Þjóðviljinn - 01.07.1969, Qupperneq 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVIUTNN — Þriðjiudagur 1. júlí 1969.
Otgefandi:
Ritstjórar:
Fréttaritstjóri:
AuglýsingastJ.:
Framkv.stjórl:
Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ivar H. Jónsson (áb.). Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Sigurður V. Friðþjófsson.
Olafur Jónsson.
Eiður Bergmann.
Ritstjórh, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Simi 17500
(5 línur). — Áskriftarverð kr. 150,00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 10,00.
Höftin í Háskólanum
Jjáskóli íslands og yfirstjóm hans er meir og meir
að verða þjóðinni til skammar. Svo ekki sé 'tal-
að um þá vanrækslu, sem átt hefur sér stað undán-
farin ár í að bæta við nýjum deildum og auka
kennslu, þá er nú farið inn á þá eldgömlu aftur-
haldsleið að loka aðgangi að háskólanum, nú lækna-
deildinni, með óheyrilegum kröfujm um sérstaklega
háar éinkunnir við stúdentspróf og fyrstu árspróf
í háskólanum.
það er Gylfi Gíslason viðskiptamálaráðherra og
yfirstjóm háskólans sem er sek um þetta aft-
urhaldssama a'thæfi, sek um að svíkja yfirlýsingar,
sem gefnar hafa verið hvað eftir annað um frelsi til
menntunar; og þetta er gert á sama tíma sem rík-
isstjórn afturhaldsins er að banna þorra íslenzkra
stúdenta nám erlendis með hinni svívirðilegu
hækkun dollarsins og lækkun íslenzkrar krónu.
Vfirvöldin dirfast að bera við húsnæðisskorti við
háskólann! Þessi sömu yfirvöld álitu á sínum
tíma fjárfestinguna í ffáskólabíói eðlilegri fjárfest-
ingu fyrir imenningu landsins en kennslubygging-
ar.
jjíkisstjórn afturhaldsins hefur. nú í heilan áratug
látið hníga upp heildsalahöllum, m.a. ótal bíla-
salabyggingum við Suðurlandsbraut, — en van-
rækt byggingar fyrir menningarmál landsins, há-
skólann og aðra þætti. Það eru skammsýn brask-
sjónarmið peningamannanna sem sett hafa sora-
mark sitt á afstöðu ríkisstjómar er metur peninga
miklu meir en menningu og vísindi. Það á ekki að
þola svona menningarfjandsamlega stefnu á síðari
hluta 20. aldar, þegar vísinda- og tæknibylting
myndar grundvöll fyrir framtíð hverrar þjóðar. Og
hún verður ekki þoluð.
Jjáskólar nágrannalanda vorra skjálfa nú af átök-
um hins unga menntalýðs, sem lætur ekki f jötra
sig í gömlum hlekkjum banna og hafta. Er við-
skiptamálaráðherrann, sem beitir nú höftunum
gegn menntalýðnum, að bíða efti.r því að stúdentar
taki kennslustofur læknadeildarinnar herskildi
eða háskólann sjálfan, — að erlendu fordæmi, sem
hrifið hefur? Sá Gylfi hvað gerðist í maí í fyrra í
París? Vissulega kann yfirvöldunum að finnast Há-
skóli íslands slíkur andlegur stöðupollur að þar
komi aldrei gára, hvað sem gert er, — og vissu-
lega er landinn seinþreyttur til vandræða. En svo
má deigt jám brýna að bíti um síðir. Eða segir
menningarhaftaráðherrann af sér áður en íslenzk
maí-uppreisn brýzt út? ",
Stofnum ekki sölu frystra fisk-
afurða í Bandáríkjunum í voða
í Bandaríkjum Nor&ur-Amer-,
íku er einn af allna beztu mörk-
udum heims' fyrir frosnar fisk-
afuröir. 1 þessu landi höfum
við Islendingar byggt mijög flulil-
komið dreifingar- og sölukerfi
á síðustu áratuguim. Sala fros-
inna fiskafurða héðan á þess-
um markaði nam á sji. árisam-
kvæmt janúarhefti Hagtíðinda
1.172 miljón/um 635 þúsund ís-
lenztoum kirónum.
