Þjóðviljinn - 18.04.1970, Blaðsíða 7

I
Laiugaixlagur 18. aipril 1970 — T>J OÐVILJTNN — SÍÐA J
Síðari hluti af ræðu Gils Guðmundssonar um alþjóðamálin, ísland og Atlanzhafsbandalagið
V kynslóð hafnar fordómum
og kreddum kalda stríðsins
Yrnsir stuðningsimenn NATOs
hér á landi jafnt sem erlend-
is hafa bent á innrás Rússa
og fylgirí'kja þeirra í Tékkó-
slóvakiu sumarið 1968 sem
nýja og ótvírseða sönnun þess,
að tilvist Atlanzhafsbandialags-
ins sé nauðsyn. Á þetta lagði
utanríkisráðherra mjög ríka á-
herzlu í skýrslu sinnj hér í
fyrra, og hann var einnig við
sama hieygiairðsbornið í ræðu
sinm í dag. Svo rík áherzia
hefur verið lögð á þessa stað-
hæfimgu, að óg tel rétt að at-
huga ban,a nokkru nánar. Og
þá verðuæ óhjiákvæmilegt að
líta fyrsit aftur í tímann um
nokkurt skeið.
T rumans-kenningin
Hinn 12. marz 1947 ftutti þá-
verandi forseti Bandaríkjanna,
Harry S. Truman, raeðu, sem
oft hefur verið vitnað til síð-
an. í ræðu þesisairi var demo-
kratinn Trurnan öðrum þræði
að svara stjómmálaandstæðing-
um sínum í Bandaríkjunum,
ystu Rússa, fylgifiskar þeinra
og handbendi víðs vegar um
lönd. X>etta var allt áfcaflega
einfalt, annað hvort amerískur
andkommúnismi eða kommún-
ískt samsærisdót. Það var ekk-
ert þar fyrír utan. Og nú boð-
aði Truman hvort tveggja í
sennt upprætingu kommúnism-
ans í Biandaríkjunum og harða
baráttu' gegn kommúnisma í
öðrum löndium. STá þyrfti hring
um Sovétríkin, halda þeim í
eins konar herkví. Hér kom
einniig fram sú kenning, að
Bandaríkin hefðu bæði rétt og
skyldu til að koma vinum
sínum og jábræðrum í öðrum
löndum til hjálpar, væri ríkj-
andi stjómarfiari ógnað af inn-
Tendum jafnt sem erlendum
öflum. Á þessum tíma geisaði
borgarastyrjöld í Grikklandi,
og það var einmdtt til að geta
komið afturháldsöflum þar í
landi til hjálpar. sem þessi
fræga kenning, Trumanskenn-
ingin svonefnda, var sett fram.
Það er svo alkunna, að upp
úr þessu hófust í Bandaríkj-
heiðarlegs fólks trúði þvj sitatt
og stöðugt. að yfir bandarísku
þjóðinni vofði kammúnískt
valdarán og að ríkisstjám okk-
ar í Washington væri gegnsýrð
af kommúnisma. Þessi áróður
var svo öfluigur og umfangs-
mikill, að enginn gait verið ör-
uggur um sinn hag. Þetta var
bairmleikur og smán okkar
tíma.“
Hér skal ekki rætt meira um
, M c C arthy-i sm ann, en vikið
nokkru nánar að Trumanskenn-
ingunni, þeirri kenningu að
krossferðin gegn sósíalismia og
kommúnisma veiti Bandaríkj-
unum „rétt“ til þess að hlutast
til um innanríkismól annaira
þjóða á svonefndu vestrænu
yfirráðasvæði, til þess að hægt
sé að viðhalda þar óbreyttu
stjómarfari eða breyta því
Bandaríkjunum í hag. Það er
framkvæmd þessarar kenning-
ar, sem hefur valdið Banda-
ríkjunum mestum erfiðleikum
og álitshnekki, og þarf ekki
annað en nefna örfá nöfn því
til staðfestingar, nöfn eins og
Þúsundum saman voru menn færðir í fangabúðir eftir valdarán herforingjastjórnarinn-
ar í Grikklandi vorið 1967.
republikönum, sem höfðu satoað
hann og stjórn hans um hina
mestu linkind gagnvairt kornrn-
únistum jafnt innan lands sem
utan. Forsetinn tóto nú á hon-
um stóra sínum. ag hugðist
þvo toommúnistaóorðið af de-
mokrötum með stóirhreingem-
ingu í eitt skipti fyrir öll. í
ræðu sinni lagði Trunnan á-
herzlu á, að það væri hveirju
orðí siannara, að gervallt mann-
kyn skiptist nú í tivo hluta.
hinn góða htota og hinn illa.
Góða fólkið ætti flest heim.a
á vesturhveli jarðar, það elsk-
aði frelsið ákaflega heitt, það
værí áfcaflega lýðræðissinnað.
