Þjóðviljinn - 20.11.1969, Blaðsíða 3

««W-
***!
IwSíwSfc
jESmlirteöagur 20. itówember 1069 — ÞJÓÐVŒíaJSNU
SÍBA 3
Ein mesta
loftárásin á
S- Vietnam
SAIGON 19/11 — Bandaríkja-
menn gerðu í dag eina af mestu
loftárásum sínum á Suður-Viet-
nam síðan stríðið hófst- Risaþotur
af gerðinni B-52 vörpuðu um 2 000
lesturn aif sprenigjum á lítið land-
svæði í grennd við lan damæri
Kamibodju þar sem bandarískar
hersveitir hafa átt í vök að verj-
ast að undanförnu-
Verðið á gulli
iækkar verulega
ZÚRICH 19/11 — Veruileg verð-
lækikun varð á gulli á markaðin-
um í Ziirich í dag. Verðið lækk-
aði um nélægt dollara á únsuna
og fór niður í 36,50—36,70 dollara
fyrir únsuna. Ástæðan til þess að
gu'llið hefur lækkað svo í verði á
hi'unm svonefnda frjálsa mai'kaði
er talin sú að eftir að endarilega
var gengið frá hinutrn „sérstöku
yfirdráttairheimildum“ Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins hefur eftirspurn.
eftir gulli minnkað og litlar líkur
á að „seðlábankaverð" þess verði
hækkað, enda þótt dollarinn
standi nú höllum fæti vegna verð-
bólgunnar í Bandaríkjunum og
sívaxandi greiðsluhalla þeirra.
Stéttabaráttan harðnar
sífellt á meginiandinu
Um 20 miljónir manna í állsherjarv^rkfalli á Italíu,
rafmagnslaust víða í Frakklandi vegna verkfalls
EFTA-fundur
ROM og PARIS 19/11 —
Stéttabaráttan á meginlandi
Evrópu fer sífellt harðnandi,
einkumxá Ítalíu og í Frakk-
landi. I dag var háð mesta
verkfall sem um getur á
Ítalíu og er talið að allt að
20 miljónum manna hafi lagt
niður vinnu. í Frakklandi
þar sem hvert verkfallið
hefur rekið annað að undan-
förnu var mikill hluti at-
vinnulífsins í lamasessi
vegna verkfalls í raforkuver-
um og gasstöðvum um allt
landið.
Að a'Usiherjairverkfallinu á ftal-
íu sem lauk á miðnætti stóðu
öll verklýðssamtök landsins og
hefur j afneindregin samfylking
aldrei tekizt áður í kjarabairátt-
unni þar. Það var einni.g ein-
kennandi fyrir þetta mikla aUs-
herjiarverkfall siem lamaði ger-
Svíar hefja aðstoð sína við
þjóðfrelsishreyfingu Gíneu
STOKKHÖLMI 19/11 — Fyrsita
vörusendingin sem sænska sitjórn-
in sendir þjóðfrelsislhreyfingunni í
„porúgöilsiku“ Gíneu, PAIGC, að
gjöf fer innan skamms frá Sví-
þjóð, segir Curt Ström deildar-
stjóri í sænsiku stoifnuninni sem
ánnasit aðstoð við þróunarlöndin-
'•‘Vöramar sem Svíar senda
PAIGC eru að verðmæti um ein
miljón sænskra króna og eru þær
af ýmsum. tegundum, lyf og sjúkra
búnaður, kennslutæki, heimiiis-
áhöld o- s- frv.
ltalskir verkfallsmenn í kröfugöngu
Tnristen Nilssön utanríkisráð-
herra skýrði á flokksiþingi sósíail-
demókrata í haust frá þeirri
ákvörðun sænsku stjómarinnar
að veita PAIGC aðstoð. Þá á-
kvörðun má rekja til samþykktar
sem SÞ gerðu í fyrra og Svíar
stóðu að- i
Þjóðfrelsishreyfingin PAIGC er
talin ráða yfir.tveim þriðju hlut-
um „portúgölsku'1 Gíneu og hefur
verið unnið að því á yfirráðasvæð
um hennar- að k'oma upp skólum j veg Ijósf hver voru úpptö'k ó-
og heilbrigðisiþjónustju. I eirðanna, en sagt er að lögiregl-
siamlega allan • atvinnurekstur í
landinu að það var ekki háð
í því skjmi að knýja fram kaup-
hækkanir, styttingu . vinnutíma
eða aðrar slíkair lcjiar'aibætur,
heldur var það „pólitíiskt“ verk-
fall sem fyrst og fremst var
beint gegn ríkjandi stjórnairfari
og þeim stjórnarvöldum sem það
baifa mótað.
