullorðinn, það eru
25.000 vísur. Eru þær flestar
til, en hve margar skyldi mað-
urinn hafa ort ef hann hefði
verið annars staðar. líklega
enga? Seinast kom hinn þriðji
með sama nafni og orti sæt-
legar en flestir, og það gerir
hann enn þó hann sé farinn.
Ja, ég veit annars ekki —
hvað veldur. Hver vill nú
koma og heyja sér frægð og
líklega Nóbelsverðlaun og
heimsfrægð og doktorsnafnbót
og prófessorsstöðu og bregða
ljósi á þetta vafasama atriði:
hvað veldur því að skáldskap-
ur, bókvisi og gott tungutak
þróaðist betur í Borgarfirði
hinum vestra en á öðrum stöð-
um?
Hálærður maður, stórvitur,
hefur sagt að það valdi þvi að
menn yrkja nú verr en áður
og tala miklu verr, að allir
eru hættir að ganga á sauð-
skinnsskóm og leðurskóm, ó-
sútuðum og verptum, með tá-
saum og hælsaum (en brydd-
ing gerði ekkert gagn) og mun
þetta satt vera því eina konu
þekki ég sem gengur á sauð-
skinnskóm jafnan, og talar
hún og ritar betur en flestar.
En hvað þessu veldur, það
er mér hulin ráðgáta. Annars
manns vil ég geta, sem gekk
á leðurskóm og sauðskinns
öll uppvaxtarárin og sjálfsagt
miklu lengur, og svo ósínt var
Framhald á 9. síðu.

Hvað vita menn um örnefni
í Fossvogi og Breiðholti?
★ Þjóðviljinn vekur athygli
Iesenda sinna — oe Þó einkum
eldri Reykvikinga — á því, að
í borgarskrifstofunum liggur
frammj skrá sem gerð hefur
verið yfir örnefni í Fossvogi
og Breiðholti, svo og örnefna-
kort af þessum svæðum borg-
arlandsins.
★ Skráin og kortin liggja
frammi til þess að gefa Reyk-
víkingum, þeim sem kunnug-
ir eru á fyrrgreindum slóðum,
tækifæri til að koma fram
leiðréttingum. Hafa ýmsar slík-
ar leiðréttingar á skránum og
kortunum þegar komið fram,
en ekki óeðlilegt að álykta að
einhverjir fleiri en þeir sem
þegar hafa gefið sig fram lumi^,
á vitneskju sem betra sé að
hafa bókfærða en ekki.
Guðlaugur R. Guðmundsson
hefur haft umsjón með ör-
nefnasöfnuninni af borgarinn-
ar hálfu í Fossvogi og Breið-
holti og hann hefur m.a. þetta
um hana að segja:
„Vegna hinna öru breytinga
í lögsagnarumdæmí Reykjavik-
ur má telja aðkallandi, ef
varðveita á þau ömefni, sem
enn eru í munni eldri borgara,
að hefjast handa um söfnun
og skrásetningu þeirra. Þessi
skrásetning er timafrek, eink-
um vegna þess, að erfitt er að
finna rétta heimildarmenn og
einnig vegna röskunar á svæð-
inu.
í Fossvogi og Breiðholti eru
nú að rísa ný borgarhverfi, og
hverfa því innan skamms mörg
kennimerki á þessum svæðum,
auk hinna mörgu. sem löngu
eru horfin.
Undanfarna mánuði hef ég
reynt að skrá og staðsetja ör-
nefni á þessum slóðum og
hugsa mér að halda áfram
skráningu örnefna í lögsagnar-
umdæmi Reykjavikur, ef til-
raun þessi ber árangur.
Kort þau, sem fylgja þess-
ari skráningu, eru einungis
vinnuuppdrættir, en telja má
eðlilegt að merkja örnefnin
á loftmyndir, þegar nákvæm-
ari upplýsingar um nöfnin
liggja fyrir.