það bataði toommúnista ákaf-
lega mikið, og það væri prýtt
ákaflega morgum öðrum dyggð-
um. Þetta góða fólk lyti for-
ystu rétt hugsandi Bandiaríkja-
mianna. Hins vegar væri vonda
fólkið, kommúnistar, unddr for-
unurn þeir furðulegu atbuxðiir,
sem kenndir haf,a veríð við
McCarthy hdnn eldna, og naum-
ast ei@a sér aðrar hliðstæður
en galdrabrennur liðinna alda,
Fjöldi fólfcs var borinn hiveirs
kyns sötoum og líf óteljandi
mætra manna lagt í rúst. Þar
toom, að Harry Tramian sjálf-
ur vtarð einn stootspónn þessa
froðufeHiandi afstækis, hann
var jafnvel sakaður um að
hafia baldið vemdarhendi yfir
rússneskum njósnara. Trumian
fjallar um þetta í endurminn-
ingum símum og lýair því
hressilega og áfcaflega tæpi-
tungulaust, eins og hans var
von og vísa, til hvers McCar-
thy-isminn í Bandarífcjunum
leiddi. Truman kemst þanmig
að orði:
„Lýðskrumarar, fífl og at-
vinnuföðurlandsvinir voru iðn-
ir við að sá fræjum óttans i
sálir amerískra borgaira. Fjöldi
Vietnam, Kórea, Formósa,
Grdkkiland.
Og afbrigðið
Bresnevs-kenning
Austur £ RússLandi sitja lika
valdamenn öftogs stórveldis.
Mairgt er líkt með skyldum,
seigir máltækið, og á það nokk-
uð oft við um hugsaniagiang og
starfsaðferðir leiðtoga risaveld-
anna tveggja. Rússneskir vald-
haíar hafa Mka tilhneigingu til
að einfalda Wiutina, ósköp Mkt
og Bandaríkjiamenn. Þeir bafa
lílca verið að bisa við að skipta
heiminum í tvennt, gott og Ult.
hvítt og svart. Þar er annars
vegar hinn góði kommúndsmi
undir rússneskri íorystu, hins
vegar hinir illu stríðsæsdnga-
menn og heimsvaldasánnar, sem
hlíta bandarískri leiðsögn.
Furðu mang-r hM-ðstæðux má
finna með stórvéldunum tveim-
ur, jafnvel að því er teikur til
kenninga og opinbers boðskap-
ar. Eitt er það, að ekki verð-
ur annað séð en Trumams-kenn-
ingin giamla, sem m.a. var beitt
í Grikklandi 1947, og oft hefiur
verið beitt síðan af Bandaríkja-
mönnum, hafi verið tekin upp
auistuir í Rússlandi og heiti þar
að vísu Bresnevskenning. Það
var samkvæmt þessari kenn-
ingu um rétt til íhlutunar í
innanríkisimiál á himu austræna
áhrifasvæði, sem Rússar réðust
inn í Tékkóslóvakíu í áigúsf
1968, eftir að þeir höíðu til-
kynnt Bandaríkjunum sérstak-
lega, hvað í vændum væri.
Innrás Rússa og fylgifiska
þeirra í Tókkóslóvakíu og öm-
urleg þróunin þar í hemumdu
landj alla stund síðan. heíur
verið notuð bæði hér og erlend-
is til rökstuðningg fyrir Nató-
stefnu. Hér á landi hefur, með
allmiklum árangri, verið reynt
að bagnýta þessa atburði til að
réttlæta bæði áframhaldandi
bandaríska hersetu á ísiandi
og áframbaldandi aðild íslands
að NATO. Svo langt hiafa sum-
ir menn jiafnvel gengið að stað-
hæfia, að rússnesk valdbeiting
í TékkósJóvafcíu réttlæti allar
yfirtroðslur og óhæfuverk, sem
Bandaríkin bafa framið víðs
vegar um heim. Þátttaka ís-
lands í NATO hvilir sem fyrr
á þeirri kenningu, að Atlanz-
hafsbandalagið sé vamiarbanda-
lag gegn árásarstefnu Rúsisa og
annarra kommúnistaríkja og
stuðli að því að vdðhalda
valdajafnvægi, meðan ekfci hef-
Ur náðst samkomulaig um af-
vopnun og upþlausn hemaðar-
bandalagianna. Athiuigum nú
þessa gömlu og nýju kenningu
í Ijósi reynslunnar.
Frelsisskerðing innan
Nató og Varsjár-
bandalagsins
Samkvæmt sáttmála Aflanz-
bafsbandalaigsins er það meg-
inhlutverk þess bandalags, að
vernda bandalagsþjóðimar fyr-
ir hugsanlegi utanaðkomandi
árás. Svipuð ákvæði mun að
finna { sáttmiála Vairsjárbanda-
lagsins. En hrver hefur r»un-
in orðið? Hún hefur orðið sú,
að í hvorugu tilfellinu, hvorki
að því er tekur til Atlanzbafs-
bandalags eða Varsjárbanda-
lags, hafur freisi og sjálfsá-
fcvörðunarréttí bandalaigsþjóða
verið ógnað utan frá, af hdnum
meintu andstæðingum, sem
hernaðarbandalöigin átfcu að
verja þjóðimar fyrir. Frelsi og
sjálfsákvörðunarrétturinn bafa
þvert á móti verið skeirt eða
fótum troðin af ríkjum innan
hvors bandalaigs fyrir sdg.