Sala hraðírystra fiskafurða
héðan frá Islandi er nær und-
antekningariaust í höndum
tveggja útflutnings.fyrirtæikja. —
Annarsvegar á hendi Söluimdð-
stöðvar hraðfrystihúsanna og
hinsvegar afurðadeildar Sam-
bands ísl. samvinnuféiaga. Bæði
þessi sölufyrirtæki starfrækja
dótturfyrirtæki í Bandaríkjun-
uim, sem hafa þar fullkomnar
fiskidnaðarverksmiðjur. som
framileiða fyrir neytemdamark-
aðinn.
Söiukerfi þessara tveggja fyr-
irtækja eru einu fukkomnu
sölukerfHn á nútímavísu sem
við ísliendingar höfum í þjón-
usitu ckikar við sölu á fiskaf-
urðum. Sölukerfi Sfl sem er
stærri útifllytjanddinn héðam af
þessum tvedm, var grundvallað
af íslenzkuim verkfræðimgi, Jóni
Gunnarssyni, sem um margra
ára skeið veitti þessari starf-
sernii SH í Bamdarikjunum for-
stöðu. Nú er Þorsteinn Gíslason
verklfræðimigur, forstjóri þessar-
ar starfsiemi.
Við forstöðu hjá afurðadeiid
S.I.S. í Bandaríkjunum tók á
s.l. ári Óttar Hanss. fiskiðnfræð-
ingur og hefur S.l.S. mú ný-
lega. skýrt - frá söluaukningu á
þessum markaði.
Ég tefl bæði rétt og skyit að
hafa þenmam formála svo að
----------------------------«
800 samnorrænir
á þingum hér
Hvorki meira né minna en 800
útlendir giesitir koma hingað á
næstunni til að taka þátt í sam-
norrænum skóla- og kenmara-
þdmigum, sem haldin verða í
Reykjavík.
Verða um 550 manns á nor-
rænu yrkiskólalþingii daigana 3.-6.
jú'tí, en að því lókmu hefst verzl-
umarskóiláráðsteiflna mieð um 300
mamns.
Beðið um að
afhenda lík
GENF 27/6 — Hinm alþjóðlegi
Rauði kiross sneri sér í diag til
sam b'andsst j óm arkrnar í Lagos
í Nígeríu og fór þess á leit við
hana, að hún léti af hendi lík
tveggja miammia, er fórust, er
sæmsk Rauða-krossfluigvél var
skotin niður með f jóra menm inm-
anborðs. Sá atburður gjörðist
þamn 5. júmí síðastliðinm. Vélin j
var á leið til Biafra með mat og
lyf. Aðedíns tvö lík fumdust af
fjórum og voru bæði send til
Lagos.
Frjálslyndir
unnu sœtið
LONDON 27/6 — Frjálslymdá
flokkiurinm í Emglamdi vamm í gær
þrettámdia þingsæti sitt eftir
aukakosniii}'gar í kjördæmdmu
Ladywood í Birmimigham. Fram-
bjóðándi frjálslymdra vamn þing-
sætið af Verkamammaflokknum
með 2.713 atkvæða meirihluta.
Kosn in.gaþá tttak a vair lítdl, að-
eins 49% atkvæðisþæma manna
gerbgu að kjörborðimu.
aimenningur viti betur en ann-
ars mundi vera hvað í húfi er.
ef við gætum ekki okkar sam-
eigdnlegu hagsmuna á þessuan
fiskmarkaði.
Yið megum engan
tíma missa
Maitvælaeftirlit Bandaríkjanna
er talið eitt það allra fullkomn-
asta í heimi. í háþróuðu iðnað-
arþjóðfélagi, þar sem flest mat-
væli má fá fuJHunnin í neyt-
endauimibúöum á markaði, þar
er emn meiri þörf en anmars-
staðar, að í gildi sóu öruiggar
regllur sem tryggi fullkomilega
þetta öryggi neytendanna, að
þeir geti treyst því að fá keypta
fullunna heilnæma og óskennmda
vöru.
Fiskinnflutningurimn til Banda-
ríkjanna hefiur fram að þessu
verið einn veikasti hlekkurinn
í þessu annars mjög fullkomina
matvælaeftirliti Baindarfkjanma.
