Þjóðviljinn - 18.04.1970, Blaðsíða 9

Laiuigardagur 18. aipríl 1970 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA 0
Ræða Gils Guðmundssonar
Fraimihald aÆ 7. síðu.
Bandaríkjunum og NATO hinn
yfiirlýsti útvöxður frelsis og lýð-
ræðis í suðri, svo einkennilega,
sem þetta hljómar. Og á fund-
um NATO-ráðs hefur meiri-
Muti fulltrúa staðið gegn því,
að ástandið í Grikklandi vaeri
rætt, og það gert með þeirri
xöksemd að NATO hlutaðist
ekki til um innanrikismál að-
ildarlanda! Ég bef það fyrir
satt að íslendingar hafi staðið
fast við hlið Bandaríki anna í
þessu eins og flestu öðru.
Prómeþeifs-áætlunin
nær til fleiri ríkja
En nú hefur eðiilega og ,í
frambaldi af þeim upplýsing-
um. sem fyrir liggia um at-
burðina i Grikklandi vorið
1967 vaknað spurning, sem
orða má eitthvað á þessa leið:
„Gildir það ekki um fleiri
NATO-ríki en Grikkland. að
bandairískia leyniþjónustan og
herstjórnin telji sig þurfa að
gera áætlanir um að grípa í
taumana ef þörf krefur að
þeirra dórni? Hvað veit utan-
rikisráðherra eða aðrir íslenzk-
ir fylgismenn aðildar að NATO
um þessi efni? Sennilega veit
hann ekki mikið um þau. Er
það rétt, að árið 1964 hiafd kom-
izt upp um valdaránsáætlun á
Ítalíu, hliðstæða hinni girisku,
sem framkvæmd var þar 3 ár-
um siðar? Á það má minnia að
árið 1964 var í Ítalíu liangvinn
stjórnarkreppa, þá var mikil
ólga í landinu oa veruleg óvissa
ríkjandi ' í pólitískum efnum.
E.r það rétt. spyr ég aftur, að
Bandaríkjiamenn hafi þá verið
þama á ferðinni. redðubiínir
að grípa til sinna ráða. ef þeir
töldu nauðsyn krefja?
Fróðlegt þætti mér að vita,
bvort utanríkisráðberrann get-
ur frætt mie o» aðra þing-
menn um svokallað leyniskjal.
sem. á að vera undirritað af
tveimúr bandarískum bershöfð-
ingjum í Evrópu og birtist í
ýmsum jgrlendum blöðum í
fyrra. þar á meðal norska blað-
þó allt það sem þegar hefur
verið talið, hrgþin barnaledk-
ur á barð við ofbeldisstefnu
þeirra í Asíu og rómönsku Am-
eríku. í þeim efnum kemst á-
reiðanlega ekkert riki verald-
ar í neinn samjöfnuð við
Bandaríkin.
Nú er að ýrnsu leyti betra
andrúmsloft ríkjandi í heims-
málum en um all langt skeið
áður. og þá ekiki hvað sízt í
málefnum Evrópu. Þótt rétt
sé að varast of mikla bjart-
sýni. er margt sem til þess
bendir, að nú sé hin gamla
kynslóð toalda stríðsins smám
saman að þokast til hliðar og
með benni ýmsar kreddur og
fordómar, en ný kynslóð að
sækja fram til áhrifa. Þetta
kemur ekki hvað sízt fram
í pólitík Willy Brandts og
breyttri sfefnu í Þýzkalands-
málum og gagnvart Austan-
tj’aildsllöndum. Þá er cfnniig
Ijóst að samskipti risaþjóð-
anna tveggja. Bandaríkjanna
og Sovétrikjanna. bafa breytzt
miög hin síðustu misseri og
gríennnr á mi.lii q hefiur
verulega minnkað. Þau hafa
Studia Islandica:
Ritgerð um Guðm. Kumbun,
æskuverk huns og ádeilur
Nýlegia er út komið á vegum
HeimspekideiWar HáslkóHa Is-
lands og Bókaútgáfu Menning-
ansjóðs 29. heftið af Stuðia Is-,
landica — lslenzk fræði, en
ritstjóri þess er prófessor Stein-
grímur J. Þorsteinsson. Elytur
þetta hefti ritgerð efitir cand.
mag. Helgu Kresis, er nefnist:
Guðmundur Kamban. Æsku-
verk cg ádeilur.
