Þjóðviljinn - 09.06.1968, Blaðsíða 3

Suimudagur 9. jÚRj' 1968 —; ÞJÓÐVILJXNN — SÍÐA J
Svavar Gesfsson:
Um ,happenings' og
verkalýðshreyfíngu
Reynt að brjóta upp á umræðum um verkalýðsmál
Það var komið fraim un>dir lýðsins. 1. maí var valinii
mánaðamótin síðustu, er ég vegna þess að þnemur árum
las í iítffii frétt í blaði mínu áður höfðu verkamenn í Banda-
ríkjumum gert þenman dag að
kröfudegi fyrir átta stunda
og málgagni, Þjóðviljanum, að
1. maí yirði í ár eins og venju-
lega. Litlu síðar sagði blaðið
frá því að 1. maí nefnd full-
trúaráðsins hefði setið á fundi
og eins og röskum og atorku-
sömum .verkalýðsleiðtogum
sægnir náð samkomulagi sam-
stumdis. Þannig, var einingin
tryggð. Hátíðahöldin voru síð-
an, skipulögð samkvæmt regl-
unni „f astir liðir eins og
venjulega" einsog það heitir á
máli dagskrárdeildar útvarps-
ins. T.d. áttu Lúðra-svei^ varka-
lýðsins og Lúðrasveitin Svanur
að leika í gön.gunni, söluböin
femgu . góð sölulaun fyrir að
selja merki dagsins, Óskiar
HáUgrímsison stjómaði fund-
inum. Ræðumenn voru 'hins
vegar aðrir en í fyrra. Hvem-
ig væri að haía sömu ræðu-
menn á ári hverju í and-a
vimmuhagræðingarinnar góðu?
Þannig gæti komizt á sú regla
að nota ræðunia frá 1967 árið
1970, eða til að tryggja fjöl-
breytnima — að ræðumaður A
1965, héldi ræðu B frá bvi
ári, 1970. Það mætti kannski
líka semja um 1. maí hátíðia-
höldin til 10 ára í senn?
*
Qennilega er óviðurkvæmilegt
að skrifa um 1. maí, há-
tíðis- og baráttudag verkalýðs-
ins í þeim dúr, sem gert er
hér að ofan. Erí gefa þau
vinnubrögð, sem viðhöfð bafa
verið undanfarin ár tilefni til
annars? Hins vegar á 1. maí
betra skilið.
Stofnfundur 2. Aiþjóðastam-
bandsins ákvað 1889 að halda
skyldi á sama tíma í öllum
löndum, sem sambandið náði
til, þátt á loft baráttunni og
kröfum fyrir átta stunda vinnu-
degi og leggj a áherzlu á hin-
ar alþjóðlegu skyldur verka-
vinnudegi. 1. maí var þannig
strax í upphafi, 1890, helgaður
hinum alþjóðlegu skyldum
verkalýðsins, og baráttun-ni -fyr-
ir átta stunda vinnudegi. Og á
íslandi árið 1968, 78 árum
síðar, éru sömu krö-fur hæst
á lofti. Sýnir þetta okkur það,
að Verkalýðshreyfin-gki hafi
Svavar Gestsson.
ekkert áunnið á þessum tím-a?
Sannarlega ekki. Verkalýðs-
hreyfingin he-fur néð umtals-
verðum árang-ri í baráttu sinni,
jafnframt því sem hún hefur
ævinlega á erfiðum tímum
arðið að standa vörð um rétt-
indi sín og un-n-a áfangia.
Hinn 1. maí var birt í Þjóð-
viljanum ýtarlegt viðtal
við Eðva-rð Sigurðsson, for-
m-ann Verkamann-afélagsins
Dagsbrún-ar, um atburðina und-
amfam-a mánuði og' það sem
framun-dan er í verk-alýðshreyl-
in-gunni. H-ann leggur með rétfcu
mikla áherzlu. á þær breyting-
ar, sem orðið hafi í atvinnu-
lífin-u á undanfö-m-um mánuð-
um, sýnir með almen-n-um (full
ahnennum) orðum f-ram á þá
staðreynd, að vígstaða verka-
lýðshreyfingarinn-ar bafi breytzt.
Ha-nn víkur að verkfallsboðun-
inni 1. desember, minnir á ætl-
un-arverk ríkisstjómarinnar og
segir síðam: „Samning-ar tók-
ust eftir s 15 da;ga verkfiall.
