Þjóðviljinn - 07.10.1969, Side 5

1
Þriðjudagur 7- oiktóber 1969 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA g

•••••:...........XV ws
Þýzka alþýðuveldið tuttugu ára í dag
Heyrt og séð um daglegt brauð,
menningu—og þó helzt uppeldi
Vitanlega er mikill munur á
því sem ber fyrir augu manns
á sifcuttri ferð í Ausrtur-Þýzka-
landi á tuttugasta ári Þýzka
alþýðuveldisins. DDR, eða
á því tíunda. Hús hafa risið
möing og stór, einkum í stærri
borgum; hinn nýi miðhluti
Austur-Berlínar er myndarleg-
ur en varla fallegur, allt er
miklu hreinna og samtímalegra
en það sem verið var að gera
fyrir tíu árum. Vöruúrval er
margfal't -og verðlag miklu hag-
stæðara mannfólki, og ferða-
menn að vestan verða ekki
lengur þekktir úr af klæða-
burði einum saman.
í sjöunda sæti
En ef við sleppum að sinni
sjónreynslu mjög aimenns eðl-
is, þá er það reyndar almenn
niðurstaða ef litdð er í skýrslur
og sæmilega alvarleg blöð vest-
ræn, að Ausitur-Þýzkaland hafi
staðið sig mjög vel að þvi er
varðar hagvöxt og bætt lífs-
kjör. Hvað eftir annað leggja
menn áherzlu a það, að DDR
sé orðið sjöunda iðnaðarveldi
heims. Á þessum skika sem
er á stærð við ísland og var
áður fyrr lítt iðnvæddur í sam-
amburði við vestlæigari héruð
Þýzkalands. Það er ekki að
furða þótt eftir þesisu * sé tek-
ið — þá eru það aðeins Banda-
ríkin. Sovétríkin, Vestur-
Þýzkaland, Japan, Bretland, og
þá Frakkiand eða Kanada, sem
öflugri eru en sýsluT Ulbrichts.
Ritstjóri danska menntamanna-
blaðsins Information, Torben
Krogh, segir þau tíðindi af.
lífskjörum í DDR í fyrri viku,
að þair éti menn efcki minna
af kjöti, mjólik. smjöri og eggj-
um en í sjálfri Danmörku
fnokkurra ára gamlar sbrýtlur
ausiturþýzkar gengu út á það
afrek sósíalismans að útrýma
smjöri í Iandinu). Krogh minn-
ir á að bílar séu dýrir í DDR
og þurfi menn að bíða eftir
þeim í 4—5 ár; hinsvegar sé
verið að leysa húsnæðismál af
ærnum dugnaði. og hiálpar það
þá mikið til, að ekki verða
spekúlasjónir með lóðir í einfca-
eign til trafala í borgarsm'ð’.
Ritið Der Spiegel segir, að í
DDR éti menn meira af svína-
kjöti. smjöri, kartöflum. brauð’
og drekk meira brennivín en í
Vest.ur-Þýzkal an di, vesiturbýzk-
ir hafa hinsvegar vinninginn í
nautakjöti, nýju grænmeti, suð-
rænum ávöxturn, bjór og tó-
baki. Menningin (leikhús, bæk-
ur o.fl.) er ódýrari fyrir aust-
an og menningarneyzla eftir
því.
Spurt um frelsi
Allt ©r þetta harla gott. Samt
er það svo, að menn virðast
tregir til að virða það við Aust-
urþjóðverja sem þeir gera af
yiti hallast til að sýna DDR lít-
ilsvirðingu í ýmsri grein. Sum-
part stiafar þetta ef til vill af
þýzkri eríðasynd: sumir menn
eiga sýnu auðveldara rneð að
sætta sig við önnur ríki undir
kommúni-stískri forystu. Hitt
getum við vel kannazt við, að
nóg má finna tilefni til að
láta sér það í léttu rúmi liggjia
hver hafa orðið í viðuredign
„anda og aga“ afdrif þýzkrar
skapandi menningarhefðar sósí-
alísikrar í DDR. Fá ríki hafa
reyndar við upph-af sitt notið
velvildar og stuðnings jafnmargra
ágætra menningarfrömuða og
einmitt Þýzka alþýðuveldið.
