Þjóðviljinn - 09.06.1970, Side 7

Þriðjudagur 9. jiúni 1970 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA ^
Verðlag og kaupgjald
5. grein eftir Hjalta Kristgeirsson, hagfræðing
Tap launþega í hálft þriðja ár
Þverrandi kaupmáttur mánaðarlauna
talinn saman í krónum frá september 1967 til maí 1970. Við-
miðunarlaun 10 þúsund „í grunn“ (des. ’67).
S3
c tu
S **
H'ös 1
*© «
8 *
-S «
S p
a .
3 ^
■ 'S
Í- 3
rt rt .
O T3
cð "2
S öí
‘W
s «©
xs 1
a •
a S
s S
4) M
■o a
•S S
ts
® a s
as2 .
. a i? t-
£t £5
a"
eí S
,a&
:©
>
3
«
a j
1 " w
'&
"S ’S -
a S"s s
ft Ö -3 3» Sm £ ^ E 4) > O ,3 > pC JS H Ö >
Septem-ber 1967 9.672 9.672 0 0
Október — 9.691 9.672 19 31
Nóvem'ber — 10.340 9.672 668 1.018
Desember — 10.482 10.000 482 725
Janú-ar 1968 19.771 10.000 771 1.128
Febrú'ar — 10.902 10.000 902 1.304
M-arz — 10.986 10.126 860 1.233
April — 11.070 10.300 770 1.096
Maí — 11.153 10.300 853 1.205
Júní — 11.204 10.438 766 1.077
Júl-í — 11.255 10.438 817 1.144
Ágúst . — 11.307 10.438 869 1.211
September — 11.510 10.579 931 1.274
Október — 11.713 10.579 1.134 1:525
Nóvem'ber — 11.916 10.579 1.337 1.768
Desember — 12.530 11.135 - 1.395 - 1.754
Janúar 1969 13.144 11.135 2.009 2.408
Febrúar — 13.310 11.135 2.175 2.575
Marz — 13.486 11.135 2.351 2.747
April . — 13.662 11.135 2.527 2.914
Miaí — 13.837 11.600 2.237 2.547 ';
Júní — 14.061 ^ 12.335 1.726 1.934
JúM.. — 14.285 12.335 1.950 2.151
Ágúst — 14.509 12.335 2.174 2.361
September — 14.634 12.685 1.949 2.098
QteféifoftT 14.759 12.685 2.074 . . 2.214

Nóvember — 14.884 12.685 2.199 2.328
Desember — 14.980 12.887 2.093 2.201
Janúar 1970 15,076 12.887 2.189 2.288
Febrú-ar — 15.171 12.887 2.284 2.372
Mairz ' — 15.366 13.084 2.282 2.340
Apríl — 15.561 13.084 2.477 2.508
Maí — 15.756 13.084 2.672 2.672
SAMTALS 422.983 373.041 49.942 58.151
í- sept. ’67 413.311 363.369 49.942 58.151
Nú verður tekið til {iar sem
fyrr var frá horfið en í síð-
ustu grein var fjallað um mis-
gengj verðlags og launa frá
haustí 1967 til þeesa dags. Birt
var stór tafla þar sem sýnt
var fram á_ að maíkaupið nú
þyrfti að hækka um 20,4% til
að ná sama kaupmætti og ríkti
í september 1967. Sú fullyrð-
ing byggist á því, að verðlag
í landinu hefur hækkað um
62,9%, en kaupgjald um að-
eins 35,3%. Þetta er reyndar
hækkunin á 10 þúsund króna
grunnkaupi, en hærra kaup
hefur hækkað minna, t.d. 15
þúsund króna grunnkaup um
24,6%. Misgengistalan 20,4%
gildir því aðeins fyrir þau dag-
vinnulaun, sem námu 10 þús-
und krónum „í grunn“ í des-
ember 1967. Yfirvinnukaup hef-
ur rýrnað miklu meira að kaup-
mætti, t.d. þyrfti næturvinnu-
kaup „tíuþúsundikrónamanns“
að hækka um 24% til að halda
óbreyttum kaupmætti frá sept-
ember 1967. X>á liggdr i augum
uppi, að hærri dagvinnulaun
en 10 'þúsund krónur „í grunn“
hafa rýmað meira að kaup-
mætti og yíirvinnutaxtair þeirra
þó enn frekar. Misgengistiala
dagvinnulauna hjá „fimmtán-
þúsundfcrónaman n i“ er hvorki
meira né minna en 30,7%.