Menn þekkja það, sem saimið
var um, en í höfuðatriðum er
viðurkenn-t að greiða vísitö-lu
á kaup ársfjórðungslegia eins
og áðu-r, en ekki á sama hátt,
og er hún skert núna. í stað
þess, að áðu-r fengu alli-r fulla
vísitölu-uppbót á kaup er nú
greidd vísital-a á mán-aðarlaun
sem eru 10 þúsund kr. og viku-
og tim-a-kiaup í samræmi við
það. S-íðan sömu krónutölu á
la-un, sem eru hærri, þó ekki
n-ema upp að 16.000 kr. á mán-
uði. Á kaup sem er milli 16 og
17 þús. kr. er greitt helming-
u,r þeirrar uppbóta-r sem er á
lft þús. kr. kaupið, en fellur
síðan alveg nið-u-r á kaup, sem
er yfir 17 þús. Á yfirvinmu er
n-ú greidd sömu(!) krón-utal-a
og á dagvinnu og ekkert á
nætu-r- og helgidaigavkmu fyrr
en eftir 1. júní.“
Eðva-rð bendir á, að 10 þús.
k-r. markið sé aillt of lágt.
Hins vegar kemur ekki. -fram
í viðtalinu í þessu sambandi
svar við eftirfa-randi:
Hve margir þei-rra, sem
samið var fyrir höfðu í
m-án-aðarlaun aðeins að
10.000 'k-r. (þ.e. einn-ig með
tilli-tá til yfirborgana) ?
Var miðað við 10.000 kr.
markið vegna þess að flest-
ir verkamenm faglærðir sem
ófaglærðir væru undir
þessu marki?
— Af hverju var miðað við
16.000- í öðru tilviki? Hve
margir hafa laun milli 10'
og 16 þús. kr?
— Af hverju var miðað við
16—17 þús. kr. í þriðja til-
viki? Hve m-argir þi-ggja
samninigsbundin, laun fyrir
átta stun-da vinnu á þessu
bili?
Eða voru l>essa-r viðmiðu-nar-
tölur kannski b-ara valdar af
tilvi-ljun með tiilitd til þægi-
legs útreiknings? Og það er
auðvitað lífaa tilviljun, ef þessi
tala hefu-r verið fun-din út með
því að deila í summu-na úr
kröíum deiluaðila með tveim-
ur. _ Eð-a er verkalýðshreyf in-gin
á fslandi k-omin í svipaðar ó-
göngu-r og tónlistin; hall-ast að
,.h-a.ppenings“ í strað m-ark-
vissrar og rökrænnar uppbygg-
inga-r?
Er slíik spu-min-g út í hött,
þegar svo kemur fram í víðtal-
in-u, að fasteignasali, heildsali
og útgerðarm-aðuir var í samn-
in-gamefnd verkálýðsféllaganna.
Þa-r voru menn, sem ekki voru
í nei-nni vinnudeilu og í við-
tali við Guðjón Jónsson, for-
mia-nn Félags jámiðnaðar-
m-ann-a, í blaðinu sama dag.
kemu-r f-ram að þeir „virtus-t
hafa það eitt m-arkmið að Ijúka
vinnudeilu, sem verkafólk stóð
í, hvemig svo sem samningar
tækjust. Voru þei-r teknir inn
í samninganefndi-na á kostn-að
an-n-arr-a sem ýtt var út“.
RAZN0IMP0RT, M0SKVA

wjjllpmi.!

Eðvarð rasðir síðan um það,
sem framiundan er. Hatjn
minmir á kröfiuma um át-ta
stunda virmudaginm og sagir:
„Við erum þess vegna ekki á
þeirri leið núna að sjá það ,
mark nálgast að verkafólk geti
Iifað menningarlífi af 8 stunda
vinnudegi heldur hið gagn-
stæða“. Þett-a er býsna alvar-
leg yfirlýsing frá æðstu her-
búðum verkalýðshreyfin-garinn-
ar. Að vísu segir Eðvarð síð-
an: „Þetta .hljótum við að líta
mjiög aivarlegum au-gum, og til
þess að tryggj-a að þa-ma verði
úr bætt þu-rfa að vera fyrir
hendi möguieiitoarn-ir til tekj-u- ,
öflunar, þ.e.-a.s, full atvinma.
