Þjóðviljinn - 15.02.1968, Qupperneq 7

Fimmtudagur 15. febrúar 1968 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA ’J
Afstaða fslands til EFTA
EFTIR ÖRN ERLENDSSON, hagfræðing
Fyrsti hlutL
Utanríkisverzlun Islands end-
urspeglar mjög greinilega hima
einihliða samsetningu íslenzks
atvinnulífs og hin takmörkuöu
og einMiða náttúruauðœfi
landsins. Aðalútflutningsvara
okkar er fiskur í einni eða
annarri mynd (93,7% af heild-
arútflutningi 1966) meðan sjá
má á innfiutningsihliðinni all-
ar þær vörur og hráefni, sem
nútíma þjóðfélag þarfnast, að
nokkrum matvörutegundum og
fullunnum léttiðnaðarvarningi
undanskildum.
Þvi má fullyrða, að utanrík-
isverzlun sé allgjör forsenda
jafnvel frumstseðasta lífs á Is-
landi, eins og sagan reyndar
sannar. Til að undirstrika magn
þessara viðskipta má benda á
að verzlun Islands við önnur
lönd 1965 nam 59.136,00 kr. á
mann. Hliðstæð tala Bretlands,
sem gjarnan barmar sér vegna
hráefnaskorts og mikillar inn-
flutningsþarfar, var 23.693,00 kr.
á hvem íbúa.
Utanríkisverzluninni er þó
ekki ætlað það hlutverk eitt,
að annast skipti á vörum; að
selja þorsk til að geta keypt
sykur, jám eða nælonsokka,
heldur hitt engu síður, sem
stöðugt meir einkennir starf-
semi utanríkisverzlunarinnar,
að annast umskiptingu og aukn-
ingu þjóðarteknanna með þátt-
töku í hinni alþjóðlegu verka-
skiptingu með hinni mögulega
hagkvæmustu verzlunarstefnu.
Það byggist þvi ekki eingöngu

Athugasemd frá
Jónasi H. Haralz
Jónas H. Haralz, forstöðu-
maður Efnahagsstofnunarinnar,
hefur sent Þjóðviljanum eftir-
farandi athugasemd:
,,Hr. ritstjóri:
1 forustugrein Þjóðviljans
hinn 11. þ.m. er rætt um skýrslu
Efnahags- og framfiarastofnun-
arinnar um Island, og þvíhald-
ið fram, að skýrsla þessi sé
samin af íslenzkum stjómar-
völdum og síðan birt ásamt
öðrum sams konar skýrslum
í sameiginlegu yfirliti um hag
og vandamál aðildarríkja OE-
CD. Efnahags- og framfara-
stofnunin leggi ekkert til mál-
anna, hún annist aðeins ritstjórn
á skýrslunum öllum.
Það er að vísu ekki í fyrsta
sinn, sem svipaðar staðhæfing-
ar eru settar fram í Þjóðvilj-
anum, en í þetta skipti erkveð-
ið svo fast að orði, að ég tel
rétt að biðja yður fyrir eftir-
farandi leiðréttingar:
1. Skýrslur þær, sem Efna-
hags- og framfiarastofnunin,
OECD, birtir árlega um efna-
hagsmál Islands, em alger-
lega samdar af stofinuninni
sjálfri og á hennar ábjrrgð. Hið
sama gildir að sjálfsögðu um
sams konar skýrslur um efna-
hagsmáil annarra aðildarrikja.
2. Skýrslumar um efnalhags-
mál einstakra landa em ekki
birtar í sameiginlegu yfirliti,
heldur sem sérstakar skýrslur
um hvert land, og koma þessar
skýrslur ekki út á sama tíma
érsins.
3. RÆkisstjóm sérhvers aðild-
arríkis OECD sendir stofnun-
inni árlega sína eigin skýrslu
um ástand og horfur í efna-
hagsmálum ásamt margvísleg-
um talnalegum upplýsingum
um þau málL Efnahagsstofnun-
in hefur á undanfömum árum
undirbúið íslenzku skýrsltcmar
en viðskiptaráðuneytið geng-
ið endanlega frá þeim. Sú
skýrsla, er lögð var fnam i
OECD af Islands hálfti á s.l.
