Þjóðviljinn - 27.06.1968, Blaðsíða 5

Fitmimitudagur 27. júm' 1968 ■— ÞJÓÐVILJTNTST — SlÐA g

Lars Alldén
Meira en hernað-
arbandalag
Þeir menn hijóta að vera
haldnir evrópskri nærsýni, sem
ekki koana auga á þær þjándng-
ar og það tilefní alþjóðlegira
stórátafea sem finria má í vax-
andi mismun á rikum löndum
og fátækum í heiminum. Það
er alls ekki nóg að við höfum
jafnvægi og frið í okkar hluta
heimsins. Ef orðið íriður á að
hafa einhverja raunhæfa mork-
ingu, verður það að tenigjast
við þær aðstæður að mönnum
sé ekki haldið niðri í humgri,
fátækt og ólæsi.
Hér er um að ræða grund-
vallaratriði í heildarmati okk-
ar á stefnu okkar í utanríkis-
málum og hemaðarpólitík. En
stuðningsmenn Nató kunjia
ekki við það, að þessi atriði
“séu höfð með i umræðunm.
>eir halda því fram, að Nató
skipti aðéins máli fyrir ákveð-
ið svæði, að bandalagið hafi
aðeins takmörkuð öryggispóli-
tísk vérkefni, sem séu vnmar-
eðlis og að ekki megi blanda
þessum samtökum sem slíkum
saman við utanríkisstefnu ein-
stakra landa.
Gegn þessum takmörkuðu
skilgreiningum, þessari þren.gdu
umgerð getum við teflt fjöl-
mörgum ummælum manna, sem
eru í innsta hring í Nató.
Siálfur texti Atlanzhafssátt-
málans segir þegar frá því, að
samstarfið milli Natólandanna
skulj ekki takmarkað við hem-
aðarleg efni ein: hann miðar
við bæði pólitískt, efnahagslegt
og menningarlegt samstarf.
Hallvard Lange, fyrrum ut-
anríkisráðherra Noregs, sem
hefur haft miklu hlutverki að
gegna eftirstríðsárin sem hug-
myndafræðingur Nató hefur
komizt svo að orði um skiln-
ing sinn á námu samstarfi á
öllum sviðum in.nian Nató:
,,Land vort ©r samkvæmt
hefð tengt hinum engilsaxneska
heimi .. . Og alveg sérstaklega
á þetta við um það að öryggi
vórt er byggt á þeirri vaJdasam-
steypu sem tryggir Norður-At-
lanzhafssvæðið. Þetta er grund-
vallarstaðreynd“. — Með öðr-
um orðum: samstarfið, sam-
heldnin felst í undirgefni und-
ir Stefnu Bandiaríkjanna.
Stuðningsmenn Nató álita
sjálfir að bandalagið sé eitt-
hvað meira en venjulegt hem-
aðarbandalag. Og hvað verður
þá um þær röksemdir, að Nato
spanni aðeins Narðuir-Artilianz-
hafssvæðið og að stefna eim-
stakra ríkja komi ekki bamda-
lagi:|u og mati á þvi við?
f samþykkt einmi frá The At-
lantic Treaty Association. sem
er samtök Natónefnda aðildar-
ríkjanna, segir á þessa leið:
,,f bráðum tuttugu ár hefur
Atlamzhafsbandalaigið gegnt
tvémnskonar hlutverki: a) að
varðveita frið og öryggi í Evr-
ópu og b) k»ma fram sém mót-
vægi gegn kommúnískri út-
þenslustefnu og tryggj.a ýalda-
jafnvægi um allan heim“.
Samræmd utan-
ríkisstefna
X Harmel-skýrsluinni, sem er
rannsókm á framtí ðarverkefn-
um bandalagsins og lögð var
fyrir ráðherra-fund Nató í des-
ember 1967, skýrslu, sem Nató-
sinnar dreifa nú í miklu upp-
lagi, segir á ]>essa leið:
„Ekki er hægt að skoða svæði
það, sem Atlamzsáttmálinm
spann.ar. sem einiangraðan f.rá
öðrum hlutum heimsins, Krepp-
uir og árekslrair sem upp koma
utain sáttmálasvæðisins, geta
stofmað öryggi bandalagsins í
hættu ainmaðhvort beint eða
með þvi að hafa áhrif á jafn-
vægið í heiminum“.
