Þjóðviljinn - 13.06.1968, Blaðsíða 4

4 SföA — (WÖÐVMUniNW — Eiimimteidagiur IS. jjflof~lS6B----------------------—
/
Otgeíandl: aameinmgarfloKkur alþýðu - Sósialistaflokkurlnn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson. (áb.), Magnús Kj artansson.
Signrður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurðtir V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiðtir Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar prentsmiðja: Skólavörðustig 19.
Sími 17500 (5 línur). — Áskriftarverð kx. 120.00 á mánuði. —
Lausasöluverð krónur 7,00.
Hvílík umskipti!
gnemma á nýliðnu vori var liðin hálf önnur öld
frá fæðingu Karls Marx og í fyrrasumar öld
frá því að höfuðverk hans „Auðmagnið“ kom út
í fyrsta sinn, sú bók sem vafalítið hefur valdið
meiri umskiptum í þróun mannlegs samfélags en
nokkur önnur. Þessara afmæla var minnzt með
ýmsum hætti, að sjálfsögðu með mestri viðhöfn í
þeim löndum þar sem spádómur hans um óumflýj-
anleg endalok auðvaldsþjóðfélagsins hefur þegar
rætzt, en einnig í auðvaldsheiminum voru haldn-
ar ráðstefnur hagfræðinga, sagnfræðinga, félags-
fræðinga, heimspekinga, þar sem f jallað var af vís-
indalegri gerhygli um margþætt framlag hins
þýzka hugsuðar til aukins skilnings mannsins á
samfélagi sínu. Eins og vera ber þegar fróðir menn
hittast voru ekki allir á einu máli, en um eitt
munu flestir hinna vestrænu lærisveina og vildis-
manna Karls Marx hafa verið samimála fyrir
nokkrum mánuðum: Það myndi eiga langt í land
að auðvaldsþjóðfélagið liði endanlega undir lok
vegna ósættanlegra innri andstæðna sinna, ef sú
meginniðurstaða æviverks hans væri þá ekki
byggð á fölskum, eða a.m.k. úreltum, forsendum.
þetta var næsta skiljanleg afstaða: Þrátt fyrir þær
miklu þjóðfélagsbyltingar sem örðið hafa á
liðnum árum eða eru í aðsigi í hinum svonefnda
þriðja heimi, virtust höfuðvígi kapítalismans, hin
rótgrónu auðvaldsþjóðfélög Vestur-Evrópu og
Norður-Ameríku, aldrei hafa staðið traustari fót-
um. í fljótu bragði og jafnvel við nánari athugun
mátti vissulega svo virðast sem í þeim hefði tekiz't
að sætta þær innri andstæður kapítalismans sem
Karl Marx hafði talið að myndu í fyllingu tímans
ríða honum að fullu. Tekizt hafði um áratugi að
fyrirbyggja þær heimskreppur sem áður gengu
yfir auðvaldsheiminn, svo háttbundnar að forsvar-
ar hans töldu þær hljóta að lúta náttúrulögmáli eins
og t.d. því sem stjórnar gangi sólbletta—ef þær þá
stöfuðu ekki af sólblettunum eins og sumir þeirra
vildu halda fram. Tæknilegar framfarir, svo mikl-
ar að jöfnuðust á við nýja iðnbyltingu, höfðu leitt
af sér svo stórfellda aukningu framleiðslunnar, að
slíks voru engin dæmi áður og með þeim hag-
stjórnaraðferðum sem kenndar eru við Keynes,
með hæfilegum afskiptum ríkisvaldsins og jafn-
vel áætlunarbúskap að sósíalistískri fyrirmýnd
átti að tryggja verkalýðnum afrakstur af nokkrum
hluta hinnar auknu framleiðslu, veita honum —
þá helzt með afborgunarskilmálum — hlutdeild í
þeim auð sem hann hafði sjálfur skapað; binda
hann á klafa neyzluþjóðfélagsins.
j^n hvílík umskipti hafa ekki orðið á þeiiy fáu
mánuðum sem síðan eru liðnir! í Frakklandi
hafa menntamenn og verkalýður kveðið upp
dauðadóminn yfir auðvaldsskipulaginu; þar, sem
annars staðar mun það aðeins fá gálgafrést. ,,Vofa
gengur ljósum logum um Evrópu, vofa komrnún-
ismans“. Þau orð Marx og Engels hafa aldrei verið
jafn tímabær óg nú. — ás.
kéú&ÖNA
laiira fv-C '■>
Útför Jónasar Þor
bergssonar í dag
Útíör Jónasar Þorbergsson-
ar fyrrum útvarpsstjóra verð-
ur gerð í diag, en hamin lézt í
ájúkrahúsii í Reykjavík hinn 6.
júní sl.