ári, er i meginatriðam sam-
hljóða skýrshi ESEnahagsstoÆnian-
arinnar tíl Hagráðs frá 30. okt.
B.l.
4. Starfsmenn OECD heim-
sækja sérhvert aðildarríki ár-
lega til þess að kynna sérefna-
hagsástand þess. Tveir starfs-
manna OECD dvöldust hér
þessara erinda nokkra daga í
nóvembermánuði s.l.
5. Enda þótt starfsmenn OECD
styðjist við þær upplýsdngar og
skýrslur, sem hlutaðeigandi
ríkisstjóm leggur fram, ber
þeiim skylda til að framkvæma
sitt eigið mat á ástandi og horf-
um í efnahagsmálum landsins
og á stefnu ríkisstjórnarinnar í
efnahagsmálum, enda myndi
skýrslugerð þeirra gagnslaus að
öðrum kosti. Sannleikurinn er
sá, að þetta mat OECD hefur
iðulega verið frábrugðið mati
hlutaðeigandi ríkisstjórnar og
embættismanna hennar í veiga-
miklum atriðum. Sömuleiðis
hefur það oft komið fyrir, að
stefna ríkisstjóma í efnahags-
málum hefur sætt gagnrýni og
það jafínvel harðri gagnrýni, í
skýrslum OECD og á þeim
fundum, sem haldnir eru um
þessar skýrslur innan stofnun-
arinnar. Gildir þetta jafnt um
ísland sem um önnur aðildar-
ríki.
Reykjavík, 12. febrúar 1968,
Virðingarfyllst,
Jónas H. Haralz".
Athugasemd Þjóðviljans: Ekki
skal dregið f efa að starfs-
mönnum OECD „beri skylda til“
að framkvæma sitt eigið mat
á ástandi og horfum í efna-
hagsmálum landsins og á
stefnu ríkisstjómarinnar í at-
vinnumálum, en slíkt matkom
samt hvergi fram í fréttatiC-
kynningunni um nýjustu skýrslu
OECD um Island. Hver sem les
hana sér greinilega að hún er
unnin beint upp úr skýrslu
Jónasar H. Haralz til Hagráðs
frá 30. okt. s.l. — í skýrslu
OECD er engin ný viðhorf að
finna. Þannig er sú ályktun
Þjóðviljans efnislega rétt að
skýrslan hafi verið samin á Is-
landi og síðan tvfþýdd, eins
þótt þar sé um að ræða van-
rækslusynd hjá starfsmönnum
OEOD en efcki ásetrúngssynd.
á útflutningsmagni heldur og
ekki síður á réttri vömgerð og
réttri verzlunarpólitík, hversu
miklu utanríkisverzlunin skií-
ar í þjóðarbúið hverju sinni.
En þó' verkefni utanríkis-
verzlunarinnar sé að stuðla að
auknum þjóðartekjum og efna-
hagslegu sjálfstæði landsins,
má ekki gleyma þeirri hlið, sem
snýr að hinu pólitíska fullveldi.
Með réttri viðskiptastefnu ber
að komast hjá of sterkum i-
tökum erlendra aðila í 3and-
inu, sem orsakazt geta af ein-
okunaraðstöðu vegna einhliða
verzlunarstrauma, eða í öðru
lagi, af þátttöku í efnahags- og
verzlunarbandalögum við sterka
erienda aðila.
Hinn síðamefndi faktor hef-
ur sérstaklega orðið mikilvæg-
ur síðustu 10 árin við vaxandi
myndun, útþenslu ogáhrifamátt
efnahags- verzlunar- og tolla-
bandalaga. A ég þar þó aðal-
lega við Efnahagsbandalag Evr-
ói u (EBE) og Fríverzlunar-
bandalag Evrópu (EFTA).
Vil ég nefna helztu orsakir
fyrir bessari blokkamyndun:
1. Annarsvegar er hin póli-
tíska hlið.
a. Nýlenduveldin reyna að
fela neokolonialismann í
viðjum sterkra og allsráð-
andi verzlunarítaka.
t
b. Með sterkri verzlunarað-
stöðu reyna þau að seil-
ast eftir þeim pólitfsku i-
tökum í þróunarlöndunum
og einnig í hinum smærri
iðnaðariöndum, sem áður
voru fengin í krafti hem-
aðarmáttar.