Það nægir að minna á Brecht,
Önnu Seghers, Frank Arnold
Zweig, Hermlin, Heinrich
Mann, Becher, Hans Mayer.
Þetta fólk og mairgir aðrir
vinstrifrömuðir þýzkrar menn-
ingar millistríðsáranna tóku
með einhverjum hætti þátt í
uppbyggingu DDR, en niður-
staðan hefur fráíeitt orðið sú,
sem vonir stóðu.til. Verk sumra
fróðlegt að huga að því við
tækifæri.
DDR-stolt
En þótt við minmumst á þessi
vandamál og teljum þa-u þýð-
ingarmikil virðasit þau en,g-
anveginn réttlæta það athæfi að
líta á DDR sem sérstakan ó-
drátt í samfélagi þjóða —
stundum les maður slík skrif,
að það er engu líkara en þetta
fróðlega ríki 'sé einskonaar Haiti -
eða Nicaragua. Hitt er víst. að
Austurþjóðverjar eru orðnir
harla þreyttir á slíkri afstöðu,
sem, vonlegt er. Ég ætla mér
ekki þá diul, að kunna skil á
afstöðu austurþýzks almenn-
skoða DDR með varfærni að
minnsta kosti: múrinn, Tékkó-
slóvakía, öflug ritskoðun, smá-
smugulegt pólitískt eftirlit, ó-
blíð meðferð á þeim sem hugsa
„öðruvísi" (er nú langt síðan
heyrzt hefur frá mönnum eins
og próf. Havemann eða vísna-
skáldinu Bierman og engin
svör um þá að hafa í DDR).
Þessi atriði, öll tengd með
einhverjum hætti því misnot-
aða en ögleymanlega fyrirbæri,
frelsinu. eru þýðingarmeiri en
ýmsir só-síalistar t.d. vilja
kannast við: þeir segj-a á þá
leið, að efnahagurinn sé fyrir
öllu, hitt komi seinna. Menn
ættu þó að vita nú orðið að
málið er ekki svona einf-alt.
Allira sízt ættu sósíaiisitar að
u.rðu dauflegri miklu en fynri
frammistaða þeirra, aðrir lentu
í beinni eða óbeinni andstöðu
við ráðandi stefnu, og auðvitað
ekkj að ástæðulausu. Og þótt
leikhúsið Berliner Ensemble
njóti mikillar virðingar sem
fyrr, og reyndar fleiri, og út
hafi komið virðingarverðar
kvikmyndir og sbáldverk, hafa
merkistíðindi á þesisum vett-
vangi verið næsta fá frá DDR
á síðari árum. Þegar é-g spurði
um það í Rostock í sum-ar leið
hvað skynsamlegt væri að lesa
af nýjum höfundum í DDR var
mér bent á eina bók, Die Aula
eftir Hermann Kant. skáldsögu
um fyrstu ár DDR — vonandi
rís höfúnduirinn undir virðu-
legu æftarnafni sínu og væri
Austur-þýzki þjóðsöngurinn byrjar á orðtmum: Risið upp úr rúst-
unum... Gata i Austur-Berlín i striðslok og nýbyggingar í sömu
borg, £ miðjunni Kennarahöllin.
Lcyst upp hefðbundin deildaskipting, mikil áherzla á allt það sem hagnýtt er: Háskólinn í Rostock.
Stuðningur margra ágætra menningarfrömuða:
Anna Seghers,
Arnold Zwcig og
ingis til stjórnwalda sinna. (Hér
mætti geta þess að amerískur
sérfræðingur um Ausitur-Evr-
ópu, Hans Apel, sem hefur
m-argoft gist DDR, telur sig í
viðtölum við allskonar fólk
haf-a orðið váran við 22%
stuðning við stjómarvöld árið
1962 en 78% stuðning árið 1967
(Stern, 40. 1967), aðrar „utan-
aðkom'andi“ skýrslur hef ég ekki
handbærar). Hitt þykist jafn-
vel skyndigestur ha-fa orðið var
við. eins og margir aðrir að
hvað sem öðru líður sé til orð-
ið visst a-usiturþýzkt stolt, sem
stjómvöld geta að sjálfsögðu
reiknað sér til tekna. Einkum
beri á slíku stolti hjá kynslóð-
inni sem nú er 35—55 ára, þeim
sem borið haía hita og þunga
uppbyggingarinnar eftir stiríð.