í raunverulegum verðmætum
hafa launþegar því verið að
tapa ákveðnum upphæðum á
mánuðí hverjum nú um langa
hríð. Fróðlegt væri að vita,
hiverju þetta tap nemur í þeim
krónum reiknað sem við nú
gætum notað ti’l kaupa á nauð-
synjum. Ég hef gert tilraun . til
að meta þetta tap, og sést út-
reikningur á því í meðfylgj-
andi. töflu — þó aðeins fyrh 10
þúsund króna grunnkaup j dag-
■vinnuj
Launaupphæðin í september
1967 er ákveðin 9.672 kr„ svo
að 3,39% hækkun frá 1. des.
1967 gefi 10.000 kr„ en það er
einmitt grunnkaupið sem hér
er til umræðu.
Töluir í fremsta dálki töflunn-
a.r fylgja nákvæmlega hreyf-
ingum á vísitölu vöru og þjón-
ustu, og er áætluð jöfn stíg-
andi í verðlaginu þá roánuði,
er vísitala er ekki reiknuð. Sá
maður sem nú í maí hefði
15.756 kr. í mánaðarkaup, stæði
jafnfætis þeim manni er hafði
9.672 kr. í september 1967 hvað
kaupmátt snertir.
í öðrum dálkj töflunnar er
hins vegar hið raunverulega
greidda kaup. Ekki er gert ráð
fyrir öðrum kauphækkunum en
þeim sem verðlaigsbætur hafa
fært (að meðtalinni 3,39%
hækkun 1. des. 1967), enda
hafa eng.ar taxtahækkanir orð-
ið á tímabilinu hjá velflestum
verkalýðsfélögum. Með þessum
hættj er það kaup sem var
9.672 kr. í september 1967 orð-
ir 13.084 kr. í maí 1970.
í þriðja dálki töflunnar er
mismunur tveggja hinna fremri
dálka, t.d. fyrir maí 197o er
2.672 munurinn á kaupinu
13.084 kr. og hinni tilbúnu
stærð 15.756, sem kaupið ætti
að vera til að halda fullum
kaupmætti frá byrjunartima
töflunnair. Tölur í þessum dálki
gefa til kynna þá glufu — eða
ættum við að segja gjá? —
sem opnazt hefur milli verðlags
og launa. Fróðlegt er að fylgja
dálkinum ofan fná og niður úr.
Munurinn byrjar með 19 krón-
um í október 1967, nær 668
krónum í nóvember, en minnk-
ar í 482 krónur í desember
vegna kauphækkunar þá. Fljót-
lega nær hann sér þó upp aft-
uir, pg hefst árið 1968 með 771
brónu glufu, en endar með
1395 krónum. Sú vísitala sem
um var samið í m.arz það ár
hélt ekki betur en þetta. Fram-
an af árinu 1969 eykst kaup-
máttarglufan stórlega, enda
stóð þá kaupgjald í stað vegna
neitunarvalds atvi nn u rekend a.
Mest varð glufan í aprílmón-
uði, 'rúml. 2500 kr„ en með
nýjum kjarasamningi jafnáðist
hún í nokkum veginn 2000
krötium. það sém éfiir' vár átrs-
ins. Árið 1970 hófsit með tæp-
lega 2200 króna glufu, sem hef-
Ur breikkað út yfir 2600 krón-
ur.