Fyrir tveimur árum var fiarið
að vinna að því í Bandaríkjun-
um að þessi mál yrðu þar tok-
in enn fastari tökum og var
þá saimdð nýtt frumvarp um
matvælaeftirlit, sem ' skyldi
tryggja þetta. Síðam hafa þessi
mál verið í deiglunnd þar vestra,
en matvælainmílytjendur látn-
ir vita hvað til stæði, svo að
þeir gætu notað tfimann til
nauðsynlegra breytinga hjá sér.
Islenzk sölusamtök, sem selja
frosmar fiskafurðir á Banda-
rflcjamarkaði, vissu hvað i
vasmdum var fyrir tveimur ár-
um. Islenzkuim stjórnarvöldum
var þá líka í upphafi gert Ijóst
hvað til stæði. Ég skrifaði þá í
þenman þátt um málið og út-
skýrðd hvaða breytingar mundi
þurfa að gera í stórum diráttum
í mteðíerð og vinnslu fiskiaifla
okkar, svo að það fullnægði
þeirri breytingu sam boðuð
hafði verið gagmvart imnflutnr
ingi á frasnucn fiskafurðum.
Síðam mumu ]x-.ssar aðvaramir
hafa verið endurteknar og nú
síðast af dótturfyrirtæki S.H. í
Bamdarík junuim.
Á nýafsitöðnum fundi í fiski-
málairáði taldi ég mér skylt að
bera fraim fyrirspum til hæsit-
virts sjávarútvegsmálaráðherra
um hvernig þetta nuU stæði og
hvað gert hefði verið. I svari
sírnu sagði Eggert G. Þorstains-
son ráöhetTa að gangur málsims
væri eins og ég hefði lýst hom-
um og hér er skýrt frá að
framian. Emnfremur upplýsti
ráðherrann að búið væri að
setja nefnd í málið. Síðan hef
ég í viðtali við einm aif þeim
sem á að starfla í nefnddnni
fenigið staðfesit, að nefndin er
ekki þyrjuð að sitarfla þeigar
þetta er ritað, 25. júní. En mál-
ið horfir nú þannig við, að
talið er fullvísit að him nýja
reglugerð taiki gildi á Bamdarikja-
markaði amnaðhvort nú á kom-
andi hausti eða í síðasta lagi
um áramét.
Hér hefur ekkert
verið gert
Hinn lamgi aðdragandi í þessu
miáli er író hendi unatvaetoetEt-
iriits Bandaríkjanna huigsaður tíl
þess, að viðkomaindi lönd sem
flytja fisk inn á þennan mark-
að femgju mógu lamgan tíma tii
að aðiaiga si.g breyttum aðstæð-
um. Mér er líka kunnuigt um,
að þrátt fyrir þá staðreynd, að
hér hefur ekkert verið aðhafzt
raunihæft í þessu máli ernnþá,
þá er ekki sömu sögu að segja
um alla keppinau.ta okltar á
þessum mairkaði. Danir og Norð-
menn halfa notað þennan tíma
sem gefinn var til marglhátt-
aðra breytinga hjá sér. Þar hef-
ur t.d. fjöllda af hráefnisgieymsl-
um fiskiðjuvera verið breytt í
nútímaihoirf og fisklestir um-
skipu'lagðar og þedm breytt fýr-
ir notkun fiskk-assa. I>ar eru
þessar nauðsynlegustu þreyting-
ar þetgar um garð gengmair í
stórum dríittuim, svo að átaikið
hj'á þeSsum þjóðum, svo. þær
geti fullnœigt kröfum maitvæla-
eftirlits Bandarfkjanna að
skömmum tíma liðnum verður
þeim ekkert ofurefli að ráða
framúr. Hér hefur hinsvegar
ekkert raunhæft verið aðhafzt
enn.þó í þessu miáili og stönd-
uim við því mjöig illla að vígi
eins og saikir standa gaignvart
áðumefndri breytingu þegar
hun tekur gildi.
