Þjóðviljinn - 29.11.1969, Blaðsíða 6

g SlÐA — ÞJOÐVIUXNN — Laugairdaigur 29. njówam/ber 1069-
25 ár liðin frá valda-
töku alþýðu í Albaníu
□ í diag minnast Albanir þess að liðinn er
réttur aldarfjórðungur frá því að síðasta vígi
innrásarherja Hitlers-Þýzkalands og banda-
manna þess, á albanskri grund, féll í hendur
þjóðfrelsishersins og allt land innan marka Alb-
aníu komst í fyrsta skipti í sögunni í hendur
réttra eigenda, alþýðunnar í landinu.
Þessi sögufrægi atburður gerð-
ist með töku borgarinnar Shko-
der í Norður-Albaníu hinn 29.
nóvember árið 1944 og þennan
dag hafa Albanir gert að þjóð-
hátíðardegi sínum.
Saga Albana greinir frá alda-
langri, þrotlausri baráttu smárrar
þjóðar fyrir frelsi sínu og sjálf-
Eftirfarandi skeyti sendi
stjórn Menningartengsla Al-
baníu og íslands (MAÍ) til
Albaníu í tilefni hátíðahald-
anna þar:
„í tilefni þess að 25 ár eru
liðin frá frelsun lands ykkar
undan oki fasismans senda
Menningartengsl Albaníu og
íslands árnaðaróskir og bar-
áttukveðjur til albanskrar al-
þýðu og stjórnmálasamtaka
hennar, Verkalýðsflokks Al-
baníu. Þrátt fyrir þá staðreynd
að þjóðir okkar búa í mikilli
fjarlægð hvor frá ánnari, næst-
um eins mikilli og tvær Ev-
rópuþjóðir geta búið, þrátt
fyrir ólíkan uppruna þjóða
okkar og ólíkar tungur, eiga
þær margt sameiginlegt. Báð-
ar þjóðirnar eru meðal þeirra
smæstu í heiminum, báðar
hafa þær um aldaraðir búið
við erlenda kúgun og áþjáo
og báðar öðluðust þær sjálf-
stasði sitt um svipað leyti.
Af áhuga fylgdumst við
með hetjulegri baráttu ykkaf
við ítalska fasista og þýzka
nazistaheri öll stríðsárin og af
áhuga fylgjumst við í dag
með tryggð ykkar við hinar
byltingarsinnuðu hugsjónir
marx-leninismans og þeirri
stefnufestu sem flokkur ykk-
ar og albönsk alþýða hefur
ávallt sýnt.
F. h. stjórnar MAÍ
Ólafur Jónsson"
stæði, baráttu hennar við ofur-
efli erlendra innrásarherja, sem
dyggilega voru studdir af yfir-
stétt Iandsins á hverjum tíma.
Þetta er saga mikilla þjáninga,
stórra fórna, harðrar baráttu, saga
ósigra og ávinninga, saga hetju-
þjóðar.
Þessari sögu verða að sjálf-
sögðu ekki gerð skil hér, aðeins
lítillega vikið að því skeiði henn-
ar, sem segir frá atburðum þeim,
er drepið var á í upphafi þessara
hugleiðinga og því, sem kalla má
bakgrunn þeirra.
Árin eftir heimsstyrjöldina
fyrri voru ár mikillar ólgu og
tíðra uppreisna í Albaníu, eins
og víðar urn heim. Albanska rík-
ið, sem stórveldin höfðu raunar
ekki viðurkennt fyrr en sumarið
1920 átti við mikla örðugleika að
etja bæði á sviði stjórn- og efna-
hagsmála.
Þjóðin sundruð; annars vegar
örsnauð og fákunnandi verkalýðs-
stéttin að meirihluta sveitafólk,
sem átti ekki Iófastóran blett til
að ganga á, en þegar hér er kom-
'ið sögu, að byrja að skynja mátt
sinn og megin og því í uppreisn-
arhug; hins vegar hinir ríku jarð-
eigendur ásamt fámennri stétt
stórborgara í nokkrum smábæj-
um lafandi við völd í krafti hers
og lögreglusveita í landi sem
víða var rústir einar eftir styrj-
öldina.
Stjórnarfarið var allt ótraust
enda í fyrstu óákveðið hvort
Iandið yrði konungsríki eða lýð-
veldi.
Við þessar aðstæður reyndist
stjórnmálamanni einum Achmed
Zogu að nafni, tiltölulega auð-
velt, eftir að hafa tryggt sér
stuðning hersins og yfirstéttar-
innar, að hrifsa til sín völdin og
brjóta á bak aftur hin ungu cg
máttlitlu samtök róttækra afla í
Iandinu.
Þeir atburðir gerðust árið
1925.
Afskipti Zogus af albönskum
stjórnmálum urðu með all sér-
stasðum hætti, hann kallaði sig
forseta landsins eftir valdarán sitt
(raunar sá fyrsti, sem borið hefur
slíkan titil í Albaníu), en var bú-
inn að taka sér ftafnbótina „kon-
ungur Albana" þrem árum síðar.
En Zogu þessum var fleira til
Iista lagt, sem nú skal greina.
Um líkt leyti og Zogu útnefndi
sig forseta Albaníu náði fasista-
stjórn Mussolínis undir sig öll-
