Þjóðviljinn - 29.08.1967, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn - 29.08.1967, Blaðsíða 2
2 SÍÐA — í>JÖÖVILJINN — Þriðjudagur 29. ágúst 1967. Hjálmar R. Bárðarson, skipaskoðunarstjóri: Furubátar og íslenzkar aðstæður HSKIMÁL effir Jóhann J. E. Kúld f Þjóðviljanum 22. ágúst sl., er grein eftir hr. Jóhann J. E. Kúld, þar sem spurt er: „Eru furubátar ekki nothæfir við islenzkar aðstæður?“ Fyrirspurn þessari er beint til Skipaskoðunar ríkisins, og tilefnið það, að greinarhöfundi hafi skilizt á Húsvíkingum, að Skipaskoðun ríkisins hafi synjað þeim um heimild til að láta smíða ca. 30 rúmlesta furubát í Norður-Noregi. Til eru tvennar íslenzkar reglur um smíði tréskipa, en það eru „Reglur um smíði skarsúðaðra tréskipa frá 1960“ og „Reglur um smíði tréskipa frá 1947“. Reglurnar um smíði skarsúð- aðra skipa má nota ef stærð skipsins er ekki meiri en svo, að lengd x breidd x dýpt skípsins deilt með 5 verði minni en 10. Hámarksstærð þessi er nálægt Ið—12 brúttó- rúmléstir. Reglurnar frá 1947 gilda u/n stærri skip. og þau éru með slétta súð (byrðingj. Báðar þessar reglur gera ráð fyrir i smíði skipa úr eik, beyki 'og.. furu, eftir því um hvaða skips- hluta er að ræða. Þó að skip sé nefnt eikarskip, þá eru ýms- ir hlutar þessara skipa úr furu, en allir helztu máttarviðir eru úr eik. Samkvæmt „Reglum um smíði tréskipa frá 1947“, þá er heimilt að víkja frá reglun- um í einstökum atriðum, „enda séu kröfurnar ekki vægari í beildaratriðum en þær, sem gerðar eru í þessum reglum", eins og segir orðrétt í reglun- um. i Það hefur komið fyrir ':ð leyfð hafa verið einstök skip smíðuð á annan hátt en ís- lenzkar reglur gera ráð fyrir, og þá oftast til tilrauna. f því sambandi má nefna rússnesk- smíðaðan furubát, sem fluttur var inn til reynslu fyrir nokkr- um árum. Har.n var reyndar styrktur hér samkvæmt kröf- um Skxpaskoðunar ríkisins áð- ur en hann var tekinn í notk- un, enda greinilega ekkj smíð- aður til úthafsveiða. Þegar Húsvíkingar fóru fram á að láta smíða ca. 30 brl. furubát í Norður-Noregi, þá fór Skipaskoðunin fram á að fá af honum teikningar til að geta metið efnisstyrkleika, seymingu og boltun og borið saman við íslenzkar reglur. Skipasmiðastöðin sendi þá lýs- ingu og riss af megin-máttar- viðum skipsins. Hugmynd skipasmíðastöðvar- linnar var að smíða bátinn þannig. að hver bandahelming- ur var úr samlímdri furu. en gengju ekki þvert yfir kjöl, Þessir bandahelmingar voru hugsaðir boltaðir saman með stálbotnsstokkum við kjölinn og kjalbak báðum megin. Þessa tengingu bandanna við kjöl var Skipaskoðun rikisins ekki fylli- lega ánægð með, því vitað cr að boltun gegnum furu er ekki haldgóð, og í botni tréfiski- skips er ekki æskilegt að þurfa að treysta á stáltengingu eina ' saman. Reynslan hér hefur ein- mitt sýnt það, að tenging banda yfir kjöl, er mjög mik- ilvæg. Sé þessi tenging ekki nógu góð, hefur botn skipsins hreinlega opnazt við kjöl. Um þetta atriði og fleiri fóru bréf milli skipasmiðastöðvarinnar og skipaskoðunarstjóra. §ömu- leiðis var þetta mál rætt við forstjóra flokkunarfélagsins Det Norske Veritas í Osló. Eins og kunnugt er hefur Skipa- skoðuri ríkisins gert ýmsar auknar styrkleikakröfur á flokkuðum stálskipum, vegna sérstakra aðstæðna hér, og er ekkert óeðlilegt þótt kröfur um styrkleika tréskipa geti þurft að vera aðrar líka að fenginni • reynslu. Það má vel rétt vera, að sjóspkn að vetri við Noregs- strendur sé álíka og