Röksemd þessa stolts er eitt-
hvað á þesisa leið: við höfum
byggt upp myndarlegt velferð-
arríki (iðnvæðing, tæknilegar
framfarir, félagslegt öryggi,
skólakerfi) við margfalt verri
aðstæður en t.d. Vesturþjóð-
verjar. Þetta höfum við gert
upp á eigin spýtur mestmegnis
og spyrjum: hafa að-rir gert
betur?
Á fræðslumála-
sýningu
Lesa má um það að Austur-
þjóðverjar telji si-g standa
fram-ar öðrum sósíaliskum ríkj-
um um virka stjóm á fram-
leiðslunni („Fimm árum á und-
an“ er haf-t eftir forstjóra
Lokamotiw-Elektronische Werke
skammt frá Berlín). En oftar
er þess getið, að þeir séu mikið
hreyknir af sínu firæðisiLufcerfi.
í sumar kom ég á kennslu-
málasýningu í Rosrtock, en þar
er jafnan mikið um að vera á
Eystrasaltsviku, eins og m-argir
vita. Þar var skólakerfi lands-
m-anna sýnt með mifclum töfl-
um og fjölda sýnilegra dæma:
sérhæfðar kennslusitofur í
heilu lagi. úrlausnir nemend-a
á ýmsum 9tigum. kennslutæki
og margt fleira.
Sjálf sýningin sýndi fyrst og
fremst hvílíkt kapp er á það
lagt, að tengja allt nám við
hagnýt störf, sjálft atvinnulif-
ið — og margt merkilegt að sjá
á því. sviði. Það ber t.d. mjög
á því að nemendur eru mjög
snemma byrjaðir á því að fást
við alvarlega tæknilega hluti.
en ekki einhverskonar föndur.
tiltölulega laiu-st í reipunum.
Fólk á gagnfræðaskólaaldri er
t.d. fiairið að smíða hliuti sem
fullgilddr mega heita í firam-
leiðslukerfinu og kennsluigögn
varu mjög prýðileg. Öllu dauf-
ari var myndin af því sem gert
er í hinum mannlegri firæðum-:
ritgerðir og hópúrlausnir í
greinum eins og samtímasögu,
félaigsfræði, voru voru að vísu
fallegar í firágangi en ednstak-
lega ópersónulegar: þær voru
fyrst og firemst staðfesting á
því, að nemendur hefðu tekið
við þvi, sem að þeim var rétt,
ekki firam yfir það.
Kennslan er sem sagt fyrst
og fremst miðuð vdð raunvís-
indi, hagnýta hluti. Margir
aetia að slíkt kerfi geti verið
gott til síns brúks, en verði
til þess að skapa sálarlaus vél-
menni (úrlausnir þær sem sjá
m-átti á áðumefndri sýningu
í félagslegum fræðum gætu
bent í þá átt). En fleiri hliðar
geta verið á því máli þagar
litið er á firæðslumálin í heild.
Willy Voelrny, vesturþýzkur
uppeldisfiræðingur, heldur því
t.d. fram, í ítarlegri úttekt á
hinu „pólitekníska ' fræðslu-
kerfii“ í DDR, að það gefi í
reynd austurþýzkum ungling-
um forskot fram yfir vestur-
þýzka jafningja: hafi þeir yfir
meira skapandi f-rumkvæði og
sjálfstæði að ráða þegar kom-
ið er út á starfsvettvang.
Engar blindgötur
Emst Schindler, fræðslufull-
irúi í Rostock, mikill dugnaðar-
maður bersýnilega. fylgdi mér
um sýninguna og gerði grein
fyrir því fræðslukerfi sem nú
er alllangt á veg komið í DDR.
Framhald á 9. síðu.
i
í