Þjóðviljinn - 06.05.1970, Qupperneq 6

Q SÍÐÁ — ÞOÖÐVXLJlíNN — Miðvíkuitiag'ur 0. wiiaff 1970.
Tækni
í þágu
Sjóhæfni nýrra skipa
reynd og skrúfur
athugaðar
Sá setn á leið um borgina
Þrándheim i Noregi og edtt-
hvað er yiðriðinn útgerð eða
sjómennskju aetti að heimEaakia
stöð þá, þar sem smdðuð eru
iflcðn af skipum og þau reynd.
íg heimsótti bessa stöð á ferð-
inni til Ncaregs í marzmónuðd
s.l. og vil hér í fáum orðum
geta þess er ég sá.
Þarna vinna 80 menn að
margslkonar smíða- og rann-
sóknarstörfum, sem öll miða að
bví, að auka öryggi á sjó. Ná-
kvæm eftirdíking er búin til af
skipi því, stóru eða smóu, sem
prófa á.
Við prótfunina er notuð 173
metra löng opin vaitnsþró.
Breidd þróarinnar er 22 met.r-
ar, en dýpt sex metrar. Bylgj-
ur eru búnar til í brónni og
ökella þaer á skipinu að firam-
an eða aftanverðu, og siýna þá
viðbrögð slkipsdns, haefni þess
tfl að verjast áföllum. Mörg-
um skipsteikningum heifur ver-
ið breytt f samræmd við þá
reynslu sem þama hefur feng-
izt. Mér þótti það hinsvegar
galli á brónni að ekíki var þar
hægt að mynda hliðarbylgjur.
Ég vakti aithygdi sikipaverk-
fræðingsins, sem með mér var,
á þessu áPiti mínu og saigði
hann að betta væri rétt álykt-
að. Stæði nú til að bæta úr
þessum galla, og væri beðið
eftir fjárveitingu til þess. Ég
ræddi þetta seinna við annan
skipaverkfræðing í Suðvestur-
Noregi og sagöi hann að sdn
persónulega reynsla væri sú,
að þrátt fyrir þessa vöntun í
reynsluþavSnni að ekiki væri
hægt að mynda þar hliðarbylgj-
ur, bá væri þó óanetanleg stoð
að þeirri starfsemi sem þama
færi fram, og vildi hamm ráð-
leggja mönnum að notfæra sér
þessa starfsemi.
t>að sam ég heif hér komið
inm á með fáurn orðum, erað-
edns önnuir hliðán á þeirri
stairfsemd sem hér fler fram.
Hin hiiðin er prófun á sikips-
slkrúfum og er hún í enigu ó-
merkari. í stöðinni er funikom-
ið véHaiverkstæðd, þar sem smiið-
uð eru Jflcön úr kopar atf sikips-
skrúfium eftir teákndngum, en
síðan eru þessar skrúfur reynd-
ar í lokuðum geymd sem vatni
er þrýst í gegnum. Koma þá
otft margskonar gallar í ljós,
sem eru lagfærðdr. Ljósmynda-
tækni er mikið notuð í sam-
bandi við prótfanimar á slkrúf-
unum og sýndd verkfræðingur-
inn mér fjölda mynda og út-
skýrði þær. Ljósir blettirkomu
fram á mynduiium, þar sem
gaiflar voru á slkrúfunni.
Þama mátti sjá sterúfur allt
frá þriggja biaða upp í srjö
blaða. Stærstu olíuskipin, sem
nú eru í smíðum, nota sex eða
sjöblaða sterúfur. Verkflræðdng-
urinn sagði, að með því að
fjölga blöðunum fengist jatfn-
ari gamgur. Ég spurði hvort
fram kæmiu otft sfcaðlegir gall-
ar á sfeipssikrúfium og hverjir
þeir væru hélztir. Vertefræðdng-
urinn sagði að við pnófianir
kæmu í ljós margskonar gall-
ar á skipssikrúfurn. Sumiir or-
söteuðu aliloít mdlkinn neðan-
sjávar-hávaða og gætu hljóð-
bylgjur borizt frá þeim langt
útfrá slkipinu, jafnvel þung
högg gsetu heyrzt. I>á væri það
ekfei óalgengt að loiftbólur
mynduðust við slkrúfuna sem
gætu valdið sliti og tæringu og
þar með óeðlilega litflli end-
ingu. Gallaðar skrúfur á fistei-
skipuim, sem onsatea magnaðar
hljóðby'ligjur, geta t.d. verið
bein orsöte að atfHaleysi skipa, og
er slíkt beklkt frá sfldveiðum,
sagði verkfræðinigurinn.