hér, en einn meginmunur er þó á því í notkun skipanna. Hér eru varnar gpgn bráðafúa tréskipa er alger þurrkun alls efnis í skipin og þrýstifúavörn með virkum fúavarnarefnum, enn- fremur loftræsting í skipinu sjálfu. Um þetta atriði samdi skipa- skoðunarstjóri tillögu um við- bótar-reglur við „Reglur um smíði tréskipa". Voru þær sendar ráðuneytinu til athug- unar og er von til þess að þær verði staðfestar innan skamms af ráðherra. Hvergi hef ég séð því hald- ið fram af neinum viðarsér- fræðingi. að fura sé betri en eik almennt til skipasmíða. í því sambandi má t.d. nefna, að gæðamat viðar til skipasmíða samkvæmt Det Norske Veritas. er þannig að fremst er talið tekk, þá eik, síðan fura og lé- legast grenið. ræddir eru þeir möguleikar, sem þessi tækni veitir. Enn er þetta þó í þróun og aluminium efni og glertrefjagerviefni koma meira og meira við sögu sem efni í minni fiskiskip, einkanlega ef smiðuð eru mörg skip eins. Skipaskoðun ríkisins fylgist af áhuga með þessari þróun í smíði minni skipa. Reglugerðarbreytingin um þurrkun og fúavörn alls efnis í íslenzk tréskip er fyrsta spor- ið, og vera má að íslenzkar reglur um samlímd tréskip, miðuð við íslenzkar aðstæður birtist, þegar meiri reynsla hef- ur fengizt á þessum smíðum en nú er fyrir hendi. Stærri skip verða að sjálf- sögðu smíðuð úr stáli og eng- in vandkvæði eru á að smíða 30 brl. bát úr stáli. Þó mun sú> stærð vera í lágmarki, Bátur í slipp — frá skipasmíðastöð Njarðvíkur. hafnir oft litlar og óvarðar fyrir opnu hafi, en í Noregi er Víða skerjagarður úti fyr- ir. íslenzk fiskiskip þurfa því einkanlega aukastyrkleika vegna barnings við bryggjur og við önnur skip í höfnum og víða óblíða viðkomu á kjöl og hæl við siglingu inn í grunnar hafnir. Það segir sína sögu, að hér á landi mun meir en helmingur þeirra sjótjóna, sem íslenzk tryggingafélög verða að baita á fiskiskipum, vera tjón. sem verða í höfnum inni, en í Noregi mun þetta vera svo til óþekkt. Þar kem- ur einmitt fram - ein af ástæð- unum fyrir því, að eikarbyrð- ingur hefur reynzt hér betur en furubyrðingur. Þótt fura geti haft þann styrkleika sem til þarf við sjósókn, þá er eik- in ólíkt sterkari gegn sliti af núningi við bryggjur. Varðandi heimsókn hr. Reid- ar Otto Ulleválseter frá Land- búnaðarháskóla' Noregs hirig- að til lands, þá var ferð hans hér gerð á, grundvelli ágætrar samvinnu milli Skipaskoðunar riéisins og Samábyrgðar fs- lands á fiskiskipum, um ráð- stafanir vegna bráðafúa. Á- stæðan til að leitað var til hr. Ulleválseter var einmitt sú, að vegna stórkostlegs bráðafúa vandamáls norskra skipaeig- enda furubáta var hafizt handa um rannsóknir þessar þar í landi, og sama vanda áttum við í hér með eikar-furuskip okkar. Það er því alger mis- skilningur að norsk fura, ó- varin fúavarnarefnum sé betra efni en eik. Hér á landí hefur bráðafúinn í fiskiskipum oft verið mikill, einmitt í furu- innsúð skipanna. Eina raunhæfa leiðin, til. En auðvitað er fura innbyrð- is misjöfn, alveg eins og eik- in. Hvíteik er þétt, og tekur því siður við fúavamarefnum en t.d. rauðeikin eða furan, en styrkleikinn er meiri, og með þurrkun má fúaverja allan skipavið, þó mismunandi auð- velt sé, einkum ef hann er sag- aður í þynnur og þá límdur saman á eftir. Að sjálfsögðu er eðlilegt að Norðmenn leggi áherzlu á að nýta furuna. sem þeir eiga í landinu í ríkulegra mæli en eikina. Hér eru sjónarmiðin önnur, því allt tré er hér innflutt efni. Því kæmi