Þessu til frekari skýringar
má geta þess, að yfir 25% alls
útflutnings í heiminum fara til
hinna 6 EBE-landa, en sé EFTA
bætt við nær þessi upphæð
39%. Af hinum nýfrjálsu Afr-
íkuríkjum em 20 þeirra með
*/n hluta fbúa meginlandsins
aukaaðilar að EBE og ennfrem-
ur tvær fmmstæðustu bíóðir
Evrópu, Grikkir og Tyrkir. En
það þýðir, að ekki einungis
þessi aukaaðildarrild em efna-
hagsHega að meira eða minna
leyti háð auðhringum Vestur-
Þýzkalands, Frakklands og
Belgíu, heldur einnig þærþjóð-
ir á svipuðu þróunarstigi, sem
selja þuria sömu vömr við mun
erfiðari skilyrði þar sem þær
em utan tollamúrs.
2. Hinsvegar em ástæðumar
efnahagslegs eðlis, og eiga sér
ræbur í tæknibyltingu nútím-
ans samfara sívaxandi sam-
þjöppun en um leið sterkari
alþjóðlegri útþenslu fjármagns-
ins, en einmitt þetta einkennir
núverandi stig ríkiskapítalism-
ans í hinum þróuðustu auð-
váldslöndum og leiðir af sér
tilhneigingu til myndunar stöð-
ugt stærri efnahagssvæða. I>etta
kemur fram annarsvegar i
vaxandi sérhæfingu í fram-
leiðslu hinna einstöku landa
með síauknum tilkostnaði við
tilraunastofnanir og fjárfest-
ingu er nær langt út fyrir getu
smærri þjóða, sem afturkrefst
stöðugt stærri fyrirtækja eða
fyrirtækjasamsteypa með vax-
andi og áður óþekktri fjár-
magnsþöri. Þetta leiðir hins-
vegar af sér, að þessar risa-
samsteypur hafa ekki lengur
næga markaðsmöguleika innan
eigin landamæra, t.d. V-Þýzkál.
eða Frakkl. hvað þá smærri
ríkja eins og Hollands eða Belg-
íu. Því vex stöðugt sá þrýsting-
ur, scm knýr hin smærri ríki
inn í samsteypur stórveldanna ag
ógnar sjálfstæði þeirra og til-
veru.
Með hliðsjón af þessu þróun-
arlögmáli er það mjög mikil-
vægt að Islendingar geri sér
glögga grein fyrir framtíðar-
stefnu sinni í ■ verzlunar- og
framleiðslumálum. Og ætla
skyldi, að hið íslenzka verzl-
unarvald, sem farið hefur með
stjóm landsins að meira eða
minna leyti sfðustu áratugina
hefði mótað slíka stefnu með
hliðsjón af breyttum fram-
leiðslu- og markaðsmálum. En
það er öðru nær. Mér er ekki
kunnugt um neina slíkastefnu
né rannsóknir. Þaðan af síður
að til sé nokkur sú stofnun á
vegum hins opinibera, sem
vinni að markaðsrannsóknum.
Sala sjávarafurða er látin
danka í sínu Klassíska formi
ár frá ári, án nokkurra at-
hugana á möguleikum á að
auka þjóðartekjumar með
breyttum vörustruktur eða á
breyttum samkeppnisaðstæðum.
I>ó hafa bað verið viðbrögð
hinnar íslenzku kaupmanna-
stéttar undanfarin ár, begar ó-
byrlega blés í seglin, að krefj-
ast inngöngu íslands í EFTA.
Þessi krafa hefur þó verið til-
töilulega hógvær og hefi ég
hvergi séð á prenti hvernig
þeir hugsuðu sér bá aðild í
framtíðinni.