Fiskibátar úr trefja-
plasti
Plastefnin ryðja sér sífellttil
rúms á fieiri og fleiri sviðum
í nútíma fraimXeiðslu, enda eru
kostir þeirra margir fram yfir
mörg önnur byggingarefni. Það
er orðdð nokfeiuð langt1 síðan
byrjað var að smíða báta úr
trefjaplasti, svo að reynsla er
fengin á endimgu þeirra. Risið
hafa víða um lönd verksimiðj-
ur eða skipasimíðastöðvar sem
smíða hraðbáta og lystdsnetekj-
ur úr trefjaplasti. -
1 Naragstferð mdnni skoðaði
ég eina sliílka stöð á Selje, sem
eingönigiu byggir lysitnbáta af
mörgurn stæröum og fflytur út,
mest tiX Svfþjóðar og Banda-
ríkjanna,ogvo(ru pantanir fyrir
hendi marga mánuði fram i
tímann, l>etta voru giæsdlegar
fieytur á að sjá, í mörgum lit-
um og tófcu stærsitu þeirra lík-
lega um 20 fiarlþega. AlXt er
þetta handavinna og nótevæmn-
isiverk. Mesita vinnan liiggur í
sjálfum rnótumum, sem voiru
hrein listaverXc, svo fiaXXega voru
þau unnin. Þarna inni á stöð-
inni var 25 stiga hiti ceXsíusog
var mér tjáð að sXtfklt væri
nauðsynlegt við þessa fram-
leiðslu. Loftnæsting var þaima
svo góð að lyfet mertetist elkki
og þó var umnið þama úrlyfet-
arsterkum ffljótandi etfnum sem
gufa' ört upp. Þessd stöð er
fiárra éra gömul og er f sí-
felldum vexti.
Á fislkiðnaðarsiýningumni í
Þrándheimi í fýrrasumar var
sýndur norsfeur fiskibátur úr
trefjaplasti, 35 feta lamgur, 14
brúttóXestir að stærð mieð 120
hestafla þýzkri Mercedes Benz
díselvéX. Þessi bátur hXautverð-
laun á sýnimgumni. Hann var
búinn til fyrir skipstjóra við
Lófiót og byggður með yfir-
styrteXeika eftir Loyd-regXum
tfl að sækja á opdð hatf. Ég
frétti um þemnam bát norður f
Lótfót og að hamn hetfði reynzt
veX nú á yfirstamdamdí vetrar-
vertíð og vildi því gjama hatfa
tal atf sfeipasmiðnum. En bót-
urinn var eimmdtt smíðaður f
Selje.
Það kom í Xjós. þeigar ég
skoöaði plastbótastöðina sern
ég sagði frá hér að framan, að
þessi bátur var ektei smtfðaður
þar, þeir smíða eimgömgu lysti-
báta. Én stutt þar frá, var
rninni stöð í eiigií ungs sfeipa-
verkfræðimgs og var hamn höf-
undur þessa fisfeibáts. Ég heim-
sótti þessa stöð og fétete að
siteoða miótið af bóitnum og
einnig liósimynd atf honum. Ég
átti viðtafl um biátinn við steipa-
verfefræðinginn og spurðd um
verð á svoma trefjaplastbát.
Hann saigði mér að verðábát
af þessiairi stærð væni eims og
verðlag væri nú og feaupgjald
í krimgum n. kr. 140.000,00 eða
í ísXenzkum krónum 1 m.i5jón
722 þúsiund og væri þá útbún-
aður, utam taXstöð. innifiaXSmn i
verðinu. Þá sagði slkipaverk-
fræðingurinn að ham.n hefði
hug á því að lengja þennan
bát um fimm fet, upp í 40 fet,
og yrði bó stærðin í kringum
20 brúttólestir. Þegar ég spurði
um verð á slfkum bát, þá
saigðist hamn halda, að sfftfkur
bétur mundi kosta á núver-
amdi verðlagi í krimgum n. kr.
160.000,00, eða í íslenzkum
krónum nálægt 1 miljóm 970
þúsund.
Uppfinning til vamar
vfirísineru skipa
1 Álasundii firétti ég um
norska uppfinmingu gegn yfir-
FJORÐA
GREIN
UM
NOREGSFERÐ
Eftlr
JÓHANN
J. E. KÚLD
ísin,gu skipa sem sögð varhatfa
reynzt veL Heilmáldairmiaður
minm er Jensen, firamkvæmda-
stjóri hjá Jens Grytten A/S 1
Álasumdi, en þetta fyrirtaaki á
úthatfsiveiðarainn Bjömþy sem
er yfirbyggt sXdp og smtfðaðtfl
vedða í marðurhöfum.