um völdum á Ítalíu. Vel fór á
með Zogu.og höfðingjanum vest-
an við Adríahafið og gerðu þeir
brátt með sér bandalag, sem raun-
ar var beint gegn Júgóslavíu.
Hófust þegar væringar með
Júgóslöfum og Albönum, sem
aftur leiddu til þess að þeir síð-
arnefndu hölluðu sér þeim mun
fastar að ítölum.
Gerðu ríkin með sér varnar-
sáttmála árið 1927- Jafnframt
náðu ítalskir auðmenn tökum á
efnahagslífi Albana og r,éðu inn-
an skamms Iögum og lofum í
Iandinu.
Tók nú mjög að vasjg .andúð
allrar alþýðu á Zogu og árið
1935 var gerð uppreisn gegn
stjórn hans, sem þó mistókst.
Árið eftir gerir svo Zogu-
stjórnin samning við ítali þar
sem albanski herinn var setmr
undir eftirlit ítala og árið 1938
fengu þeir einkarétt á allri utan-
ríkisverzlun Albana.
7. apríl árið 1939 gera svo
hersveitir Mussolínis skyndilega
innrás í Albaníu, leggja undir sig
landið á fáum dögum, enda varð
lítilli vöm við komið.
Achmed Zogu flýði úr Iandi
og hefur án efa þótzt bera lítið
úr býmm fyrir dygga þjónusm
við hið fasistíska stórveldi.
Munu fáir Albanir hafa harm-
að kóng þann, og er hann úr
sögunni.
Með innrás ítala hefst sá kapí-
tuli albanskrar sögu sem hvað
mestum ljóma er vafin, þrátt fyr-
ir allt.
Hann fjallar tun það hvernig
ein minnsta þjóð veraldar, 1,2
mjlj. manna, íjandi sem er aðeins
29 þús. km2 að stærð, barðist
linnulaust öll stríðsárin við stór-
veldin Ítalíu og Þýzkaland, marg-
falt ofurefli liðs, búið fullkomn-
ustu vígvélum þess tíma, og sigr-
aði.
Albönsk alþýða réði loks ein
landi feðra sinna og það án þess
að einn einasti erlendur hermaður
kæmi inn í landið henni til að-
stoðar.
Af þessari framgöngu mega
Albanir svo sannarlega vera stolt-
ir,
En alþýðan nær aldrei völdun-
um með hugrekkinu einu saman.
Hún þarf að eiga sér öflug póli-
tísk samtök og byltingarsinnuð,
staðfasta og einarða forustumenn,
trúa fólkinu og föðurlandinu.
Og það var gæfa albanskrar
alþýðu að eiga einmitt slíka
menn, þegar mest á reyndi.
Hina löngu baráttu stríðsár-
anna leiddu albanskir kommún-
istar undir forustu foringja sinna,
Envers Hoxha og félaga hans.
Nöfn þeirra munu verða skráð
gullnu Ietri á festingu hinnar
stríðandi alþýðu um heim allan,
um ókomnar aldir.
Þann aldarfjórðung sem al-
bönsk alþýða hefur nú ráðið ríkj-
um í landi sjnu hefur hún sýnt
að hún er ekki síður fær um að
stjórna í friði heldur en í stríði.
Það hefur þurft meira en orðin
tóm að breyta hinni gömlu Al-
baníu í þá nýju Albaníu sem nú
blasir við sjónum þeirra sem
sækja heim landið.
Það mun ekki ofsögum sagt, að
Albanía hafi verið skemmst á veg
komin allra Evrópuþjóða í menn-
ingar- og efnahagslegu tilliti, er
heildarleikurinn mikli hófst. Og
ekki varð styrjöldin lyftistöng
framfara í Iandinu, þvx segja má
að það lida, sem ekki minnti á
miðaldir hafi verið eyðilagt með
öllu.
2,5% þjóðarinnar lét lífið eða
28800 manns, 11.600 særðust og
urðu örkumla og að auki þús-
trndir sem urðu fórnarlömb
stríðsins á einn eða annan hátt
*t.d. fluttar í þýzkar fángaBúðir.
Eignatjónið var einnig geysi-
legt, 37% allra bygginga í land-
inu- eða 61.000 talsins voru
brenndar eða eyðilagðar á annan
hátt. Þriðji hluti alls kvikfjár var
felldur eða var rænt, 40% allra
ávaxtatrjáa og vínviðar var eyði-
lagður og að auki allar námur,
hafnarmannvirki, vegir,' brýr og
að ekki sé talað um þann litla
vísi að iðnaði, sem til var í land-
inu.
Þannig leiknu tóku útlagamir
úr skógum og fjöllum Albaníu
við Iandi sínu að stríðinu loknu.
Þeir lögðu byssuna til hliðar,
þó ekki Iengra frá en svo, að hún
væri fljótlega tiltæk, og hófu
að byggja á rústunum.
Langflesta þessa menn skorti
kunnátm í hinum nýju störfum,
Framihald á 9. síðu.
; :

Bertlokkar ér alban.ska þjóðfrelsishernum á göngu veturinn 1942.

................... •
■ ■■

■••••••••
:

Menningar- og íþróttahöllin vlð háskólann í Tirana.