Þjóðviljinn - 12.10.1968, Blaðsíða 7

Laugardagur 12. cfcfcó’ber 1968 — ÞJÓÐVTUTNlí — SlÐA 'J
*
ÞAR MÁTTI
ENGU MUNA
fe Pairísarbilaðið L'Humaraté
J birti þessar teikningar ádög-
y unuan. >aer eiga að sýna braut
^ sovézka tumiglfarsins „Zond 5“
B úti í geirmmm og þegar það
v kom inn í gufuihvolf jarðar,
I en eins og xnenn minnast unnu
fc sovézkir vísindaimenn það
mikia afrek, eir þeir semdu
fe „Zond 5“ til mánans, aö koima
’í tunglfari í fyrsfca skipti heilu
k til jarðar aiftur.
™ Á þessari löngu ferö „Zond
K 5“ voru fimim anda-rtök serni
™ sköpum skipfcu; hcfði eitthvaö
ík gengið úr sfcorðum ú þeim
V] augnablikum hofði ekki tekizt
lJ að vinna afrekiö. X>essi 5 skipti
N eru merkt tölustöfunum 1-5 á
ra annarri teiknimigunmi, jörðin
er merkt J og máninm M.
Öflug burðardldflaug kom
■ smærri eldflaugasamstaeðu
með tumgílfarinu á braufc um-
hverfis jörðu (1). Á þessurn
kafla ferðarinnar kómst hrað-
inm upp í 8 km á sekúmdu
hverri,yþ.e. 28.800 km á klst.
Á áætlluðúm fcímaog sfcað (2)
!
var straumi hleypt á hluta af
eldflauigakerfinu. l>á jékst
hraðinm upp' í 11 km á sek-
úndu eða 39.600 km á klst.
Kamst tunglfflaugin þá á braut
til mánams.
Þegar „Zond 5“ nálgaðist
tungllið var hraðinn um 3 km
á sekúndu. Ef ekki hefðd ver-
ið umirut að stjóma og stýra
farinu hcfði það vafalítið
dregizt nokk.ru nær tungli
vogna aðdrátfcaraffls þess em
að lokuim haldið á.fram leið
sinni út í geiminn. Þessvegna
voru morki send hemlaifflaug
(3) um að draga svo úr flerð
tunglfarsins að hraðimm yrði
sem næst 2 km á sekúndu,
þaniniig að aðdráttaraffl mánans
héldi „Zond 5“ á braut 1950
km frá yfirborði tunglsins, og
á þessari braut hefði tunglfar-
ið verið enn þann dng í dag,
ef ekki hefði fleira komið til.
Þegar „Zomd 5“ var á þeim
stað er talan 4 giefur til kynna,
voru ný mierki send til tungl-
farsins og kveikt á eldfflaug-
[
_______ -—_
mmmmmmm
/
N
Éi
'"v
Í A..- \ i,
v / .
\ .....
" íá

/ Z éll' r v í | i
-
.... -....A ..........

) \

um svo að hraði þess jókst og öðru hvoru með eldflaugum.
það steflndi til jarðar. Þegor Svo nákvasmar urðu þessar
farið kom inn í gufuhvolf stýringar að vera að ekki mátti
jarðar (5) var hraðinn 11 km skeika nema öriitln af eða frá.
á sektíndu. Einnig varð að gæta þess
— ★ — vandlega að afstaða farsins til
Meðan á ferð tunglíarsins jarðar væri nákvasmllega rétt
stóð var steflna þess rótt af er þaö nálgaðist gufuhvolfið.
1
I
5
!
!
s
Braut (A) á annarri teikn-
imgumni sýmir hvemig til-
raumin heppnaðist fu.llkom,lega
og tungJfarið' féll í fallhlíf i
Indlandshaf. Brautir (B) og (C)
sýna hvermig farið hefði ef
tunglfarið heföi ekki komið til
jarðar edns Og til stóð.
!
Ný námsbók;
Fæðan og
gildi hennar
Komi’n er út hjá Ríkisútgófu
námsbóka ný bók eftir hús-
mæðrakenmarana Vilborgu
Bjömsdóttur og Þorgerði Þor-
gleirsdóttur, og ber hún héitið
Fæðan og gildi hennar.