Jónas Þorbergsson var fædd-
ur 22. jamúar 1885 á Helgastöð-
um í Reykjadal, Suður-Þimg-
eyjarsýslu, og voru foreldrar
hans Þorbergur Hallgrímsson
bóndi þar og Þóra Hálfdanar-
dóttir konia hans. Jpnas lauk
gagnfræðaprófi á Akureyri áx-
ið 1909, en fluttist síðar til
Kanada og dvaldist þar í 6
ár. Árið 1920 tók hanin við
ritstjórn blaðsins I>ags á Ak-
ureyri og ritstjóri Tímans í
Reykjavík varð hann 1927.
Gegndi hann ritstjónasförfum
þar til hann var settur út-
varpsstjóri í ársbyrjun 1930
og skipaður síðar á árinu.
Veitti Jónias Þorbergsson síðan
ríkisútvarpinu forstoðu allt til
ársdns 1953, byggði þá stofn-
un upp frá grunni og mótaði
starf hennar fyrstu og erfið-
ustu árin og áratugina tvo.
Jónas Þorbergssqn sat á Al-
þingi sem þingmaður Dala-
manna á árunnim 1931 -1933 og
átti á þeim tíma- sæti í utan-
• ríkismá 1 anefnd þmgsins. Hann
var og kjörinn til .ýmissa ann-
arra trúnaðarstarfa og fél.ags-
mál lét hann og til sín taka.
auk afskipta sinna af stjóm-
málum.
Allmargiar bækur liggja eft-
ir Jónas Þorbergsson og af
margvíslegu tagi: sagnfrœði-
rit, minningabæijcur, ritgerða-
söfn, ljóð, dulrænar frásagnir.
Var Jónas einkum hin síðari
ár mjög afkastamikill rithöf-
undur og tvær síðustu bæk-
umax sem frá hans hendi
komu voru æviminningar hans
sjálfs.
Jónas Þorbergsson var tví-
kvæntur. Fyrri kon.a . hans var
Þorbjörg Jónsdóttir skálds Þor-
steinssonar frá Amarvatni, dá-
in 1923, og síðari kona Sigur-
laug Margrét Jónasdóttir sem
lifir mann sinn.
Steinþór Hóseasson
Fáein minningarorð
Eitt er sífelld eign:
hið missta,
annað hjóm og
brotgjöm vigur.
(Henrik Ibsen.)
Fyrir níu árum andaðist með
sviplegum hætti ung stúlka,
sem ég þekikti ofurlítáð og
ólst upp hér í bæ, Dröfn að
mafni, Steiniþórsdóttir. Hún var
eftirlæfi föður síns, er sakn-
aði hennar svo sárt og lengi,
að fágætt mun verið bafa, ann-
aðist um leiði þessarar einka-
dóttur með svo dæmalaiusri al-
úð, að mér gleymist sednt, þeg-
ar ég sá hanq flytja þangað
blóm og hlúa að þeim oftar en
tölu verði á komið, öll þau ár
sem liðin eru ýðan.
Rösklega 14 mánuðum eftir
andlát Drafnar missti Steinþór
konu sína, Rögnu, móður
einkadótturinmar, eftir langt
sjúkdómsstríð. Nokkrum árum
síðar kvæntist hann öðru
sinmi, gekk að eiga aíbragðs-
. konu, Hallfríði Gísladóttur,
sem bjó honum fagurt heim-
ili og gerðist ómetanleg hjálp-
arhella drengjunum hans móð-
urlausu, en hvort tveggja mun
hafa átt mikinn þátt-í að sefa
hinn sára harm, er Stein,þór
varð fyrir hvað eftir annað.
Um svipað leyti og bann missti
dóttur sína og eiginkonu, and-
aðist líka Guðiún móðir hans
eftir langa vanheilsu.
, Allt þetta mótlæti bar Stein-
þór án allrar æðru. Honum
var ekki fisjað samian. Hann
ólst upp í íátækt og við hörð
kjör, næstum því eins og þau
geta hörðust verið á þessu
harðbýla landi, einmitt þar
sem vetranríkið er einna mest.