,í öðru lagi þurfa samtöl^in að
íhuga rækileg-a á hvem hátt i
þau u-ndirbúa næsta þátt kj-ará-
■ mál-anma, þegar samnin-ga-r
renn-a út um áramótin.“ Hvern- ;
ig með leyfi? Þa-m-a er enn allt
• of' almenn-t að orði kveðið. Um-
gengní manna við kj-araia máls- j
ins hverju sinni virðist full-
miklum tilbreytin-gum undir-
orpin. Hins vegar er þarn-a
komið að þungamiðju þeirra
atriða. sem verk-alýðsh-reyfimg-
in á við að glíma í da-g, og
sVari hún þessarf spumin-gu
ekki, eru önnur svör barla fá-
nýt. Og um leið og þessa-ri
spumin-gu er svarað verður að
v-era fullkomlega Ijóst að 8
stunda vinnudeginum verður
ekki ríáð með sömu vinnu-
brögðum og lýst var með til-
vitnunum hér áðan og ekki án
þess að skerða það vald sem
núverandi ríkissitjóm hefur
brifsað í símar hendur ásamt
verzlúniaraðlinum í landinu.
Spyrjandi (Hjörtur Gunn-ars-
son) spyr hvort verkalýðs-
h-reyfingi-n hafi e-kki látið
þræla sér út í allt of mi-kla
ábyrgð á ýmsum ákvörðunum
stjómarvalda án þe-ss að ráða
nokkru um stefn-un-a? Og Eð-
varð bendir réttilega á, að
verka-lýðshreyfin-gin geti að
sjálfsQig'ðu ekki haldið sér ut-
an viÖ gaag þjóðmála,- þó-henni
líki ekki ríverjir skip-a ríkis-
stjó-m. Hins vegar skiptir
verulegu máli einmitt fyrir
verkalýðshreýfingún a hverj i r
stjóma,. og verkalýðsríreyfing-
in með það. afl. sem að henni
stendur á íslandi, getur haft
áh-rif á það hverjir stjórn-a.
Og ef stjórnendur gan-ga jafn
fullkomlega í berhög-g við vilja
verkalýðshreyfingarinnar og
núvera-ndi ríkisstjórn hefur
þrásinnis gert, þlýtur verka-
lýðu-rinn að beina' afli samtaka
sinn-a beinlínis gegn ríkisstjóm-
inni og krefjast ann-a-rrar
stjóm-ar eða annarrar stjóm-
arstefnu. En stefnu.breytiríg
.þýðir það ekki, að rikisstjóm-
in slái af svívi-rðilegum kröf-
um sínum á hendur verkalýðn-
um á einu sviðinu, því hún
ræð-ur yfir svo fjölþættum
árásarmöguleikum, að hún get-
ur einfaldlega tekið sla-ginn
upp á öðru sviði hálfu grófari
en fyrr.
Kröfugangan 1. maí á leið niöur Bankastræti.
Ætlun mín var ekki sú, að
rfekja hið ágæta viðtál við
Eðvarð Sigurðsson. Hins vegar
kaus ég að vitna í viðtalið til
að renn-a stoðum undir þá stað-
reynd, að verkalýðsbaráttan
verðu-r ekki háð á grundvelli
tilviljan-alisbariunar. H-ana verð-
u-r að heyj-a markvisst á grund-
velli þess þjóðféla-gs, s-em við
lifum í. Um leið og verka-
lýðuirinn gerir kröfu um 8
stum-d-a vinnuda-g, er hann í
senn að heyja pólitíska ba-r-
áttu og h-agsmuniabáráttu. ís-
lenzka auð-valdið er svo sam-
flé-ttað ríkisvaldinu að ekki
verður greint á milli. Og þar
má ekki greina á milli. Gróða-
stéttin á íslandi hefur vald
yfir bönkunum í gegnum póli-
tísk tæki. Banka-mir eru ríkis-
ban-kair, þ.e. auðvaldið er lík-
am-nin-gur ríkisvaldsins og ö-f-
u-gt. Að sjálfsögðu geta flokk-
ar verkafólks ríaft áhri-f á
hvoru tvegigja. Ríkisstjórn’með
þátttöku verkaiýðsflokks get-
ur komið ýmsu til leiðar til
hagsbóta fyrir verkalýðinn, til
skerðin-gar á valdi gróðastétt-
ari-nn-ar. Og með fjáríestin-gar-
eftirliti 'og ströngu verfHags-
eftirliti er hægt að hafa bein
áhrif á lífæð hi-n-s aðilans,
gróðann. En verkalýðsbarátta
með markvissri pólitískri for-
ystu verður aldrei numin úr
gildi þrátt fyrir þessa mögu-
leik^ fyrr en stéttaþjóðfélagið
er ríorfið.