Ég bið því alla, sem augum
líta þessi ófullgerðu kort og
sem vita betur um einstök ör-
nefni á þessum slóðum, að
liggja ekki á þeim upplýsing-
um. Allar leiðbeiningar um
þessi efni eru mér kærkomn-
ar.
Ömefni þau, sem merkt eru
á kortin eru skráð í stafrófs-
röð, og einnig er lega þeirra
á kortunum merkt. Nokkur ör-
nefni eru ómerkt, einkum ör-
nefni í Elliðaánum og við þær.
Helztu veiðistaðir i ánum
hafa verið kortlagðir og merkt-
ir, og má meðal annars sjá
kort yfir þá í kofa veiðimanna
við ámar. Farvegur ánna hef-
ur breytzt mjög, og er því ekki
auðhlaupið að því að stað-
setja ömefni þar. Hugsanlegt
væri að staðsetja þau með mik-
illi vinnu og ferðum með kunn-
ugum mönnum um svæðið.
Vel má vera, að nokkur ör-
nefni séu rangt staðsett á
kortunum. Má sem dæmi nefna
örnefnin Grænalaut, Hrafnhól-
ar, Hrossamýri, Klofningar,
Lymskulág og Pálsmói.
Einnig má gera ráð fyrir
því, að fleiri ömefni séu til á
Fossvogs- og Breiðholtssvæð-
inu. Væri því harla forvitni-
legt að fá upplýsingar og leið-
beiningar um einstök ör-
nefni. . . “
Stálhúsgögn opna
búS í nýju húsnæii
Fyrirtækið Stálhúsgögn opn-
aði fyrir helgina nýja sölubúð
að Skúlagötu 61, í nýju verzl-
unar- og verksmiðjuhúsi, sem
fyrirtækið cr að ljúka við að
byggja og er viðbygging við
eldra húsnæði, er fyrirtækíd
byggði 1947.
Forstjóri fyrirtækisins, Gunn-
ar Jónsson, sýndi blaðamönn-
um hið nýja húsnæði, en það
er 212 fermetrar að flatar-
máli, ó 4. hæð auk kjallara. A
fyrstu hæðinni er sölubúð cg
skrifstofa, á annarri hæð er
samsetningarverkstæði og hús-
gagnageymsla, en á þriðju
hæðinni bólsturverkstæði. 4
hæð og kjallari eru ekki full-
búin.
Teikningar af hinu nýjahús-
næði gerði Hafliði Jóhannsson,
húsasmíðameistari, en hann og
Magnús Baldvinsson múrara-
meistari, sáu um byggingu
hússins.
Stálhúsgögn var stofnaðl933,
og voru stofnendur Gunnar
Jónsson og Bjöm Olsen. Rák’a
þeir fyrirtækið saman til árs-
ins 1941 er Björn lézt, en sið-
an hefur Gunnar rekið fyrir-
tækið einn.
Aðalframleiðsila þess hefur
alla tið verið smíði stálhús-
gagna fyrir heimili, skóla,
skrifstofur, samkomuhús, veit-
ingahús, kvikmyndahús, hótel,
sjúkrahús og kirkjur. Má í þvi
sambandi nefna nokkur stærri
verk, svo sem öll sæti í Há-
skólabíó, flest húsgögn fyrir
Hótel Loftleiðir, Hótel Holt,
veitingahúsið Lídó, nokkum
hluta húsgagnanna fyrir Hótel
Sögu og öll sæti fyrir Fríkirkj-
una í Reykjavík. Sagði Gunn-
ar Jónsson að næsta stóra
verkefni fyrirtækisins væri
smíði húsgagnanna í Mennta-
skólann í Hamrahlíð.
Á undanförnum ámm hafa
starfað að meðaltali 15—20
manns árlega hjá Stálhúsgögn-
um. Eins og nærri má geta
batnar öll aðst»ða fyrirtækis-
ins venulega með tilkomu hins
nýia húsne~,:'
»
í
i
i