En tæknibylting hinna há-
þróuðu iðnaðarlanda markar
slík söguskil, að Islendingar
eru knúnir til að taka afstöðu
til áðurnefndra atriða, ef þeir
ætla sér í framtíðinni að standa
sem efnahagslega sjálfstæð
heild, að ég tali nú ekki um, æ
ef þeir vilja innan þess ramma f
auka, já þó ekki væri nema
viðhalda þeim lífskjörum, sem
þeir búa við í dag. Alílt bendir J
til þess, að þjóðartekjurnar
hafi þegar náð þeim vexti, sem
hægt er að ná með núverandi
framleiðsluaðferðum og fram-
leiðslutækjum. Og rétt er að
gera sér grein fyrir því, að af-
staða Islands til áðurnefndra
afsprengja tæknibyltingarinn-
ar og ríkiskapítalismans, er
ekki einungis viðskiptalegs eðl-
is, heldur hlýtur hún að móta
stefnu íslenzkrar framleiðslu
um leið, begar tekið er tillit
til þeirrar staðreyndar, hversu f
ísland er háð utanríkLsverzIun-
inni og hversu náin efnahags-
og viðskiptabönd við höfumog |
munum koma til með að hafa v
við aðildarrílri EBE og EFTA.
I nóvember s.l. var af hálfu j
ríkisstjórnarinnar skipuð nefnd j
allra flokka til að rannsaka j
skilyrði fyrir aðild Islands að
EFTA og hugsanlegu viðskipta-
samkomulagi við EBE (aukaað-
ild). Þó EFTA sé um þessar
mundir nokkuð óráðin stærð,
framtíð þess óviss og hugsanleg
sambræðsla þess við EiBE
breyti eðli málsins, langar mig,
þar sem EFTA er á dagskrá,
að gera lítillega grein fyrir því
máli, skýra inntak þess og eðli,
viðskiptalega stöðu lands okk-
ar gagnvart EFTA, svo og á-
hrif hugsanlegrar beinnar bátt-
töku.
EFTA — „European Free
Trade Association“ — varstofn-
að í Stokkhólmi 20. nóvember
1959 eftir árangurslausa til-
raun aðildarríkjanna til að ná
samkiomulagi við EBE-löndin
um sameiginlegt markaðs-
bandalag og þar með að forða
efnahagslegum klofningi V-
Evrópulandanna. En eftir að
inngöngubeiðni Breta í EBE
hafði endanlega verið hafnað
á Brússelráðstefnunni 1958 i
krafti neitunarvalds de Gaulles,
var lokað fyrir hugsanlega að-
ild annarra landa á EFTA-
svæðinu. Enn vantaði þó gagn-
aðiilann til að undirstrika klofn-
inginn.
Þegar fyrir Binissel-ráðstefn-
una höfðu nokkur ríki, sem
ekki tilheyrðu hinum „sex“
hafið undirbúning að nánara
samstarfi. Atvinnurekendasam-
bönd þeirra höfðu frumkvæðið
og lögðu á ráðin um frekari
viðræður. Síðan komu rikis-
stjórnir þessara landa saman
til áframhaldandi umræðu um
nánara saimstarf, sem síðan
leiddi til stofnunar EFTA.
Aðildarríkin eru: Stóra-Bret-
land, Svíþjóð, Danmörk, Nor-
egur, Sviss, Austurriki, Portú-
gal og síðar Finnland, sem
aukaaðili. EFTA var þessvegna
stofnað sem andsvar við EBE.
Tilgangurinn var m.a. að að-
ildarríkin kæmu fram sem
sterkari samningsaðili gagn-
vart EBE í frekari umræðum
um innlimun í BBE. Brezka at-
vinnurekendafólagið, sem mest-
an áhuga hafði á frjálsum að-
gangi að mörkuðum EBE-svæð-
isins og leitað hafði til þess
stuðnings hinna EFTA-ríkjanna,
studdi stofnun þessa fríverzl-
unarsvæðis einungis með þeim
skilyrðum, að allt yrði gert,
sem unnt væri, til að finna
hugsanlegt og aðgengilegt form
á sambræðslu þeirra við sex-
veldin. Með afnámi innritolla
skyldi EFTA laga sig að þeim
skilyrðum, sem gerði inngöngu
í EBE mögulega.
Á næsta ári þegar eindregin
andstaða EBE sýndi, að sam-
Örn Erlendsson.