ekkert síður tíl greina að smíða hér tréskip úr haifðari Afríku-viði, sem fæst sem stórviði og mætti þurrka og þrýsti-fúaverja. Samlíming tréskipa hefúr þróazt töluvert á undanförnum árum, og ég hefi tekið þátt í nokkrum ráðstefnum þar sem vegna þess að þyngd lítilla stálskipa verður tiltölulega meiri en stórra, ef gert er ráð fyrir að lágmarksplötuþykkt verði að vera um 6 mm vegna tæringar. Svo ég víki aftur að furu- bát Húsvíkinganna, þá varð aldrei úr því, að frekar yrði rætt um gaumgæfilega athug-^ un einstakra atriða í smíði á samlímdu tilraunaskipi úr furu. Það hlaut að taka nokk- urn tíma að undirbúa slíka smíði ef vanda ætti undirbún- i-ng, en þeir töldu brýna nauð- syn að fá skip hið bráðasta. Þess vegna kusu þeir heldur að smíða skip eftir núgildandi íslenzkum reglum. Hinsvegar hefur Skipaskoðun ríkisins lagt á það áherzlu, að allt efni verði þurrkað og íúavarið í sam- ræmi við fyrrgreindar reglur ef úr smíði þessari verður. Skipaskoðunarstjórinn. Hjálmar R. Bárðarson. heimsstyrjöld og smíðaðir eft- ir þágildandi norskum regl- um þá er það óhögguð stað- reynd að ending þessara báta varð hér mjög góð, þrátt fyr- ir að hafnir voru þá víða að miklum mun lélegri heldur en þær eru nú.' Ég tel vel senni- legt að hina góðu endingu þessara báta megi að einhverju leyti rekja til þess, að bátarn- ir hafi verið byggðir úr valdri, vel þurrkaðri furu, og það hafi dugað þeim bezt, þrátt fyrir misjafna meðferð hér. Skipaskoðunarstjóri upplýsir að reglur um smiði tréskipa sem í gildi eru hér, þegar und- an eru teknir súðbyrðingar, séu frá árinu 1947. Sem sé þessar reglur eru orðnar tutt- ugu ára gamlar. Ég efast ekk- ert um að skipaskoðunarstjóri sé samvizkusamur embættis- maður sem allra minnst vilji víkja frá settum gildandi regl- um; þó ég sé enginn fagmaður í skipasmíði þá hef ég þó grun um, að margt það hafi skeð á sviði tréskipasmíða s.l. tutt- ugu ár í hinum ýmsu löndum, sem læra mætti af, ef endur- skoðaðar væni gildandi smíða- reglur hér. Ég get ekkert full- yrt um þetta, en tel annað vera andstætt þeirri þróun sem átt hefur sér stað á nær öllum sviðum á þessu tímabili. Ég tel alveg sjálfsagt að skipaskoðunin sem stofnun standi vel á verði gegn því að slakað sé á nokkrum þeim kröfum sem gera verður til ís- lenzkra fiskibáta hvað öryggi áhrærir. En ég vil ekki trúa öðru en að þetta geti farið saman við nýjungar á sviði tréskipasmíði, svo sem sund- urflettingu viðsins og samanlím- ingu eins og nú er farið að nota við smíði furubáta og ýmsir fagmenn tengja miklar vonir við hvað endingu á- hrærir. Af þessum sökum tel ég nauðsynlegt að smíðaður væri, þó ekki sé nema einn furubátur eftir hinni nýju að- ferð svo við ættum síðar kost á samanburði við íslenzkar að- stæður. Ég treysti íslenzkri skipaskoðun vel til þess, að geta tryggt svo öryggi við slíka smíði, að ekki sé ástæða til að útiloka sig frá henni af þeim sökum. Þá vil ég taka undir það með skipaskoðunarstjóra þegar hann minnist á harðvið frá Afríku til skipasmíða hér. Ég hef áður í þáttum mínum bent á þann möguleika að flytja hingað harðvið frá Vestur- Afríku, t.d. Nígeríu sem við höfum mikil viðskipti við, þurrka viðinn hér við hita- veitu og nota bæði í húsgögn og báta. Þessi möguleiki er fullkomlega fyrir hendi. Ég fagna því að nú skuli vera von á viðbótarreglum við „Reglur um smíði tréskipa“ frá hendi skipaskoðunarstjóra, þar sem þær munu byggjast á þeim rannsóknum sem gerð- ar