Og hér er ekki um afstrakt,
akademiskar hu-glciðingar að
ræða. Það ástand sem hér var
lýst hefur ótvíræðar öryggis-
póli'tískar afleiðingar fyrir Vest-
urlönd. I>egar de Gaulle for-
seti sleit hem-aðnrsiaimvinnu
Fnakka við Nató, vair ein af
ásfæðum-um ótti við að Banda-
ríkim mundu vogn-a stríðsins í
Asíu draga Erakkland með sér
inn í stórfelld átök.
Önnu-r röksemd fyrir heildiar-
mati ó stefmu Natóríkja um all-
an heim felst í til'hneiginigiunum
til að samræma utanríkispólitík
eihstákra Natóríkja. Paul-Henri
Spaak, utanríkisráðherra Belg-
íu og aðailritari Nató í mörg
ár, segir í grein sem hann
skrifar í NATO Letter í Janúar
nú í ár, að hemaðarbandalag
geti ekki verið til út af fyrir
um heimsins, til dæmis í Róm-
önsku Ameríku og Austurlönd-
um nær“.
Með öðrum orðum: Nató hef-
ur frá upphafi vega verið ann-
að og meira en öryggispólitískt
tæki fyrir Evrópu. Nató hefur
verið tengt sterkum böndium
efniaha gslegum cvg valdapóli-
□ f fyrrakvöld ]auk þeirri ráðstefnu ungs fólks um
NATÓ sem Æsku'lýðsfylkingin, samband ungra sósíalista,
gekkst fyrir sömu dagana og utanríkisráðherrar Atlanz-
hafsbandala'gsríkjanna sátu á fundi sínum í Háskóla ís-
lands.
□ Á fyrra degi ráðstefnunnar var umræðuefnið NATÓ
og heimsvaldastefnan. Annar framsögumanna var Lars
Alldén, einn helzti forvígismaður samtakanna Norge ut
av Nato. Fer þetta athyglisverða framsöguerindi í heild
hér á eftir.
sig: „Það getur ekki verið til
án sameiginlegrar utanríkis-
stefn-u, og í viðbót við sam-
eiginlegar vamir og þessa sam-
eiginlegu uta'nríkisstefnu verð-
um við að hafa samiræmd-a efna-
hafjsstefnu“.
I blárri bók um Nató, sem
Spaak hofur nýlega ritað, orðar
hann þessa hugsun enn skýrar:
„Atlanzsamfélagið á að taka
sameigvnlega pólitíska. afstööu
til kreppna í öðrum hlut-
tískum hagsmunum Bandaríkj-
anna um allan heim. Band-alag-
ið hefur verið þýðingarmikið
tæki til þess að skapa evrópska
tryggð við Bandairikin í öllum
hlutum heims.
í samræmi við
hugsjónir Nató
Læyfið mér með nokkrum orð-
um að draga upp útlínumiar í
Bandaríkin liafa lilotið Kóinönsku Ameríku í sinn hlut: — Landgönguliðar hersins í Santo
Domingo.
Barátta okkar gegn Nató er ekki aðeins háð til samstööu og stuðnings við þjóðir hins fá-
tæka heims. heldur er um leið vörn fyrir verðmætum okkar samfélags... — Sara LidmaJi,
sænsk skáldkona, talar um Vietnammálið á vinnustað.
NATÓ
og heimsvaldastefnan
Effir Lars Alldén
Hinir portúgölsku hermenn verja landssvæði, hráefni og bæki-
stöðvar, sem eru ekki aðeins bráðnauðsynlegar fyrir varnir Evr-
ópu, heldur og fyrir allan hinn vestræna heim . . . (Lemnitzer
yfirmaður herafla Nató.) — Myndin er frá Angóla.
andstöðu hins ríka vestræna
heims gegn þjóðlegum og fé-
lagslegum hreyfingum og bylt-
ingum í hinum fátæka heimi á
sjötta og sjöunda áratug ald-
arinnar, til að fá það fram,
hvemi.g þessi samtök mótast
undir leiðsögn Bandaokjanna.