Þetta nýja morslka va/rnar-
kerfi gegn yfirísimgu er einimitt
f þessu skipi og að sögn Jen-
sens hefiur það reynzt þarmjög
veX, en skiipið stundar veiðar
aðaXlega ó Græmlands- og Ný-
fiundmalands-mdðum, þar sem
hætta á yfiirísimgu er mjög
mdfeil.
Þegar ég spurði Jensen í
hverju vömin gegm ísinguværi
falin, þá sagði hamn að ratffeap-
all aif sérstateri gerð værilagð-
ur um þá staðd á steipinu, þar
sem mest væri hætta á yfiirís-
ingu og þegar þannig hagaöi
tiite þá væri rafstraum með
imjög lágri spennu hieypt.^ á
teapalinm, svo að hanh * hitnaði
og feæmd þetta í veg fyrir eða
draigd svo úr yfirísirugu að hún
yrði efeki hættuleg. Jensensagði
mér, a seint á árinu 1969
hefði komið nefnd brezkra út-
gerðarmanna til Noregs til að
kynna sér þessa norslkiu vöm
gegn yfirísingu sXcipa.
Það er margt sem bendir til
þess að ytfirísimg hatfi grandað
sumum atf þeiim fiskit>átum sem
hér haifia fiarízt, sérstaMega er
þessi hætta imiki] út af Vest-
fjörðum. Við verðum ’þvf að
vera vel vakandi etf olkkur berst
til eyma, að vöm sé tiX sem
geti dregið úr þessari hættu.
Strax þegar ég kom heirn úr
Noregstförinni flór ég á fiumd
Gunnars PriðriXcssionar, fiorseta
SlysavamatféflaigB ísXands, og
tjáði honum hvað mér hefði
verið sagt í Noregi, um þessa
nýju vöm þeirra gegn yfirís-
ingiu slkipa.
Malcolm litli í Þjóiieikhúsinu
Síðasta frumsýningin á
þessu feikári verður 15. maí
Síðasta frumsýningin á þessu
leikári í Þjóðlgikhúsinu verður
þann 15. þessa mánaðar og
verður þá frurmsýnt leikritið
Malcolm litli. eftir David Halli-
well, en þýðing leiksins er gerð
af Ásthildi Egilson.
Leikstjóri er Benedikt Áma-
son, en leikmyndir eru gerðar
af Birgi Engilberts. Hlutverkin
í leiknum eru aðeins fimrn og
eru þau öll leikin af ungum
leikurum. Aðalhlutverkið, Scra-
wdyke, er leikið af Þórhalli Sig-
urðssyni, en hann er enn nem-
andi í Leiklistarskóla Þjóðleik-
hússins og brautskráist baðan á
þessu vori. Þórhallur hefur beg-
ar komið fram í mörgum sýn-
ingum hjá Þjóðleikhúsinu. En,
betta verður fvrsta aðalhlut-
verkið, sem Þórhalliur leikur hjá
Þjóðleikhúsinu. Aðrir leikendur
eru: Sigurður Skúlasom, Hákon
Waage- Gísfi Alfreðsson og Þór-
unn Magnúsdóttir Allir hafa
bessi leikarar verið nemendur
í Leiklistarskóla Þióðleikhúss-
ins, nema Gísli Alfreðsson.
Höfundur leiksins. heitir Da-
Vid Halliwell. Hann er Breti.
fæddur í Yorkshire. fyrir 33
árum. Hann stundaði nám við
Huddersfield-listaskólann 1953
—1959 og við leiklistarsteólann
Royal Academy of Dramatir
Art og stundaði bar leiklistar-
nám næstu brjú árin. Árið 196?
stofnuðu notekrir ungir leikarar
Victoria leikhúsið í London op
var David Halliwell einn <
beirra hópi. Þar byriaði hann á
að semia Malcolm litla. en lauk
að vísu efcki við leikinn tfyrr
en löngu síðar, eða námar til-
tekið árið 1965. Leikurimn var
fyrst sýndur á Unity Theater f
Londin 30. marz 1965.
Síðar hefur leikurinn verið
sýndur víða og nú er verið að
gera kvikmynd etftir Malcolm
litla. Leikurinn hefur hvairvetna
vakið mitela og ósikipta athygli
og hafa stúdentauppreisnimar
og aðrir slíkir atburðir síðustu
ára gefið þessari merkilegu
frumsmíð Davids Halliwell auk-
ið gildi fyrir nútímann.
Ekki er rétt að reteja efni
leiksins hér enda mun það koma
mörgum á óvart hvað sagt og
gert er í þessu leikriti. En í
stuttu máli má segja að leikur-
inn fjalli um vandamál æsk-
unnar í dag. — Um rótleysið —
um þann vanda, sem ungu fólki
er á herðar laigður í nútima
bióðfélagi
Myndin er af hinum ungu
leikurum á æfingu í Þjóðleik-
Msimu.
i
1
4