Þjóðviljinn - 01.07.1969, Blaðsíða 7

Þríðjud&gur 1. júH 1969 — I>JÓÐVHjJXNN — SlÐA ’J
Látum minniháttar mískiíðarefni liggja
í láginni en sameinumst um stærri málin
>að eru áreiðanlega engar
ýkjur að Island sé að náttúru-
fari 'óvenjulega fjölbreytt laind
og fagiurt, í senn stórbrotið og
aðlaðandi. Erleindir gestir hafa
gjarna orð á margbreytninni og
hrikaleikanuim, en síður á töifr-
unum, því þeir hafa að jafinaði
aðrar huigimiyndir um náttúru-
töfra, hugmyndir bundnar skóg-
um, grsenum hlíðutn og lygnum
vötnuim.. Islendinigar eru aifturá-
móti alidir upp við litríkt, stór-
skorið og nakið landslag með
miklum víðáttuim, og þeim
finnst minna til uim skógi
klaeddar lendur með þröngum
sjóndeildarhring.
Ég hef aldrei gert mér fulia
grein fyrir, hvað það er í raun
og veru sem tengir menn svo
sterkum bönduim við ættjörðiina.
Maður verður þessarar tilfinn-
ingar að vísu misjaínlega var
með ólfkum þjóðum, en mér
finnst ég hafa fundið einna
sterkast til hennar meðall þjóða
sem kvienkenna ættlönd sín —
dýTka þau í líki kvenno. Til
dæmis hjá Grikikjum, Indverj-
um, Rússuim og Frökkuim. Þar
verður ættjarðarástin eitthvað í
líkingu við ást barns á móður
eða karlmanns á ástkonu sinini.
ég veit ekki hvort Bretar og
aðrir sem karlgerva lönd sín
bera í brjósti öðruvísi tilfinn-
ingar til þeirra.
Ég geri ráð fyrir að flestir
rétt skapaðir Islendingar ali á
svipuðum tilfinningum í garð
aettjarðarinnar einsog bam í
garð móður. Þe.ssar tiifinningar
eru ofnar úr ást og virðingu, en
einnig afbrýði og kvíða. Það
sasrir okkur flest að sjá illila
farið með landið, sóðalega gieng-
ið um það, en sú hugsun veldur
þó enn meiri sársauka, að verið
sé með einhverjum hastti eða
að eimhverju levti að svipta
okkur Iandinu, takmairka eign-
arrétt þjóðarinnar yfir því, rjúfa
eða veikja bau sterku tenigsl
seim sköpuðust þegar hver ein-
stakur íslendingur fæddist til
landsins sins.
Að sjálfsögðu er hér fyrst og
fremst um að ræða tilfinninga-
mál, og tilfinningar eru sem
kunnugt er ekki ævinlega í
Sigurður A. Magnússon flytur ávarp sitt.
ljóst, að í heimi nútíimans og
þá einkanlega flramtíðarininar
véltur heill mannlkyns á sem
allra nánustu samstarfi þjóða
jafnt og einstaiklinga. En slík
samstaða má ekki leiða til sam-
runa sem þurrki új sérieik
þjóða og geri að engu rnenn-
ingu þeirra og þjóðlegar erfðir.
Einsog alstaðar í rilti náttúr-
urrnar verður einnig í þessu til-
liti að rfkja jafnvægi sprottið
af skynsamílega og vel yfirveg-
uðu mati á aðstæðuim hvers
tíma, þörfum og skyldum þjóð-
arinnar við sjálfa sig og um-
heiminn.
Islendingar eru ákaflega sögu-
leg þjóð í flestum skilningi *>g
þá ekiki sízt þeim, að þeir lifa
og hrærast í sögunni, hugsa
álla hluti útfrá sögulegum sjón-
armiðum. I>elta hefur bæði
verið styrkur þeirra og veik-
leiki. Það hePur verið styrkur
að svo mikflu Jeyti sem ]>að hef-
ur sameinað þjóðina um tiltekn-
ar söguiegar staðreyndir, ákveð-
in viðhorf við landinu og þjóð-
legurn sérkennum á tfmum þeg-
Ávarp Sigurðar A. Magnússonar, ritstjóra, flutt
í Galtalækjarskógi í ferð ABR á sunnudaginn var
raunhæfum tengslluim við röic
líðandi stundar. Samt held ég
að miiikils sé misst þegar tii-
finningar og þá einnig þjóðern-
istilfinningin eru úr sögunni.