Æskustöðvaimar voru Langa-
nesströnd og Melrakkaslétta,
lífsbaráttan stríð og ströng frá
upphafi til ertda. Hingað til
Hafniarfjarðar fluttist Steinþór
nokkru fyrir tvítugt, nálega
með tvær hendur tómar, stund-
aði fyrstu árin ýmis störf til
sjós og lands, staðfesti svo
ráð sitt og hóf hér iðnaðar-
og vélstjóranám í hjáverkum,
hélt því sleitulaust áfnam og
laiuk hvoru tveggja með sæmd,
en varð jafnframt að vinna
fyrir sér og sínum hörðum
höndum.
‘ ön var þessi barátta sigur-
sæl, jafnt nám sem störf. Ár-
um saman eftir að námi lauk,
var Steinþór vélstjóri á botn-
vörpungum, en tókst sdðar ' á
hend/ur sams konar störf hjá
Bæjarútgerð Hafnarf j arðar í
frystihúsi þess og gegndi þeim
á meðan heilsan entist eða
jaifnvel lengur. S.l. haust
kenndi Steiniþór vanheilsu
þeirrar, sem varð honum að
bana. Eftir nýárið gekk hann
undif læknisaðgerð, en á-n
verulegs árangurs, komst þó á
fætur og dvaldist heima um
stundar sakir, en varð á nýj-^
an leik að fara í sjúfcrahús og
tók því, sem að hondum bar,
með sama æðruleysiinu og hann
hafði ávallt áður tekið öllu
öðru mótlæti lífsins. Hann and-
aðist á St. Jósefsspítala i Hafn-
arfirði aðfaranótt 4. þ.m. Síð-
asta ósk hans í þessu lífi var
SÚ, að hans útför skyldi fara
fram hinn sam,a mánaðardag
og Dröfn var jörðuð fyrir níu
árum. Þessa hinztu ósk sína
fær Steinþór nú uppfyllta, áð-
ur en sá dagur er allur.
„Eitt er sífelld eign: hið
missta“. Svo kvað hið mikla
skáld. Sanngildi þeirra vitur-
legu orða fékk Steimþór að
reyna, eftir að hann. hafði
misst sína ástfólgrou og yndis-
legu dóttur,. eiginkonu og móð-
ur. Sá er þetta ritar, minnt-
ist Dnafnar með fám orðum
í þassu blaði þenn.an sama
diag fyrir níu árum. En vinir
Steinþórs þeir sem þekktu
hann bezt, og framar öðirum
eftirlifandi ekkja, sjnnir og
systkini, sannfærast nú um það
sama. Minningin um hann mun
sjá fyrir 1 því. Öllum þeim
votta ég innilega samúð við
saknaðairríkt fráfall hans löngu
fyrir aldur fram.
Við Steinþór Hóseasson vor-
um sambýlismenn í mörg ár.
Á þá sambúð féll aldrei neinn
skugigi. Hjiarta hans yar sem
af gulli gert. Honum féll helzt
aldred verk úr hendi. Þegar
vinnustundium sólarhringsins
laiuk, en þær voru oftast ærið
margar á nótt sem degi, var
hann alltaf boðinn og búinn
til að veita mönnum eða góðu
miálefnd lið, gera öðrum gireiðe.
Hjálpsamari xrnanni hef ég
aldrei kynnzt. Við kymnin af
honum fremur en flest annað
hef ég komizt að raun um, að
miannigildið fer ekki eftir lær-
dómsgráðum, frægð eða frama,
því síður auð né völdum. Það
er fraraair öðru umdir hug og
hjarta komið.
Að lokum þakka ég Stein-
þóri all'an þann greiða, sem
hann hefur okkur gért, konu
minni og mér. Þar kemur
fleira til en frá verði sagt í
þessum örfáu minningarorð-
um. Hann hefur orðið mér
ímynd margs þess bezta, sem
íslenzk alþýða á í fari sínu:
dyggða, tryggðar óg trúfesti,
sem hvorki eru né verða vís-
ast noklyni sinni metniar að
verðleikum í þessum vanþakk-
láta og misvitra heimi.
Steinþóri má gefa svipaðan
vitnisburð og meistarinn frá
Nazaret gaf Natanael forðum:
Hjá honum voru samnarlega
aldpei nein svik fundim.
Hafnarfirði. 13. júní 1968.
Þóroddur Guðmundsson
frá Sandi.
F0RSTÖDUMA0UR
Forstöðumaður fyrir vörulager óskast,
Tilboð er greini fyrri störf sendist, blaðinu fyrir
föstúdagskvöld merkt „FORSTÖÐUMAÐUR“.