• Br þar greint frá upphafi þess,
er nokkrir íslenzkir rithöfundar
settust að í Danmörku og tóku
að semja flest skáldverk sín á
döns-ku, og skýrt er frá ævi og
ritferli Guðmundar Kambans
Nýr miðbær
Framhald atf 12. stfðu.
að endurskoða bað á fimm ára
fresti og nú er einmitt komdð
að þessari endurskoðun. Borgar-
frá upphatfi og aðallega fram að
1930. Fjallað er um tvö fyrstu
leikrit Kambans, sem hann
samdi í Kaupmannahöfn, að
mikiu leyti undir ábrifum
Jóhanns Sigurjónssonar, og þá
stetfnubreytingu, sem varð á
skáldverkum hans elfitir Amer-
íkudvöl hans á heimsstyrjaldar-
árunum fyrri, ioig rakin eru
gleggra en áður hefur verið gert
þau áhrif, sem urðu undirrótin
að ádeilum hans á þjóðfélagið
og .meðferð þess á afbrotamöon-
um. Stetfnt er að þvi að gera
gem gleggsta grein fyrir helztu
þáttum í ádeilum, hugsjónaboð-
■f skap og höfundareinkennum
• Guðmundar Kambanis á fyrr-
gréindu skeiði. (Frétt frá Bóka-
útgáfu Menningarsjóðs)
Mynduð Imdssmn-
tök kennaranema
náð siamkomulasri um mikilvæg- • ráð hefuir fyrir skömmu falið
an áfanga að þvi er naer til
hanns við útbre-'ðslu kjarna-
vonna og þan ræðast nú a.m.k.
við um allsherjar afvopnun.
Batnandi sambúð bessara miklu
ríkjg er út af fyrir siig fagn-
aðarefni, og hún eykur vissu-
lega vonir manna um varan-
legan frið.
ITnníS
tV'sk’r>tingU
Hitt verð ég- þó jafnframt
að segja. og það í fullri hrein-
skilni, að stóraukið samstarf
og samspi] þessara tveggja
voldugu rkja má einnig vera
smáþjóðum og mið'lungsstórum
þjóðum nokkurt áhyggjuefni,
neroa því betur takist. .til. Þesc
vegna tel ég mi-g skilja það
býsna vel. sem ráðherrann
borgarverkfræðingi og skipulags-
netfnd að vinna að þessari endur-
sfcoðun og ég bend] á, hélt ræðu-
maður áfram, hvort hugmyridin
um ráðhús og stjómarráð í
gamla miðbænum er ekki úrelt
orðin og óraunhæf.
Ráðagerðir haf a verið uppi
um stjórnarráðshús á milli
Amtmiannsstígs og Bankasfcrætis,
en fyrir liggja tillö'gur Harðar
Ágústssonar og Þorsteins Gunn-
arssonar um varðveizlu húsa á
þessu sama svæði Ég flutti om
það till. 5/3 sl. að athuguð yrði
varðveizla húsanna, sem var vis-
að til borgairráðs 'á meðan fram
færp viðrásður við ríkisstjóm-
ina um staðsetningu ráðhúss.
Síðan það gerðist hefur Arki-
tektafélag íslands sent frá sér
einróm-a og eind-regin mótmæli i Framiha-Id af 12 síðu.
gegn því að gömlu búsin við t* fangabúðirnair í
Lækjargötu verði rifini Þeeisúm
mótmælum ber að veita fvll'sta
gaum og -ekki má ana að neinu.
Guðmundur vék síðan að hug-
Vélarbilun
Framhald af 1. síðu.
við ýmsar ráðagerðir, aulk þess
sem upþhatflegia fyrirhuginðum
mannatferðum til tunglsáns hetfur
verið fækkað eða lengna bil á-
kveðið milli þeirra.