Og svo má lífca mieð fullum
rétti spyrja, iivort tiifinninga-
tengsil þjóðar við ættjörð sína
ei.gi s»'-r okki fýlíiloga ráunhæf-
ar försendur, þó þær verði ekki
reikniaðar í tölum eða aururn.
• Mér finntst einhvernveginn eð
þetta hljóti að vena ein af mörg-
u.m skynsaimilegum ráðstöfunum
náttúrunnar, að heiillbrigðir
menn bindast upplhaflega um-
hveirfi sínu svo sterkum bönd-
um, að þeir vilja helzt hvergi
annarsstaðaa' vera, hvað seim i
boði er. Gildir þar einu hvort
menn eru runnir úr sólbökuðum
jarðvegi suðurlanda eða úr
hjarnbreiðum hiedmskautalanda.
Þetta stuðlair að sínu leyti að
jafnvægi í byggð heimsins, seim
er nú mjög tekin að raskast, eg
farsæld þeirra þjóðríkja sem
hafa lag á að rækta þessa al-
mennu tilfinningu á réttan hótt
og beina henni að heilbrigðum
og heppileguim markmiðum.
Einsog við vitúm iill er þjóð-
erniskenndiin ekki síður en aðr-
ar manmlegar hvatir ákaflega
tvíeggjuð og getur auðveldlega
snúizt uppí sikrumsikælingu á
sjálfri sór, orðið aö þjóðiæmip-
ingi og jafn.vol árásarhvöt, eins-
og mörg hörmuleg dæmi sanna.
Þá keldu ber að varast, en hitt
er ekiki annað en skammsýni.
þó það sé mjög í tízku nú, að
útskúfa þeésari eðlilegu kennd
og telja hana runna af spilffri
rót.
Okkur er vafalaust öllum
ar þörf var á shkri túlkun —
eða að minnsta kosti gagn að
henni. En það hefur einnig ver-
ið vedklei'ki að svo mikllu leyti
sem það hefur bundið hu.g
fólksins í landinu um of við
fortíðina og of:t harla óraun-
sæjan saimanbu.rð á nútíð og
fortíð, sem hefuir lamað fi’um-
kvæði og framtaik á líðandi
stund. Sagan er ekki ævinlega
ÓskeikiiH keninari eða ieiðbein-
andi, ]>ó ég vilji í engu gera
veg hennar minni en efni
standa tií, og óg held að við
íslendingar mættum gjai-nan
iðka þá list meira en við geruim
að bregðast við nýjum vanda
m.eð ferskri hugsun, fruimlegum
sjónarmiðum, nærtækum ráð-
um — í stað þess að leita að
söguiegum hliðstæðuim og fyrir-
myndum.
Þetta nefni ég einkum af
tveimur ástæðuim. 1 fyrsta lagi
lifum við nú tíma sem eiga sér
eniga hliðstæðu í sögunni og ,
heimta því alný viðbrögð, sjón-
armið, aðferðir af lifandi og
hugsandi mönnum, sem hafna
gömiluim kerfuim, kreddum, við-
horfum, lausnum. Þetta á bœði
við um ísland og heimsbyggð-
ina í heild. I annan stað stönd-
urn við innan tíðar gagnvart
þeim vanda að þurfa að endur-
skoða veigamikfla þætti íslands-
sögunnar, þætti sem hafa mót-
að viðhorf okkar og tilfinningar
til lands og þjóðar meira en við
gerurn okkur kannski fulla
grein fyrir mörg hver. Hvað
sú endurskoðun leiðir af sér í
þjóðemisilegu tilliti er óráðið
ennþá, en mér virðist.engin frá-
gangssök að ala upp m.eð þjóð-
inni nýjan skilning á ýmsum
þáttuim sögunnar sem verði ekki
siður frjór eða liklegur til að
sameina hana um veigamdkil
verkefni.