Bðk þessi, sem er ágrip af
nærimigarefnafrasði, er einkum
æfcluð til notkunar við mat-
reiðsluikennslu í síðustu bekkj-
um skyldumáms, þ.e. I. og XI.
bekk gagnfræðastigs, og er efn-
ið við það miiðað. Bókin getur
þó einnig komið að nobum í
heimahúsum.
Síðast liðið haust kom út
bókin Unga stúlkan og eldhús-
störfin, eftir sörnu höfumda, og
er hún ætluð til kemnslu í mat-
reiðslu og hússtjóm í gagn-
fræðastigsskólum. Fæðan og
gildi hennar er viðauki við þá
bók. Til þess að bæfcur þessar
komi að fuillum notum, er
æskilegt, að ,þær séu notaðar
sarhan við kennsttu.
Hverjum þedm, sem fæst við
matargierð, er nauðsynleg nokk-
ur þekking á eðli og efnasam-
setningu fæðutegunda og þörf-
um líkamans, og er efni bófc-
anna valið með það f huga.
Prentun bókarinnar anmaðist
Prentsmiðja Jóns Helgasomar.
Útför Jóhannesar
Jósepssonar í dag
Útför Jóhannesat Jósepssonar
fyrrum hóteleiganda verður
gerð í dag,, en hann lézt sl.
laugardag, 5. ökt„ í Boi-gar-
sjúkrahúsinu, 85 ára að aldri.
Jóhannes var fæddur 28.
-<S>
A-þýzkur leik-
stjóri dæmdur
BERLlN 10/10 — teimn af leik-
Stjórum við 'hið firæga leikhús
Komisehe Oper í Ausfcur-Berlín,
Horst Bonnet hefur verið dæmd-
ur í tveggja og hálfs árs fangelsi
fyrir að hafa dreift fluigriti meö
•gagnrýni á inmrás Varsjái-banda-
lagsríkja í Tékkóslóvakíu, að sögn
heimildarmanma í V-Beriín í dag.
Sagt er að málið gegm, Bonnet
hsfi verið rekið fyrir luktum dyr-
um í A-Berlím í fyrri viku, Eig-
inkona Bonnets, - Sabine var
dærnd í tveggja ára famgelsi.
Sömu heimildir segja að flug-
ritum hafi verið dredft nálægt
sendiráði, Tékkóslóvákíu skömmu
eftir innrásina.
júlí 1883 í Hamarkoti á Odd-
eyri við Eyjafjörð og voruför-
eldrar hans Jósep Jónsson öku-
maður þar og koma hans Krist-
ín Efcniarsdóttir. Hann situmdaði
nám í vorzlunarsfcóla í Björg-
vin í Noregi árið 1905 og var
síðan um skeið við verzflumar-
störf ó Akureyri, en 1909 hélt
hann út ’í heim og dvaldist er-
^ lendis lengst af næstu þrjá ára-
tugina og sýmdi í fjölleikahús-
um Evrópu og Ameríku. Heim
tiil Islands kom hamm aftur 1927
og hóf þá þegar undirbúning að
byggingu Hótel Borgar. Var
gisfcihúsið tekið í notkun al-
þingishátíðarárið, 1930, og var
Jóhannes Jósepsson eigandi og
forstöðumaður þess allt til árs-
loka 1959.
Á sínuim ynigri áruim var Jó-
hannes Jósepsson víðfcummur í-
þróttamaður og þá lét hann
mjög að sér kveða i ungimenna-
félaigshreyfinigunni. Stofnaði
hanm, ásamt . Þórhalli Bjama-
syni prentara, fyi'sta umgmemma-
félagið á íslandi, Ungmennafé-
lag Akureyrar, í ársbyrjun
1906 og ferðaðist síðan um
landi.ð og stofnaði fleiri ung-
KVEÐJA
Jóhannes Jósepsson
menmafólög. Hann var fyrsti
formaður Ungmennafélags Is-
lamds. Um skeið var hann í röð
íromstu glímumanna landsins
og vann m.a. Grettisboltið 1907.
Og þess má minnast sérstakflega
nú í dag, er olympíuloikamir
verða settir í Mexíkóborg, að
Jóhannes Jósepsson tók fyrsfcur
Islemdinga þátt í olympíuleik-
um. Kejjpti hann í girí&k-róm-
verskri glímu á leikunum i
Lundúnuim 1908 og stóð sig
mjög vel, en meiddist i keppn-
inmi og gat ekfci lokið henmi.