Verkfiallið vair háð til að mót-
mæla stefnu stjórniarvalda í
húsnæðismálum alþýðu manna
og krefjast tafarlausra úrbóta.
nægilegs húsnæðis. með viðun-
andí kjörum.
Upptök óljós .
Um alla Ítalíu fóru verkfalls-
menn í kröfugöngur sem yfir-
lei.tt fóru friðsamlega fram. E.n
í'Milano uirðu þó óeirðir og beið
lögreglumiaður bana. Ekki er al-
Apollo-12 beint í mark, en
sjónvarpsmyndavélin bilaði
Lending tunglferjunnar rétt hjá Surveyor-3 gekk
með ágætum — Brottförin frá tungli hefst í dag
an bafi ráðizt gegn hópi „mao-
sinnaðra“ stúdenta sem hafi haf-
ið sína eigin kröfugöngu að lok-
inni göngu' verkamanh,a og hafi
hirópað vígorð um „byltinigu" og
„bonganastríð". Mangir „m>ao-
sinna“ miunu hafa særzt.
Enn eitt áfallið
Rafmaignslauisit viar víða í
Fnakklandi í dag þegar sitærsta
vemkilýðssamband landsins. CGT,
siem kommúniistar og aðrir
vinstrimenn stjorna, boðaði sól-
arhrings verkfall stairfsmanna í
rafarkuverum og gasstöðvum.
Atvinnuirekistur lamiaðist með
öllu viðia í landinu, en áhirdfa
verkfallsins gætti þó misjafn-
lega. Fréttiamenn segja að verk-
faílið háfi veríS enn eitt áfall
fyriir stjóæn Pompidous, en bar-
áttuhugur verkamanna í öðrum
gireinum aitvinnulífsins f'ari vax--
andi.
Verkamenn lögðu undir sig í
dag fimm mikil iðjuver og í Par-
ís tóku verkfallsmenn á sitt vald
20. spennistöðvar, en voru hrakt-
ir úr þeim af miklum fjölda lög-
raglumanna.
Verkamenn í öðrum /greinum
létu einnig til sín taka í dag.
Starfsmenn verksmiðju í Sadnt
Etienne lögðu undir sdg verk-
smiðjuna og i Dunkirque lokuðu
verkamenn stjórnendur verk-
smiðju stálhringsins Usinor inni
í skrifstofum sinum. Verkfall
starfsmanna í k j amorkuverum
Frakklands hélt áfram í dag.
FraimlhaM af 12. síðu
stjórnarflokkarnir að sjálfsögðu
með.
Afistaða Lúðvíks Jósepssonar
fyirir hönd Alþýðub andal'agsins
var h.rem á móti. Fékk málflu'tn-
ingu'f Lúðvíks mikliu botri und-
iirtektír meðal fundargesta held-
ur en ræður Efita sinna.
Margar fyrirsipuimir bomu
firam á fundinum frá fundar-
gestum. Var þeim einkum beint
til Gylfa. Var gerð brið að hon:
um þarna á fundinum um skeið
og lábtist fundurinn einna helzt
framboðsfundum í gamla daga
og hitaði köppunum. Þannig gaf
Gylfi iðnrekendum framtíðairsýn
í hdita leiksins og benti þeim á
þann möguleika að gerast um-
boðsmenn erlends fjármagns.
Bandarískit fjármagn hefði á-
huga á því að koma hér upp
iðnaði með tilliti til sölu í Efta-
löndiunum.
Þá gæti íjármaign frá_ Efta-
löndiunum haft áhuga á íslandi
sem millilendingu fyrir iðnaðar-
framleiðslu á bandarískan mark-
að. Bara að menn'bafi dug og
þor var tónninn í ræðu ráðherr-
ans og skein í gegn hin raun-
verulega ástæða hjá stjómar-
flokkunum fyrir aðild að Efta
að liðka fyrir erlendu fjármagni
hér á landi með auknum um-
svifum. Fannst mörgum Gylfi
opna sig á þessu sviði.
Þá kom fram á fundinum fyr
irspurn um það, hvort álverk-
smiðjan í Straiumsvík hefði
hagsmuna að gæta í sambandi
við Efta. Iðnaðarmálaráðherra
var staddur á fundinum í
fremF.tu sætaröð, en gaf sig
aldirei fram til móLflutnings. Hins
vegar stóð upp ■‘Hjörtur Torfa-
son, stjómarmaður álfélagsins
og sviaraði þessu svo, að ekki
væiri um beina viðsikiptahags-'
mum að ræða núna. Hins vegar
gæti svo orðið í framtíðinni með
huigsianlega útvíkkun á starfsem-
inni.