Sá söguskiiingur sem við höf-
um ailizt upp við heifur lagt
megináheralu á einbeitta sjálf-
stæðisviðleitni Isiendinga á liðn-
um öldum,, þó hitt sé eflaust
sanni nær að fáar þjóðir haifi
verið og séu stefnulausari og
tækifærissininiaðri í samsikipum
við aðrar þjóðir en einimitt ís-
lendingar, og mætti nefna þess
mörg dæmi. Við horfum uppá
það nú, að einmitt þeir leiðtog-
ar, sem hæst göspruðu um ein-
beittan sjálfstæðisvilja þjóðar-
inrnair og rébt hernnar til fuill-
kornins fiælsis fyrir einum aild-
arfjórðungi, hafa minnsta trú
núlifandi Islendinga á raun-
veruilegri getu þjóðarimmar til að
halda hér uppi sjálfstæðu
menningarþjóðfélagi. I>eir triia
þvf senniileiga í hjarta sfnu, að
þjóðin se of fámieri'n og van-
megnug til að standa óstudd í
sviptivindum samtímans, og
skal ég ekki leggja þeim til
neinar verri hvatir. En við sem
höfum aðrar sanníæringar og
skoðanir á þeim efnum höf-
um ekki fengið færi á aö prófa
þær í eldi reynslunnar. ísland
liefur ékfci enn fengið tóm eða
tækiifæri til að sýna hvað í því
býr — og fær það kannski aldr-
ei. Ég held að eitt af fmm-
skilyrðum þess, að slík próf-
raun verði gerð, sé það, að
brotnir verði niður þeir múr-
ar tortryggni, persónulegs rígS'
og sénhagstnuma, scm skilja
þjóðholla Islendinga hvtern frá
öðmm. Þeir verða að geta sam-
einazt um mikilvæg mólefni og
borið þau fram tíl sigurs, eins-
og gert var fyrir réttu árí,
en látið miinniháttar misklíðar-
efni liggja í láginni. í þeirri
trú, að viðleitni í þá átt sé líkleg
. til að bera árangur og verða
þjóðinni til farsældar, hef ég
tekið hér til máls í dag.
KeiHtslntækjs-og
oámsbókasýning
Alþjóðleg kennslutækja- og
námsbókasýning, NORDIDAKT,
vcrður haldin í Iðnskólanum dag-
ana 4.—9. júlí í tilefni tveggja
norrænna skólamálaþinga, sem
fram fara í Reykjavík um líkt
Ieyti, en þau sækja auk íslenzkra
skólamanna um 800 manns frá
hinum Norðurlöndunum.
Á NORDIDAKT verður hóp-
sýn.ing brezkra framieiðenda
skólavara og er hún sérstaklega
skipuilögð af brezka vdðskipta-
málaráðuneytinu í sambajndi við
þingin. Sýna þar um 16 brezk
fyrirtæki framleiðslu sína, náms-
bækur, kennsluáhöld, fjölritara.
málainámstæki oig fl. Þá verður á
NORDIDAKT bandarísk farand-
sýning kennslubóka, uim 600 ti^,-
Q:r, sem síðast var opin í London.
Var hætt við sýningu hiennar í
Stokkhólmi að sinni til að setja
hana upp hér við þetta tækifæri.
Loks munu um 17 innlend fyr-
irtæki sýna á NORDIDAKT, bæði
innflytjendur og framleiðendur
kennslu- og sikálavaxa. Verður
m.a. Skólasjónvarp, málamáms-
tæki, myndvarparar og fleira,
sem enn er sjaldséð í íslenzkum
skóilum', auk bóka, rittfanga, hús-
gagna o. s. frv. Nofckrir uimlboðs-
menn skrifstotfur og verzlunar-
tækja rnunu einnig taka þáfct í
sýningunni, sieim opin verður al-
menningi alla sýniingardagana fcl.
5—10 e.h.