Höfundur greinarinnar,
öm Erlandsson, stund-
aði nám í hagfræði, með
utanríkisverzlun sem sér-
grein, við Hochschuie fúr
Oeconomie í Berlín og lauk
þaðan prófi árið 1966. Síð-
an hefur öm dvailizt við
framhaldsnám í fræði-
grein sinni í Austur-Ber-
Iín.
einingin mundi ekki veraneitt
áhlaupaverk, fór brezka stjórn-
in fram á að hefja eigin við-
ræður við EBE um hugsanlega
aðild. Aðildarríki EFTA sam-
þykktu þetta og fóru að dærni
Breta og sóttu með nokkru
millibili um aðild að EBE, þó
eftir að ríkisstjórnir þessara
landa, þ.á.m. Bretlands, höfðu
lofað að hafa samstöðu inn-
byrðis þangað til viðunandi
lausn hefði fengizt fyrir öll
EFTA-ríkin, svo þau gætu sam-
tímis gengið í EBE. Þessi „sam-
stöðuyfirlýsing11 er enn í gildi
og á að hindra inngöngu eins
aðildarríkis, sem samkvæmt
tollaákvæðum EBE leyfði ekki
áframhaldandi samstari við hin
EFTA-löndin.
Þetta kom glögglega í Ijós á
ráðherrafundinum, sem haldinn
var á vegum EFTA í Lundún-
um 28. april s.l. Um niður-
stöðu fundarins komst ,,Der
Bund“, Bern (2. maí 1967) svo
að orði: „Samningaumleitanir
Breta (við EBE) voru því ekki
skildar sem einhliða tilraun
Breta heldur sem þáttur í heild-
arathöfn. Aðaltilgangur Lund-
únaráðstefnunnar var að ræða
og undirbúa samstarfið innan
EFTA, meðan samningarndr
standa yfir“.
Takmark EFTA hefur því
aldrei verið gleggra og krafa
þess að fá inngöngu í EBE há-
værari en nú, eins og ráðherra-
fundurinn í London og athafin-
ir Breta undanfama mánuði
hafa sýnt. Og ekki er víst
hversu Bretum tekst lengi að
tjónka við Dani og Austurrík-
ismenn ef málið fær ekki brátt
afgreiðslu. Á þátttöku Breta í
EBE hafa verið ótal agnúar
fram til þessa og því mjög eri-
itt að spá um úrslitin þegar
þetta er ritað. Þó bendir margt
til þess, m.a. vaxandi sam-
keppni iðnaðarríkja Evrópuvið
USA, að þessi töf sé fremur
Framhald á 9. síðu.
Danskir sjóliðar skemmta sér í Færeyjum
Eftirminnilegt ball í Seyrvági
Þann 24. jan. s.!L birti fær-
eyska blaðið 14. September
svcrfellda frétt af döhskum sjó-
liðum í landgöngu í Færeyjum:
Seinasta leygarkvþld var
dansur í Seyrvági. Marinuskip-
ið FYLLA lá við bryggju, so
almikið av marinarum var í
dansi. Her sýndu hcsir frcmm-
andu menn sera óflýggjaligan
atburð. Flest allir vóru drukn-
ir og slþgdu dúgliga un seg
við flpskubrotum og 011.
Men ovboðði tóktist fólki tó, tá
ein teirra stutt cftir at dans-
urin var byrjaður, fór upp á
pallin at lata seg úr klæðun-
um, og framfþrdi eitt rættiligt
streeptease nummar. Tá hann
næstan hevði lagt hv0nn trevil
av sær, varð hann tikin niður.
Aftan á dansin gj0rdu mar-
inumenninir seg ihn á ein
bil, og f0rdi hetta við sær ein
lítlan bilsamanstoyt. Eisini var
samanbresbur millum vága-
menn og marinumenninar. Hes-
ir seinru fóru at enda eftir
brandslaBgum, og nakrirkomu
í land við hjálmi á h0vdinum
og knipli í hendi. Vágamenn
svaraðu aftur við hond og fót
og gróti. Ikki gj0rdist friður
fyrrenn skiparin á Fyillu hatt-
leysur kom í land og lovaðd at
revsa ófriðarkroppamar umborð.