Til þess að skerða gróðann,
höggva skarð í valdakerfi
borgarastéttarinn-ar, verður
verkalýðsbaráttan að vera póli-
tísk. Hagsmunabaráttan ein
sér er aldrei ann-að en vam-
arbarátta. En þegar hagsmuna-
baráttan teku,r að rekast á tak-
mörk hins borgaralega þ.ióðfé-
la-gs verður hún pólitísk. Þá
ríður á að hreyfingin eigi sér
styrka pólitíska forysbu, sem
kann að skilgrein-a þjóðfélag-
ið og draga ályktanir a-f þeirri
skilgreiningu í samræmi við
þá stjómmálastefnu, sem hlut-
aðeigandi telur sig full-trúa
fyrir — í okkar tilfelli í sam-
ræmi við þau sósíalísku mark-
mið, sem við setjum okkur.
Ekkert skref megum við stiga
í hinn-i dáglegu baráttu, sem
ekki samræmist því háleita
markmiði, sem við setjum ok'k-
ur. „Að ha-fa eitthvað á til-
finninigunni"; gott brjóstvit er
gott en ekki nó-g — kraf an um
glögga þekkingu á þjóðfélags-
byggi-n-gunni. m-arkmiðinu og
leiðinni að því er þeim mun
brýnni sem hlutaðeigendur
skipa hærri trúnaða-rstöðu-r í
verka-lýðshreyfin-gunni, á Al-
þinigi, í sveitarstjóm, í stjóm-
málasamtökunum sjálfum.
*
Tilefni þessara hugleiðinga er
1. maí. f forystugrein
þessa blaðs þann ’ dag veru
sögð athyglisverðá-ri sannindi
en ég hef annars staðar lesið
frá þeim degi' „Alþýðuhreyf-
ing má aldrei verða værukært
hró. Þó-tt eining sé fögur huig-
sjón, má eftirsókn . eftir henni
aldre* verða svo ákefðarleg,
að fámennir uirtöluhópar eða
einstakir „foringj-ar“ geti með
hótunum um að kljúfa sig út
úr röðum og baráttu lamað
vilja og ' athafnir meginþorra
hreyfin-garinnar, sökkt henní í
dáðleysi og athafnaleys-i.
Verkalýðshreyfing má a-ldrei
staðn-a í van-abundnum við-
brö-gðum heldur leita sífellt
nýrra leiða." í þessari tilvitn-
un felast þau mikilvægu sann-
indi að við verðum alltaf að
spyrja okkur áður en við göng-
um til einingar, samkomulags;
Um hvað? Eining sem slík get-
ur aldrei Verið markmið. Mark
okkar felst í stjórnmálahug-
sjón okkar. henni má aldrei
fóma á altari sýndareiningar.
íslenzka verkalýðshreyfing-
in þefur á undanfö-mum árum
verið frekiar stofnun en lifandi
samtök. Þessu þarf að breyta.
Því verður aðeins breytt, ef
allir verkalýðssinnar reyn-a að
brjóta vandamálið til mergj-
a-r í leit að nýjum leiðum.
Þessi grein er tilra-un til að
brjóta upp á umræ'ðum í blaði
okfcar um vand-amál verkalýðs-
hreyfingarinna-r. Hinn kunni
brezkí marxisti John Lewis
hefu-r bent á að sósíalistar eigi
að velja sér hin.a sterkustu og
reyndustu sem viðmælendur —
ekki að ráðast á garðinn þar
sem h-aríiT er lægst.ur. Með
þessa reglu í hu-ga hef ég í
þessum hugleiðin-gum snúið
mér ' til forystumann-a sósíal-
istá í verkalýðssamtökunum.
1. m-aí verður áfram dagur
íspin-na og. lúðrasveita, ef við
ekki reynum að höggva á þann
hnút sem barátta verkalýðis-
hreyfingar í bráð og lengd er
komin í. Það gerum við aðeins
með hlu-tlægum umræðum o-g
heiðarlegu mati á því þjóðfé-
liagi sem við li-fum í.