Lúðvík beniti á þiað í ræðu
sinni í tvígang hversu lítinn á-
vinníng sjávarútvegurinn og
vdnnsla sjávarafurða hefði að að-
ild að Efta og væri eftirspurn
eftiæ fisiki á mörkuðum í Banda-
ríkjunum og Sovétríkjunum svo
mikil, að ísiendingar gætu hvergi
nænri uppfyllt hana. Þá væri
íslenzkur iðnaður hvetgi nærri
tæknivæddur til samkeppni við
erlenda iðnaðarframledðslu og
væri allt tal óraunhæft um að
vinna markaði í Eftalöndum.
Einkum fór Lúðvík á kostum í
seinni umferð framsöigumanna
og fékk góðar undirtektir fund-
argesta við málflutningi sinum.
Áhugi manna fyrir umræðum
um Efta aðild eykst nú með
hverjum deigi. Alþýðubandalagið
heldujr fund um Eft-a aðild í
Austurbæjiarbíói annað kvöld.
Sigurjón
Framihald af 12. síðu
heima fyrir eru á einhvern hátt
öröugar. — Borgarstjómin á-
kveður að ætla fé á næstu fjár-
haigséætlun tdll sitofnunar og
starfræksiu tveggja sliíikra heim-
ila, og taiki þau til starfa sem
fyrst á næsta ári. Jafniframt fei-
ur borgarstjórnin félagsmélaráði
áö sjá til þess að við gerð þeirr-
ar áastluin'ar um dagvistunair-
stofnanir, siem ráðið vinnur . nú
að, að viðunandi lausn verði fund-
in á dagvistun sex ára bama-“
Á síðasta fundi félagsmála-
ráðs — 13. nióivember kom sivo
tffilaiga Sigurjóns Björnssonar til
meðhöndlunar og var samjþykkt
að vísa mélinu tdl athuiguinar fé-
laigsmélastjóra-
Stórátaks er þörf
HOUSTON 19/11 — Ferð Apollos-12 hefur fra',Ti að þessu
gengið jafnvel enn betur en ferð Apollos-11 í sumar.
Tunglferjan „Intrepid“ lenti í morgun svo að segja ná-
kvæmlega á þeitn stað á Stormahafiniu sem ákveðinn hafði
verið, örskammt frá leifunum af Surveyor-3. Þó vildi það
óhapp til S'kömmu eftir að þeir Conrad og Bean voru
komnir út úr tunglferjunini að litsjónvarpsmyndavél þeirra
félaga þilaði og tókst ekki að koma henni aftur í lag.
Það var kl- 6-54 og 29 sekúnd-
um betur í morgun samkvæmt ís-
lenzkum tírna sem tunglferjan
settist á yfirborð tungslins, 1
mínút.u og 10 sekúndum síðar en
áætlað hafði verið þegar lagt var
af stað frá Kennedyhöfða- Ferð
tunglferjunnar frá stjórnfarinu
niður á yfirborðið gekk alveg eins
og í sögu og tunglfarhrnir könn-
uðust fljótt við umhverfið sem
þeir þekktu af ljósmyndum. Það
er eins og að fara eftir þráðbein-
um vegi beint að markinu, sagði
Conrad fararstjóri.
Það tók þá félaga hins vegar
•talsvert lengri tíma en ráð haifði
verið fyrir gert að búa sig undir
að fara út úr tuinglferjunni og
steig Conrad fæti á tunglið um
hálftíma síðar en áætlað hafði
verið- Skömmu síðar fylgdi Bean
á eftir og þeir félagar Wku að fást
við öll þau verketfni sem þeim
höfðu . verið falin. Þeir söfnuðu
grjót- ' og sandsýnum, settu upp
hin ýmsu vísindatæki, tungl-
skjálftamæli, sólvindamæli, segul-
sviðsmæli, jóna- og lofttegunda-
mæla, ásamt kjarmorkurafal og
útvarpssendiitæki sem koma mun
mælingum tækjanna til jarðar-
Bilun
Sjónvarpsáhorfendur gátu fylgzt
með þeim fyrstu stundarfjórðung-
ana á yfirborði tunglsins, en síðan
rofnaði sjónvairpssending þaðan.