Fyrirliði Islemdinganma sem
sýndu íslemzka glímu í Lomdon
var hann og.
Jóhamnes Jósepsson var tví-
kvæmitur. Seinni kona hams er
Brynhildur Sigurðardóttir og
lifir hún mann sinm.
Ungmennafélagsihr-eyfingim á
sér djúpar rætur.
Stofnendur henmar, þeir Jó-
hannes Jóscp.sson og Þórhallur
Bjarnason, setja þó aö sjálfsögðu
á hana persónulegt mót.
Jóhanimes hverfur að vísu
snemma af vettvangi félags-
skaparins og brýtur sér braut
af eigin rammleik til fraogðar
og fjár eriemdis.
Eins og í Islend i n.gasögum,
verður þáttur í lífi hans er-
lendis með ævintýraiblæ. Félag-
ar hans fylgjast með honum á-
vallt og barátta hans, áður er
hanm för að heimam, heldur á-
fram úti á leiksviðum heims-
ins mcð alla þjóðina að éhorf-
endum.
Jóhanmes og Þórhallur láta
umgmennafélög sín vorða i-
þróttafólög öðrum þræði. Jón-
as frá Hrifflu sagði eitt sinn, að
þar hefði vel til tekizt, og fé
lögin ættu allltaf að vera það
að hálfu lcyti.
Jóhannes skapar eámikum 1-
þróttaþáttinn og mest með for-
daami sínu og þá fyrst og
fremst þar sem glímam er.
Glíma þeirra Jóhammesar og
Hallgtíms Benediktssonar fór
fram fyrir hugiarsjómum allra
Islendinga, svipað og að sjón-
varpað hefðd verið út um allt
landið.
Þingvallaglímam 1907 gmæfði
upp úr stjómimállaþrasinu og
vei zlutilstandinu.
Sá var og fyrst og fremst til-
gangur Jóhanmesar Jósepssonar.
Hann vilþi vinna að frelsi lands
og þjóðar með þvi að efla stór-
hug og manndóm, líkaimlegt os
andlegt þrek.
Heimsviðburðimir komu að
nokkru Islendin.gum til hjálp-
ar, er þeir leystu sjálfstæðis-
málið.
Norðimenn leituðu til Frið-
þjófs Namsens, er allt var að
komast í strand hjá þeim árið
1905.
Frelsi þjóðar og fraimtíð
hlýtur ávallt að byggjast á vín-
viðum hennar sjálfrar, heál-
brigði sálár í hraustum líkama.
Óáram nokkur gekk í garð
hér á lamdi, skömmu eftir að
Jóhannes Jósepsson stofnaði
ungmiennafélögin, og svo kom
hedmsstyrjöldin fyrri og loks
hin síðari.
Þrátt fyrir allt, hefur þjóð
okkar sótt fram og forystan
hefur mjög hvfflt á liðsmönnum
Jóhannesar Jósepssomar imman f-
þrótta- og umigmennahreyfingar
landsins.
Þegar Jóhammes kom heim
----------------------------í-----
UMFÍ
nokkru fyrir 1930, mun honum
hafa þótt blása nokkuð kalt
hugsjónalega hér á lamdi.
Hann vék þó alltaf góðu að
U.M.F.f. og íþróttahreyfingunni
yfirieitt.
íþróttalögin frá 1940 efldu
mjög íþróttastarfíð. Ungmenna-
félagar minnast með þakklæli
hlS'rra afmælisóska, er Jéhann-
es sendi U.M.F.l. á 60 ára af-
mælisþingi þess á Þingvöllum
í fyrra. Þar fylgdi hugur hins
dula, en trygglynda vinar máli.
Jóhannes Jósepsson mun hafa
mótað ungmemmafélagshreyfing-
una með reyn&lu sinnd af norsk-
um ungmennafélögum til fyrir-
myndar.
Henrik Wergeland, Jónas
Hallgrimsson Norðmamma, yrk-
ir kvæði um að klæða fjöllin
skógi.
Hann bemdir á fþrótfcamann-
inn, sem ann sér þá fvrst hvflld-
ar. er markinu er náð.