VIENTIANE 27/6 — StjÖmin í
I.aos kom á föstudag saman til
aukafundar til þess að ræða um-
sátrið um bæinn Muong Suoi í
uorðurliluta landsins. Bærinn er
umkringdur hermönnum frá
Norður-Vietnam og í Vientiane er
því haldið fram, að Norður-Víet-
nam hafi að minnsta kosti sjö
stórsveitir á þessum sióðum.
Hðfundur þessarar grein-
ar, René Scherrer, er Sviss-
lendingur, fæddur í Basel
1938. Hann nam svartlist
og prentlist við listaháskól-
ann í Basel. Hefur hann
einnig farið námsfcrðir til
helztu borga í Evrópu. Að-
stoðarritstjóri við listatíma-
ritið „Art de France" i
París 1963-64. Forstjóri við
listadeild „GGK Werbeag-
entur" í Basel. René Scherr-
er hefur auk þess birt Ijóð
í fmaritum. Hann vinnur
nú að skáldverki hér í sum-
ar.
Sýning Jóns Gunnars Árnasonar í Gallerí SÚM
SAMBÚÐ VIÐ HNÍFANA
Jón Gunnar Árnason sýnir
áhorfandanum eggjárnið, hnífs-
oddinn, mólminn beran. Eins
og úr launsátri búast vélmenn-
in til árásar, úr öllurn áttum
ota þau að honum hnífunum,
svikul bjóða þau honum faðm-
inn. En listarmaðurinn varar
hann samt við þessari óvæntu
hættu; mjúkar svaimpmyndir
laða áhorfandann að sér og gefa
honum fyrirheit um, að hann
megi stíga nær og virða inn-
viði verksins betur fyrir sér,
en um leið hrakja eggjárnin
hann burt. Þríarma standtmynd
tekur honum opnum örmum, en
í máðju hennar ógnar rýtingur.
Varir, sem kyssa feigðarkoss.
Enda þótt þessi sýni'lega ógai-
un sé okkur framandi og veki
með okkur uigg, er hún samt
raunsönn; á soma kodda dreym-
ir menn ekiki alltaf jafntfagurt.
Þér byrjið á að telja blómin
í kringum yður, síðan keimur
röðin að hnífunum. Þegar við
fæðingu er hnifurinn til staðar
og áður en þér eruð aJHdr, hatf-
ið þér kennt eggjarinnar. H!æ-
ið ekki; einihvern tíma hlær
etnlhver hjartanloga mcð yðar
hjarta. Þá er hlátur yðar löngu
þagnaður.
Ef við viljum njóta hins íágra,
friðarins, verðuim við að þefclkja
ógnimar til þess að komasthjá
þeim. Við lifum á tímum hinn-
Myndin er af einu listaverkanna á sýningu Jóns Gunnars: Varir.
ar maninúðlogu tortílmiimgar; við
þurfium okki lengur að ata
hendur ofcfcar blóði, ef við viOj-
um koma einhverjuim fyrir katt-
amef. Kjamorkia og sýkilar
munu Peiynast ábrifaimeiri tor-
tfminigarvopn. Um þann hern-
að verða efciki saginadansar
kveðnir. Fjölmiðkmin birtir
okkur myndir og tölur; en
myndir eru aðeins myndir og
tölur eru töfiur og hin fjariæg-
ari Austurlönd eru okfcur fjar-
læg.
Jón Gunnar Ánnason. hetfur
ætlað sér það hlufcverfc að gefa
okkur innsýn inn í þennan
hrollfcálda veruleika; nalkfcar,
stálgráar ófreslkjumar, lausar
við aillnin gerviformalisraa, þrífa
í oklkur; það ískrar í þeim og
það blikar á brandana, þarsean
]>ær hanga á veggjunum og
minna okfcur, þögular, á tM*
verana.
Jón Gunnar Árnason bregður
hnífi undlr nasir yður, og þeg-
ar þér flnnið lnks fyrir egginni,
vitið þér hvað veruOeifci er.
René Schorrer.
SR-14 heitir þessi mynd Jóns Gunnars. — (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
I
i
i
i