Myndavélin iiafði bilað og er tal-
ið sennilegt að þeir haifi fyrir
vangá snúið henni beint að sól-
nni og. að hin.ir sterku sólargeisl-
'ar hafi eyðilagt linsuna. Þeim var
sagt í fyrstu að hrista myndavél-
in.a til að reyna að koma henni í
lag aftur, en það tókst ekki. Litl-
ar líkur eru tdldar á að hægt verði
að gera ,við myndavélina fyrir
næstu ferð þeirra um tunglið sem
verður á morgun-
Þeir voru talsvert lengur úti-
við en upphaflega hafði verið
ætlunin, Conrad í 3 Mst- og 39
mínútur, ein Bean rétt tæpar 3
klst-, og þá einnig um klufckutíma
lengur en þeir Armistiting og Ald-
rin. Að loknu starfinu útivið í
dag, héldu þeir aftur inn í tungl-
ferjuna og muniu hvílast til moirg-
uns þegar þeir fara í annað sinn
út úr ferjunni, en þá er ætlunin
að þeir gangi að Surveyor-3 sem
mun vera í rúmlega 250 metra
fjarlægð frá ferjunni. Þeir ætla
að tatoa með sér myndavélina í
Surveyor sem legið hefur á yfir-
borði tunglsins í hálft þriðja ár.
Þykkt sandlag
Það kom strax í ljós við lend-
inguna að sand- og ryklagið er
miklu þykkai-a þarna en í Hafi
kyrrðarinnar þar sem Apollo-11
lenti. Það kann að geta valdið
vandkvæðum þegar hreyfill efra
þreps tunglferjunnar verður ræst-
ur síðdegis á mongun, og þeir
Conrad og Bean halda aftur til
stefnumóts við stjómferjuna
„Yankee Clipper" sem siðan mun
flytja- þá til jarðar. Meðan þeir
hafa dvalizt á tunglinu hefur fé-
lagi þeirra, Gordon, verið í stjórn-
farinu og hefur hann í hverri um-
ferð um tunglið komið auga bæði
á tunglferjuna og Surveyor-3, eða
kannski öllu heldur skuggana af
þeim.
SALT-viðræðurnar
HELSINKI 19/11 — Fulltrúar
stjónna Bandaríkjanma og Sovét-
ríkjanna halda áfram viðræðum
sínum í Helsinki um takmörkun
á gereyðingarvopnabúnaði (svo-
kölluðum SALT-viðræðum). Ekki
hefur verið látið neitt uppi um
hvað þeim hefur farið á milli en
fréttaritarar telja sig hafa vissu
fyrir því að viðræðumar gangi
vel, ewn a- m. k.
Straumsvík
Framihaild af 1. síðu.
mamnvirki álbræðslunnar verði
stækkuð aö 1/6 hluta umfram
það mark, sem gildandi samn-
ingar náðu tiil, þ-e. úr 120 í 140
megawaotta málraun. Gerist
þetta með lengingiu fyrri kerja-
skálans, sem nú er fullbyggður
miðað við 60 megawatta mál-
raun, og sfcal henni lokið ekiki
síðair en í júlíimánuði 1970. Svar-
ar þetta til 10-11 þús, lesta
hæildíunar á árlegri afkasitagetu
álbræðsilunnar, þ.e. úr 60-66 þús-
lestum í 70-77 þús. lestir á ári
samanlagt. Er til þess ætlazt, að
viðbótarafari'gi þessd verði að
öllu leyti háður sömu samnings-
Framihald af 1- síðu
spítalanum sem annast geðsjúkl-
inga, Kleppi, er hins vegar að-
eins gert ráð fyrir 200 rúmum og
á Börgarspítalanum í Reykjavík
eru 32 rúm. Eins og töluinn.ar sýna
er þannig aðeins eðlilegt sjúkra-
rými fyrir rúmlega þriðja hvem
sjúkling. Úr þessu neyðarástandi
hefur vei’ið reynt að bæta með
því að troða inn í sjúkrahúsin
mun fleira fólki en ráð var fyrir
gert í upphafi. Á Kleppi eru nú
t. d- 290 sjúklingar, en það er
næstum því 50% meiri fjöldi en
ráð var ífyrir gért í öndverðu, og
veldur það að sjálfsögðu þrengsl-
urn sem eru jafn erfið fyrir sjúkl-,
in-ga og starfsfólk. Auk þess hefur
verið reynt að vista geðsjúfclinga
hvar sem unnt var að koma þeim
fyrir, á Vífilsstöðum, í Hjúfcrun-
arheimilinu í Stykkishólmi, að
Arnarholti og Ási í Hveragerði.