Bandalögdn hiaifia alit frá upp-
hafi, en þó i vaxandd mæli eft-
ir þvi, sem fram liðu stundir
orðið stjómtæfci risaiveldanna
tvegigjia, Rússlands og Banda-
ríkj'anna, til að tryggja yfir-
ráð þeirra yfir hinum smærri
bandalagsríkjum, hvors í sinni
hernaðarblökk. Firelsi Tékka
var ekki ógnað úr vestri, heldur
af Rússum og öðrum bandaiags-
ríkjum Téfcba í Varsjárbanda-
laiginu, hemaðarbandalaginu,
sem áttí með vopnum sínum að
tryggja öryiggi þeirra og rétt.
Og á hMðstæðan hátt sýna ör-
lög GrifcfcLands hvílíkt frelsi
það er, sem NATO undir yfix-
stjóm Bandaríkjanna tryggir
smáríkjunum, sem þar eigia að-
ild og skulu samkvæmt aðild-
arsáttmálanum vænfa halds og
trausta
Svipmyndir frá fyrstu dögunum eftir innrás sovézka hersins
í Tékkóslóvakíu í ágúst 1968.
Prómeþeifs-áætlunin
í framkvæmd
Það þarf ekfci að rekja það,
sem alfcunnuigt er, að ■vorið
1967 hrifsiaði liðsforingjaklíka
til sín öll völd í Grikklandi,
kom þar á hemaðareinræði,
smalaði stjórnm álaan dstaíðing-
um sínum í fangabúðir og hef-
ur stjómað síðan samkvæmt
koklkaibókum ótíndra fasista.
Þetta valdarán vaf fram-
kvæmt þegar kosningar stóðu
fyrír dyrum í GrikfcLandi, —
þegar sýnt þótti að frjáls-
Lyndur borgaraflokkur þar í
landi, Miðsambandið svonefnda,
næðj þar þingmeirihluta ásamt
sósíalistum og kommúnistum
og myndaði að öUum líkindum
með þeim einhvers konar
vinstri sfijóm. Það er fyrir
löngu talið alveg óyggjandi og
fullsannað, að valdarán liðs-
fonngjanna í Grikklandi var
framið samkvæmit bandarískri
aætíun, sivonefndri Prómeþedfs-
áætlun, sem gerð hafðj verið
að frumkvæði CIA. leyniþjón-
ustu Bandaríkjanna. Til þess-
arar áætíunar skyldi grípa og
hún skyldi framfcvæmd, hve-
nser sem ástandið í grískum
innanlandsmálum kynni að
komast á það stig að taMð
væri hættulegt fyrir NATO
og þar með óæskilegt frá sjón-
armiði Bandiaríkjanna. Vitn-
eskja um þessi afskipti banda-
rísíku leyniþjónustunnar af
málefnum Grikklands og sam-
vinna við valdaræningjana þar,
varð tiltöMega fljótt kunn.
Um skeið héldu ýmsir vinir
Bandaæíkjanna því fram, að
leyniþjónustan hefði sjálfsagt
hér eins og ofitar gripið fram
fyrir hendumar á yfirboðurum
sínum í Washington og sýnt
þetta hressilega framtak, án
þess að þeir hefðu minnstu
hugmynd um. En siðar hafa
verið leiddar að því sterkar
likur, — ég þori ekfci að segja.
að það sé -fullsannað, — að
utanríkis- og varnarmálaráðu-
neyti Bandarikjanna og jaínvél
Johnson forseti, höfðu ekiki að-
eins vitneskju um áætlunina
og fyrirætíun grísku Hðstfor-
ingjiarma, heldur tófcu beinan
þátt í undirbúninigi. Það er a.
m.k. víst. að Miðj arðarhafsfloti
Bandaríkjanna lá úti fyrir
Aþenu, þegar Mðsiforingjamir
hrifsuðu til sín völdin og hann
hélt þar kysrru fyrir um meira
en hálfs mánaðar skeið eða
þangað til valdaránið var að
fullu og öllu til lykta leitt.
Nú haía þessir grísku liðsfor-
ingjar og hershöfðingjar setið
við stjómvölinn í Grikklandi í
3 ár, og gríska stjómin hefur
nær allan þann tíma notið
bæði hernaðarlegrar og efna-
baigslegrar aðstoðar frá Banda-
ríkjunum, að því er talio er í
mjög stórum stíl. Grikkland,
undir fasisrbastjóm er af
Fraimihalld á 9. síðu.
i