Spumingin hvort Kennedy for-
seti haifi tekið rétta ákvörðun
1961 begar hann ákvaö að f.iár-
magnsyfirburðum og tækniþekk-
ingu Bandaríkjanna skyldi var-
ið fyrst og fremst ef eklki að-
eins í því skyni að fyrsti mað-
urinn á tungTinu yrði bandarisk-
ur hefur bví orðið enn áleitn-
ari effcir ferð Apollo-13. — ás.
Hryðiuverk
Um sjI. helgi efndu kennara-
nemar til iandsþings í Norræna-
húsinu og sóttu það um 30
fulltrúar nemenda allra þeirra
skóla, er útskrifa kennara fyr-
ir skyldunámið, þ.e. Hús-
mæðrakennaraskóla Islands, í-
þróttakennaraskóla íslands,
Kennaraskóia Islands, Teikni-
kennaradeildar Myndlista- og
handíðaskólans og söngkenn-
aradeildar Tónlistarskólans, en
alls eru um 1100 nemendur í
þessum fimm skólum.
Aðalverfcefni bingsdns va.rnð
enduimeisia samitök islenzikra
kenna raneima, setja siamtötoun-
um lög. semija starfsóætlun
fyrir þau og kjósa þeim stjóm.
Verður aðalverketfni samtak-
/ anna í fraimtíðinni að vinnaað
haigsmunaimáluim kennaranema.
I stjóm samtalkjainna voru
kjörin Guðmundur _ Guðmunds-
son Kennaraslkóla Isllaiids, for-
miaður, Guðrún Ingvarsdóttir,
Húsmæðraikennaraskóla íslands,
féhirðir og Sigurjón Mýrdal.
Kennarasikðla ísllands, ritari.
Þingið saimþykkti etftirlflair-
andi álýktun:
„Þing íslenzkra kennaranema
haldið í Norrænai húsinu 11.-12.
apríl 1970, vill vekja athygli á
eftirfarandi:
I. a) Að Islendingar dragist
ekki atftur úr hinum Norður-
lýsití nokkuð og virtist furða
. . , s^- f>ess he«i veru- myndunum Um ráðhús við norð-
mu Orientemng, þar sem eg sa lesa á gíðasta þingi Samemuðu u,renda Tjarnarinnar sem hefði
" ” ™ þjóðanna að smáþjóðir ýmsar á sinum ' t;ma verið gamþykkt
hefðu af þassari þróun mála
vissar áhyggjur. Og það er nú
svo. að óneifcanlesa sefcur sní
hætta vofað vfir. að aukið
eitthvað um nlae'fríð. telur hann
það falsað aða ófalsað? f þesisu
svonefnda leyniskjali er vitnað
til bandarísikrrar áætlunar. sem
miðar að því, eins og þar stend-
ur, að trveieia öruggt stfjórn-
arfar í NATO-ríkjum þar sem
bæfcta kann að skapast. ýmist
vegna ufcanaðkomiandi atvifca
eða ótryggs ásfcands innan-
lands. Þefcta sfcjal á að vera
runnið frá aðailstöðvum banda-
samhljóða í borgarstjórninni.
Guðmundur henti á hvort, ekki
væri rétt að athuga þessa á-
kvörðun á ný og endurmeta.
samsfcarf stórveldanna leiði til Komið hefði ÍTam mikil andstaða
samkomulags þeirra í milli um við þetta staðairvai í boreinni c»
varanlega tvískiptingu heimsms bor,g,.arstjórnin ætti ekki að
í áhrifaisvæði. sem myndi enn
aufca áhrifavald þessara tveeeja
risavelda yfir öðrum þjóðum.
Þetfca er vifcanleea hæfcfca, sem
ganga gegn eindregnum vilja al-
mennings í borginni.