Breytingrar verða ekki
umflúnar lengur
Ég heÆ á undanfömum ár-
urn í þessum þáttum manum
um „Fiskimál" hvaitt til líkra
breytinga í meðferð fiskaífllains
eins og nú verður eikki komizt
hjá að gera. Ég byrjaði þessar
ráðleggingar löngu áður en
þasstar breytingar komu á dag-
skrá í Bandaríkjuinum, vegna
þess að mér var ljóstt að þann-
ig mundi þróunin verða. Því
miður talaði ég hér algjörloga
fyrir daufum eyrum þeirra, sem
þessar breytinigar gátu haift á
valdd -sínu, bæði í viðíkomandi
fisksölusamtökum svo og meðal
opinberra aðila sem þessi mál
heyra undir. Ef farið hefðd ver-
ið að miínum ráðum, þá hefðu
sparazt við það mtargra tuga
eða jafnvel hundraða miljóna
króna útgjöld, því nú kosfa
þessar breytingar margfailda bá
upphæð sem þær hefðu kostað
fyrir niokkrum árum, vegna
breyttra tíma.
En nú verða umfangsmiklar
breytingar í aillri meðferð okk-
ar .á fislkafflanum á sjóoglantíi
ekki umflúnar lengur, hvað svo
sem þær kosta. Þetta er stað-
reynd sem ekki verður komiizt
framhjá að vióurkcnna.
Það er kominmi mieira en ára-
tugur síðan Ncrðmenn byrjuðu
að isa fisk í kössium úti á mið-
unum og flytja hann þannig
að landi á öllum þeim skipum
þar sem kössum varð við kcm-
ið. En á smábátum var fiskur-
inm. settur í kassa þegar komið
var í höfn og þamnig Ruittúr
frá borði.
Það er Líka koiminn meira
en áratuigur siðan Findus A/S
reisti eiitt allra fullkomnasta
fiskiðjuver heimsins í Hammer-
fest í Norður-Noregi og vdð það
iðjuver var þá reist hráefnis-
geymsla sem enm þann dag í
dag, þrátt fýrir mlkfla tækni-
byltimgu, er fyrirmynd þeirra
sem bezt vanda til um geymslu
á fiski, ísvörðum í kössum.
Margar slfkar hráefnisgeymslur
hafa síðan verið reistar af
keppdnautuim okkar á Banda-
ríkjamarkaði, en ekki ein ein-
asta hér á ísflandi. Hims vegar
mun Kirkjusandur hf. í Ólafs-
vfk hafa reist hráefnisgeymslu
þar sem hægit er að geyma fisk
í ísvatni. Ég hafði fyrir löngu
skrifáð um jákvæðar athugamr
mínar á því, að hagikvæmt væri
að geyma fisk í ískrapi mynd-
uðu af sjó eða söltu vatni, og
sýrnt áramgur slfkra tilrauma.
Hinsvegar geri ég ráð fyrir, að
slfkur búnaður verði dýrari í
framkvæmd, heldur en að geyrna
fisk ísvarinn í kössum og mun
því ekki beirjast fyrir að slflkt
fyrirkoimutoig verði upp tekið, að
sinni.
Eitt fullkomnasta
fickiðjuver heims
Það miumu ékki verá rhiargir
Islendingar sem laigt hafa leið
, §fna til HammerfesttilaðkynnT
ast þeiim vinnubrögðum sem þar
eru notuð við eitt aMra fluill-
kcmnaista fiskiðjuver hedms. Þé
er mér kunnugt um að Guð-
mundur Guðmundsson frá Mó-
um, yfirverkstjóri hjá Isibdmin-
um hf. var þar fyrir allmörg-
um árum í kynnisferð og var
hrifinn af því sem hann sá. En
síðan hefur starfsemdn hjá Find-
us A/S orðið miklu umfangs-
meiri, siðan fullvinnsla fisksins^
varð einn af veigamiklum þátt-
um í starfsemi þessa iðjuvers.
Ég hef afldrei haft tækifaeri
til að heimsækja þetta fjar-
læga fiskiðjuver, en hinsvegar
hef ég mína vitneskju gegnum
persónuleg brófaskipti við for-
stióra þess, sem veitt hefur mér
allar þær upplýsingar, sem ég
hef ósfcað eftir hverju sinni og
Framhald á 9. síðu.
Klapparstíg 26
Sími 19800
Cabinet