hafa verið á þessu sviði hin síðari ár, og snerta sérstak- lega þurrafúa í viði og varn- ir gegn honum. Ég get fullviss- að skipaskoðunarstjóra um, að fátt hefur glatt mig meira heldur en þegar ég vissi um hina ágætu samvinnu Skipa- skoðunar ríkisins og Sam- ábyrgðar íslands á fiskiskip- um, sem leiddi til þess að hing- að kom hinn norski viðarsér-- fræðingur hr. Reidar Otto Ulleválseter frá rannsóknar- stofnuninní við Landbúnaðar- háskólann í Ási. Ummæli sem ég hafði eftir honum í síðasta þætti eru rétt eftir höfð, en þau voru á þá leið að norska* furan væri gott smíðaefni í fiskibáta og auðveld í viðhaldi, og tók hann þá sérstaklega fram hve auðvelt væri að þurrka hana. Og eins og ég tók fram þá taldi hanri rauðeik lélegt efni í fiskibáta nema hún hefði ' áður verið gegnvætt í fúavarnarefnum en þá gæti hún orðið gott efni. Það var þetta sem hann sagði ásamt því að hvíteik væri betra smíðaefni heldur en rapðeik- in. Annan samanburð gerði hann ekki, og ég hef heldur ekki annað eftir honum haft. Þetta mun ég standa við og það hygg ég að hann muni gera líka. Ég sagði í uþphafi máls míns að ég væri tþakklátur skipa- skoðunarstjóra fyrir greinar- gerð hans. Ég vil endurtaka það að umræður um þessi mál eru mikil nauðsyn, séu þær framsettar á þann hátt að leitazt sé við að upplýsa eftir því sem efni standa til. Þann- ig þykist ég eiga minn þátt í því, að þessum málum hefur þokað fram á við í seinni tíð. Greinar mínar hér í 'þættinum um þurrafúarannsóknir í Nor- egi og Skotlandi vöktu athygli þegar þær birtust og leiddu til þess að forstjóri Sþjnábyrgðaf- innar hringdi t>4 mín til að vita hvaðan éj( hefði þessar fréttir. Ég ráðlagði honum þá að snúa sér til háskólans í Ási. Ég er mjög ánægður með framvindu þessa máls, hvernig það hefur þróazt. Og þegar hin nýj a viðbótarreglugerð kemur þá vænti ég að þar megi finna árangur af starfi margra manna, innlendra og erlendra, sem allir voru að leita að hinu sama, ráðum^ sem að gagni mættu verða til að gera tré- skipin endingarbetri og ör- uggari. Kvittað fyrir greinargerð skipaskoðunarstjóra Ritstjóri Þjóðviljans hefur leyft mér að lesa yfir grein Hjálmars R. Bárðarsonar skipa- skoðunarstjóra „Furubátar og íslenzkar aðstæður", sem er svar við fyrirspúm minni í síðasta þætti Fiskimála hér í blaðinu. Ég vil byrja á því að þakka skipaskoðunarstjóra svar hans, þvi ég tel á því mikla nauðsyn að allt sem snertir okkar sjó- sókrx og að sjálfsögðu báta- smíði líka, sé rætt sem mest fyrir opnum tjöldum. Ég get gengið inn á þau rök skipaskoðunarstjóra að' eikar- byrðingur báta þoli meira en furubyrðingur, ef bátar liggja óvarðir við bryggju eða hver utan á öðrum í höfnum þar sem báru leggur inn. Og því miður er þetta alltof algengt hér hjá okkur að slíka með- ferð hljóti fiskibátar, þó að sjálfsögðu felist í því lítil sjó- mennska. En svo ég víki aftur að furu- bátunum sem keyptir voru hingað til lands eftir fyrri Frá barnaskólum Hafnarfjarðar Skólamir hefjast 1. september. Nemendur mæti sem hér segir: Böm, fædd 1957, kl. 10 árdegis Börn, fædd 1958, kl. 10,30 árdegis. , Börn, fædd 1959, kl. 11 árdegis. • Böm, fædd 1960, kl. 2 síðdegis. Kennarafundur verður í skólunum kl. 9 ár- degis. — Nemendur fæddir 1954, ’55 og ’56 eiga að koma í skóla 20. sept n.k. SKÓLASTJÓRAR. rr Utsala næstu daga MIKILL AFSLATTUR. Ó. L. Traðarkotssundi 3 (móti Þjóðleikhúsinu), Sími 23169.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.