Er Guðmundur hafði fjallað
þessiar stjómsýslustofnanir
................ _ Wtiar minni þióðþ hljófca að eldd væri eðlilegt að
risku herstiomarmnar ( Evr- reyna að gjalda varhuga vi3 falla frá því að hafa þær í gamla
z . t . +,i og, TCra ó verði gegn. miðbænum. benfci' hann á að
verða halda yölku. sirmi bungamiðja borgarinnar færist
gera það. sem í þeirra valdi^ m meira austur á bóigirm og
ópu. Þar eru t.ilgreind 10 að-
ildarrfci NATOs. sem áætlun
þessi eiei að ná tál. fsland er
efcki talið þar með. en hins
vegar eru bar nefnd hæði Nor-
•egur oe Danmöirfc. Um þetta
svokaliaða leyniplage skal ég
ekkj fjölyrða meira. end® veit
ég ekkj annað um eðli þess eða
uppruna heldur en það sem
ég lias i sumax sem leið í hínu
norskiq blaði. sern ég áður
nefndi.
risaveldlanna
Hitt vil ég leyfa mér að stað-
hætfa Oig leggja á það áberzlu,
að ég tel mig hafa fært nokkur
rök fyrir því, að afstaða Banda-
rífcjannja til NATO og aðildar-
ríkjia þess annars vegar og af-
sfcaða Sovétrik j ann,a til Var-
sj árrbandalagsins hins vegax,
er býsna áþekk Atburðirnir í
Grikklandi 1967 og í Tékkó-
sflóvakíu 1968 ©ru hliðstæður
að því leyti, að þeir eru bein
atfleiðing af áhrifasvæðapólitík
risaveldanna. Örlög Tékfca og
Grikkja sanna að aðild að
hernaðat-.b an d aflögum er sfzt af
oQlu nein frelsistrygging, miklu
heldur er hún ógnun við sjálfs-
ákvörðuniarirétt og sijálfstæði
smárra þjóða. Bæði risaveld-
in fylgja drottnunarStefnu,
hvort á sinu áhrifasvæði. Þar
vilja þau ráða Qg ríkja.
Ég mun ekki að þessu sinni
ræða yfirgangsstefnu Bandia-
rikjanna ufcan NATO, og er
stendur til þess að koma í
fyrir
þjóða til
V/^n p - ,rrflIti n-rar he’mnínc ^
ti'I frambúðar. bvort beldur
sem slík yfirdrottnun á sér
cfc.aa f kr°'wi borvafdc eða
fjáirmaigns eða hvors tveggja.
urn
Örwporícnná'1 FvrnDU
Einhver allra mitkilvægasfca
hreyfing í átt til friðar O"
bæfctrar sambúðar bióða er sjj
huiemynd sem verið hefur að
þróast að undanfömu um að
vandleeia verði undirbúin og
síðan haldin ráðstrfn.a um ör-
vgeismál Evrópu. TTfanrikisráð-
herra vék nokkuð að þessu
máli undir lok ræðu sinnar.
oe fannst mér bann vera ó-
barflega neikvæðnr í sam-
þandi við það mál.
Ée tel alvee einsæ+t að við
fsilendinear eieum að styðja
V>o.oco Vn i cnmtrnH V'im ÖTVPIPfi S-
ráðstefnu Evrópu. v,'ð eigum
að leeela okfcar litla lóð 4 voe-
arskálarnar til þess að hún
vei-ðí haTdin c» beri árangur.
Oe hað skuiu svo vera mín
riðnsfcu nrð að þessxi sinni, að
íslenzfcir ráðamenn ættu að
piprr, sé- lióst. og hað fvrr en
siðar, að öryasismiál Evrópu
komasfc ekki i eot.t o<» vanan-
legfc horf nema hem pðarhlakk-
irnar tvær verði leysfcar upp.
eamli miðbærinn verður eftir
aTlar tilraunir stor , ; gem árin ^-5^ æ frefcar hlutí
að gerast einhvers af Vesturbænum. ‘
Loks bénti Guðmundur á„ að
enn gæti verið rétt að efna til
bUiSTnynd’asamfceppni úm nýjá
m>i ðbæinn enda þótt unnið hefði
verið að Uridirbúninigi 'af sér-
stökum aðilurn nú um nokfcurn
tímia: Nýi miðbærinn og sfcipu-
ilaig bians munu hafa áhirif á a®a
framtíð horgairbúa: Það -er þess
vegna mikilvægf að vel verði tíl
verksins vandað:
Taifceo
og báðu þeir sem þá voru lif-
andi fréttamennina um að vera
þar uiu kyrrt. — Þeir drepa
ofckur ef þið farið. sagði fólkið.