Þrátt fyrir þetta verða 200 -
300 sjúklingar útundan, og verða
að dveljast í heimahúsum, en
raunverulega vantar sjúkrarými
fyrir nær 400 sjúklinga. Stund-
um er um að ræða fólk sem er
svo þungit haldið að það þarf á
stöðuigri gæzlu að halda, en samt
líða mánuðdr áður en sjúkira-
húisrúm fæst. Einnig hafa
ar neyðzt til að grípa til þess að
útskrifa sjúklinga mun. fyrr en
æskilegt vaari, til þesis að koma
öðrum að sem verr eru haldnir,
og leiðir það oft til .þess að sjúk-
dómuirinn tekur sig upp' aftur.
Hér ex því um að ræða neyðar-
ástand, sem hvílir mjög þungt
á sjúkum mönnum og heilbrigð-
um aðsitandendum þeirra.
Vandkvæðin á Kleppi aukast
enn við það að diaggjöld þar eru
aðeing reiknuð 65 o krónur fyr-
ir sjúkling, en þau eru til dæm-
is reiknuð 1800 krónur á Land-
spítalianum eða næstum því þre-
falt hærri. Þetta leiðir m.a. til
þess að a Kleppspítala er ekki
hægt að hiafa allt það sérlærða
starfsfólk sem þyrfti, og bitnar
það mjög á almennum rekstri
hans. Er talið að ef vel ætti að
vera þyrftu að vera tíu geðlækn-
ar í viðbót á Kleppsspitala. o,
þar við bætist skortur á öðrum
sérmenntuðum starfskiröftum.
þjálfuðu hjúkrunarfólki félags-
ráðgjöfum. sálfræðingum o.s.frv.
Ástandið er ekki síðuir alvar-
legt að því er varðar endurhæf-
ingu fyrír sjúklinga sem eru
hús eru riú á Reykjalundi og
hefur þeim fyrst og fremsit ver-
ið komið upp fyrir' frumkvæði
og fjiáirsöfnun Geðvernd arfélags-
ins en Reykjalundur hefur tekið
að sér reksturinn. í þessum
þrem húsum er aðeins rúm
fyrir 12- sjúklinga og um
20 í viðbót dveljast í öðr-
um vistarverum á Reykjalundi •
en þörf er talin á enduirhæfing-
airaðstöðu fyrir um 150 sjúk-
linga. Þetta rými þyrfti þann-
ig að firhmfaldast ef vel ætti
að vera. Einnig á þessum visit-
heimilum er svo ástatt að dag-
gjöldin eru óeðlilega lág, aðeins
500 krónur, en þyrftu að vera
tvöfalt hærri. Bitnar það auðvit
að á þeinri þjónuisitu sem unnt
er að veita og leiðir til þess að
nýting stofnunarinnar verður
ekki nægilega góð.
Við höfum fyrr á þessu ári
fjallað hár á hinu háa alþingi
um ástandið á fæðingar- og
kvensj úkdómadeild Landspítaí-
ans. Þær umræður hafa leitt til
þess að tekizt hefur um það
ánægjuleg siamstaða milli rikis-
stjómar, alþingis og áhugafólks
utan þings að ráðast í stórfram-
kvæmdir og flýt.a þeim eins oc
unnt er. Staðreyndir, sanna að
mikil þörf væri á að taka geð-
verndarmálin svipuðum tökum.
Þess vegna er fyrirspurn mín
flútt, svo að skýr' vitneskja fá-
ist um fyrirætlanir ríkisstjórn-
arinnar á þessu sviði. og síðan
sé hægt :að leggja á ráðin sam-
eiginlega á grundvelli þeirxar
vitneskju.
s'kilmáluim og álbræúslau er nú
samkvaemt gilld'andi samaiingum“. baifcaivegi. Þrjú siík vistmanna-
Stanholm
Framihald af 12. síðu
um 1.5 milur á tolst. Um kl. 16
voru skipin komin 289 gráður
í 10-1 sjóanílna fjarllægð frá
skerjaigarðinum. Var dráttar-
hraðinn þá 2 sjómílur á klst.
Um kl. 20 i fyrrakvöld sleppti
Stanholm dráttartauginni. Var þá
búið að skipta um stimpil í vél-
inni og tóku skipin stetfnu til
Reykjavíkur og komu hingað
skömmu eftir miðnætti- í gær-
dag lá Stanholm út á ytri höfn-
inmi og sjópnóí hófst kl. hálf
þrjú undir forsæti Emiils Ágústs-
sonar. Stanholm er tryggt fyrir
1,4 miljón dollara. Lagði vátrygg-
ingarfélagið fram tryggingar í
hugsanlegri deilu um björgunar-
fé fyrk- dómstólum.