17. desember árið 1952 gerði
ráðherrafundur Nato samþykkt,
sem var liður i franskbanda-
rískri tilraun til að gera Indó-
kína að s-ameiginlegu viðfangs-
efni Natólanda; þar segir með-
al annars:
„viðurkennir að andsfaða við
beina eða óbeina árás hvar sem
er í heiminum er þýðingarmik-
ið fnamlag tdl öryggis hins
frjálsa heims, — lætur í ljós
einlæga aðdáun á öflugri og
langvinnri baráttu franskra
herja og bandamanna þeirra
gegn kommúníekri árás,... er
þeirrar skoðun-ar að mótspyrna
frjálsna þjóða í Suðaustur-As-
iu sem og í Kóreu sé í fyllsta
samræmi við markmið og hug-
sjónir Atlanzsamfélagsins ....
og er því samiþykkur því að
hemaðaraðgerðir Franska sam-
veldisins í Indókína edgi skilið
stöðugan stuðning frá ríkds-
stjórnum Nató“.
í dag hafa Bandiarikin alveg
tekið að sér hlutverk Frakk-
lands sem styrj-ald-araðili í Suð-
austur-Asiu, en þar eð Vietnam
og samábyrgð N-atóríkjann-a á
st-ríðinu þar verður tekin upp
sérstaklega á þessum fundi, m-un
ég ekki fara nániar út í styrj-
öld Bandaríkjanna gegn viet-
nömsku þjóðinni og þátttöku
bandalagsins í þeirri stefnu.
Austurlönd nær
Nú er verið að draga annað
árekstrasvæði inn á svið Nató
og er það afleiðimg af stefnu
forysturíkja Nató þar — hér er
áitt við Austuriönd nær. Þegar
er Trumanskenningunmi um al-
menna innikróun Sovétríkj-
anna var ýtt úr vör árið 1947,
var það ljóst að Tyrkland og
svæðið fyrir botni Miðjarðar-
hafs hlaut að skipta höfuðmáli
fyrir hin vestrænu stórveldi.
Með ýmiislegri ýtnj fengu
Bandaríkln þvi til leiðar kom-
ið að TyrM'and og GrikMamd
væru með í Nató, þótt þáð stseði
reyndar ekM í skólaibókum okk-
ar að TyrMand lasgi að Norður-
Atlanzhafi. Árið 1955 var svo
komið á fót Baigdadibandalaig-
inu, sem starfiaði sem útfærsla
á suðurarmi Nató þar eð Tyrit-
land var ednndg með í Bagdad-
bandialaginu ásamt með írak,
Pakistan, og íran. Auik þeiira
voru Bretland og BandaríMn
aðilar. Það kom í ljós að banda-
lag þetta átti sér amdbyltmgar-
markmið árið 19‘53 þegar hin-
um borgaralega þjóðemissinnja,
Mossaideq í fran, var steypt frá
völdum með hervaldi af brezk-
um og bandarískum efmaihags-
legum hagsmunum. írak tókst
að 1-osna úr þessu bandalagi
árið 1958 sakir þess hve þjóð-
em-issinnar þar hötfðu sterka
stöðu eftir árás Breta og
Fraikkia á Bgyptaland árið 1956.
Á þeim áratug sem síðan er
liðinn hafa BandaríMn hlutazt
í æ ríkiari mæli til um mál
þessa svæðis og ísrael er, öðru
fremur, orðinn fulltrúi vest-
rænna_ ha-gsmuna á þessum slóð-
um. í desember 1967 ræddi
Vestur-Evrópuibandai'agið á-
standið í Austurlöndum nær og
samþykkti svofeHd meðmæli:
„Koma ber á fót þróunarstofn-
un fyrir Miðjarðarhafssvæðið í
því skyni að Bandairíldn og iðn-
aðarþjóðfélög Vestur-Evrópu
geti veitt efnaihagslega og tækni-
lega aðstoð þeim löndum á Mið-
jarðarhafssvæðinu, gem eru
reiðubúin að nota aðstoðína tii
efnahagslegrar þróunar en ekM
til hemaðarævintýra eða æs-
ingaáróðurs, stotfnun sem bæði
veitenda- og þiggjemdaríki ta-ki
þátt í“. f þessu plaggí var efck-
ert um það sagt hvemig meta
beri hemaðarævmtýri fsraels.
Þess gerðist ef til viill ekfci
þörf...
Portúgal, Nató
og SÞ.
í Afríku er Portúgal nú eitt
eftir þeirra ríkja sem heldur
Framhald á 7. síðu.