Einn af ljósmyndurum AP-frétta-
stofunnar var meðal þeirra siem
buðúsit til að vena um kyrrt við
fangabúðirnar.
Fréttamennimir segja að miarg-
ir hafi þiáðzt hroðalega áður
en þeir gáfu upp andann. AP-
fréttastotfan se'gir að vitað sé
með vissu að henmenn . Kamib-
odjustjórn'ar hafi ekki eingöngu
framið hryðjuverk í Tafceo og
og Prasot, heldur víðs vegar um
landið. Kveifct hatfi verið í þoro-
um Vietnamia og vietnamsikir
bændur verið stootnir til bana.
VIPPU - BÍtSKÚRSHURÐiN
Lending Apollo
Fr.amhald af 1. síðu.
baki, því að úr þessu fiór lend-
ingin fram nálkvæmlega eins og
í fyrri tunglferðum. Að vísu var
hætta á að hitaskjöiduonn hetfði
S'fcemmzt í sprengingunni í
birgðatfarinu, en svo reyndist
efciki vera og var þá aðeins etftir
að váta hvort falllhlífamar sem
draga úr hraða Apollo-faranna
myndu opnast. Það gefcfc einnig
vel og Apollo-12 féll í kyrran
sjó uim 4 miílur frá „Iwo Jima“.
Innan stundar voru geimfaram-
ir komnir um borð, npklfcuð
þjaikaðir, ,en þó vel hressir, einik-
um eftir að þeir hötfðu baðaðsig
og síkipt um föt. Frá „IwoJima"
fóru þeir með þyrlu til Pango
Pango á .Sannioa, en þaðan munu
þeir fara flugleiðis til Houston
þar sem þeir munu hitta ætt-
ingja sána síðdegis á laugardaig.
Lagerstærðir miðað við múrop:
Hæð: 210 sm x breidd: 240 sm
210 - x - 270 sm
Aðrar stærðir.smíðaðar eftír boiðnú
GLUGGAS MIÐdAN
SiSumúla 12 - Slmi 38220 .
Sængurfatnaður
HVÍTTTH OB MISLÍTUR
LÖK
KODDAVER
GÆSADÚNSSÆN GUR
ÆÐARDÚNSSÆNGUR
kiði*
'löndunum í fræðs'iumáilium.
b) Að ailir kennaxaskióilar,
hér á landi, verðd jatfnréttháir.
c) Að etf kemnsla 6 ára hama
hefst í haust, þarf að nota
sumarið til námskeiða, fyrir þá
sean þessa fræðsilu ei@a aö
veita, því að hvorki fóstrur né
bn rn afcenna rar hatfa hiotíð
menntun til að fcenna hömum
á þessu aldursstigi.
d) Að athuguð verði tenging
fóstru-i og kennairastarfs.
II. a) Að vegna fyrir hug-
aðrar tíu miljón króna fjár-
veitingar, til nemenda utan atf
landi, álítur bingið, að hún
komi að mestu gaigni, verði
henni varið nú þegar, tid að
stofnsetia mötuneyti miðsvæðis
fvrir eftirtalda slfcólla: Tæfcni-
sfcólann, Tón'listarslk., Mynd-
lista- og handíðaskólann, Kenn-
araskólann cg Menntaskólann í
Hamrahlíð.
b) Að heppilegast væri, að
ofckar dómi, að sameinað verði
í einni byggimgu, sem byggð
verði í áföngum, mötulneyti,
bókasiatfn og heimiaivist fyirir
nemendur áðurgreindra sifcóBa.
c) Að aðstöðu bessa miæitti
nota aiint árið.
d) Að með bessu móti miundi
sparast óhemiju tfma fyrirnem-
endur og gilflurlegt fjánmagn
bæði fyrir nemiendur og ríifci“.
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 21