Takmark keppninnar sé vel-
ferð þjóðarinnar og dáðir. Að
þvi marki keppti Jóhammes Jós-
epsson, íþróttahetjam og æsku-
lýðsleiðtoginn.
Með hugsjónum sinum og
hollustu við þær hefur hann
flestum fremur reynzt vorrnað-
Framhald á 7. sdð<u.
------------------
[LÆiQJ(<3^F
tFQSTDlLtL
Aþingi Bandalags starfs-
manna ríkis og bæja, sem
haldið var fyrir nokkru,
kom fra-m mjög furðuleg til-
laga — eða kannski er réttara
að segja að rökstuðningurinn
með henm iiafi verið furðuleg-
ur. Tillagan var á þá leið að
forystumenm Bandalaigsins
mættu ekki skipta sór opinber-
lega af stjómmálum. Þinigíull-
trúar sýndu þann þroska og
skilning að kolfella þessa til-
lögu. Hún fékk inman við tug
atkvæða ef ég mam rétt. Af
ff
Opólitísk verkalýðsbarátta 1
l
hverju er slífc tillaga svo írá-
leit?
Þeirri kenmimgu hefur mjög
oft verið haldið fram að
pólitík bæri að útiloka úr
verkalýðssamtökunum. Póli-
tísk afstaða manna spillti og
kæmi í veg fyrir að menn yrðu
valdir til trúnaðarsfcarfa eítir
hæfni — heldur værj eingöngu
farið eftir því hvar þeir stæðu
í pólitík. hvaða flokki Jieir
tilheyrðu eða hvaða flokk ]>eir
slyddu. Svo getur auðvitað
farið að slík vinmubrögð komi
í veg fyrir eðlilega þátttöku
þeirra sem ekki eru ílokks-
bundnir em hafa sýnfc veruleg-
an dugnað. Sjómarmiðið um
„ópólitíska verkalýðsbaráttu“
er hins vegar fjarstætt vegna
þess að verkalýðsbaráttan er
barátta gegn stéttaramdstæð-
ingnum, forstjórunum eða
fjamdsamlegu ríkisvaldi. Þann-
ig hljóta stéttaamdstæðumar
að koma skýrt fram innan
verkalýðshreyfingairinmar.Slíkt
er óhjákvæmilegt og mikil
blekking að reyma að breiða
yfir slíkar staðreyndir.
Það verður hins vegar að
gera greinarmun á því úr
hvaða flokkum memn koma
innan vorkalýðshreyfingarinn-
ar. Þeir sem koma úr flokki
einkaframtaks og gróðahyggju
geta tæpast talizt trúverðugir
bandamenn i verkalýðssamtök-
unum, nema undir alveg sér-
stökum kringumstæðum Þeir.
sem hins vegar eru aðilar að
verkálýðsflokki, hafa bezta
möguleika á þvi að sfcarfa af
heiðarleika innam verkalýðs- ,
hreyfingarinnar fyrir málstað
hennar og hemnar ednnar. Slík
barátta er pólitísk — sérstak-
lega á síðari árum þegar rík-
isvald og fjármálavald flétt-
ast saman í eina heild þar
sem ekki verður skilið á milli
glögglcga.
Kenningin um „ópólitíska
verkalýðsbaráttu“ er ekki
einasta mjög fjarstæð, — hún
er launafólki beinlínis hættu-
leg. Á þeim tímum, sem nú
blasa við eftir óstjóm viðreisn-
arinnar, er mjög brýnt að
verkafólk geri sér -þess fulla
grein, að engar umbætur á
kjörum þess verða knúðar
fram án þess að settar verði
fram pólitískar kröfur. stjóm
einkaframtaksins hefur eytt
og sóað öUum verðmætum
síðustu ára þannig að ekkert
er eftir þegar nokkurt verð-
fall verður á afurðum frá því
verði sem hæst hefur þekkzt á
útflutningsafurðum okkar. Til
þess að tryggja sér mannsaem-
andi lífskjör verða vinnandi
_ stéttir því að breyta kerfinu
þannig í grundvallaratriðum
að kjarabætur verði varanleg-
ar — það verður að rífa mein-
ið upp frá rótum. Þar er ekki
um neina ópólitíska aðgerð að
ræða. Meinið er pólitísk stað-
reynd — afleiðing stjómar-
stefnunnar — það verður ekki
rifið upp nema með pólitiskum
aðgerðum. Svavar.