Allar þær tölur sem eru í
þrem fremstu diálkum töflunnar
tilgreina upphæðir ó verðlaigi
hvers mánaðar. Nú er krónan
ekki alltaf króna eins og vitan-
legt er, og því þairf að færa
hinar breytilegu mælieinmgar
í fast horf. Hver króna haust-
ið 1967 jafngildir 163 aurum
nú, og á hinn bóginn er hver
króna í dag sama og 61 eyrir
þá. Rétt er því að telja saman
a'lla-r þær krónur sem hver
launþegi með 10 þúsund króna
grunnikaup hefur tapað í þverr-
andi kaupmætti á hverjum -
mánuði aUt frá september 1967
til m-aíloka 1970 á verðlagi
dagsins í da-g. Þetta er gert í
síðasta dálki töflunn-ar. f>ar
sést til dæmis, að 19 króna
kaupmáttarglufan í október
1967 er raunveiru-lega tap upp
á 31 krón-u með núverandi
verðlaigi. Tap á mánuði hverj-
um árið 1968 er i þannig „stað-
virtum“ krónurn frá 1077 upp
i 1768 kr„ á árinu 1969 frá
1934 kr. upp í 2914 og í á-r
nemuir það fró 2288 upp í 2672
kr. Ta-pið er því nú í „staðvirt-
um“ krónum farið að nál-gast
ískyggilega mikið h-ámarkið rétt
fyrir maísamningana 1969.
Niðurstöðutölur töflunnar
eru þá þessa-r (sniðnar í þús-
undir króna): Á þeim 32 mán-
uðum sem liðnjr eru siðan í
októberbyrjun 1967 hefur 1-aun-
þegi með 10 þús. kr. grunn-
laun fengið samtals 363 þúsund
krónur útborgaðar í kaupi fyr-
ir dagvinnu. Hefðj hann einsk-
is í misst af kaupmætti, hefðu
launin átt að nema samtals
413 þúsundum króna. „Ein-
hver“ hefur því stolið af honum
5o þúsund krónum. Ætti að
reiða það fé a-f hendi í brónum
dagisins í da-g, næmi upphæð-
in 58 þúsund krónum.
En er það til nokkurg að f-á
þá niðurstöðu, að á hálfu
þfiðja ári háfi laun-þegi misst
,úr heimilishaldj sínu 58 þús-
und króriur í þverra-ndi kaup-
mætti? Því er til að svara, að
í verijúlegum kröfuirétti skiptir
það öll-u að sanna tilkall til
fjármunanna og í annan stað
hj-á hverjum þeir li-ggi í heim-
ildarleysi. Ótvírætt eiga laun-
þegar kröfu til bóta fyrir þá
fjármuni, sem af þeim ha-fa
verið ha-fðir með þverrandi
baupmætti launanna á undan-
gengnu tímabili.
Hjalti Kristgeirsson
Hugsum okk-ur að „tíuþús- j
undkrón-amað-urinn“ okkar, sem
við tökum sífellt dæmi af, fengi
tapið endurgreitt með jöfnum ,
mánaðarlegum greiðslum á ('
næstu 32 mánuðum. Þá næmi .
hver greiðsla 1817 krónum á ,
m-ánuði. Einnig á hann að fó
mánaðarkaup sitt hækk-að upp *
í þann kaupmátt sem það hafði }
í september 1967, og nemur ,t
sú greiðsla 2.672 krónum. Sam- ■
, anlagt á h-ann því kröfu upp á í
4.489 krónu „afborgun" á
mánuði, og nemur sú upphæð
rúmiega þriðjungj núverandi
kaups (eða (34,3%). Hér hef-
uir þó vöxtum verið sleppt al-
veg af sanngirnisástæðum, sem
mundi að visu ald-rei hend-a
bankana okkar.
Nú munu menn segja að
slákra endurgreiðslna séu eng-
in dæmi. En það er rangt,
dæmin eru til. Olíufélö-gunum
er skömmtuð umbun fyrir þjón-
ustu sána af hendi verðl-a-gsyf-
irvalda. Skömmtunin felst í því
að staðfesta gerðar kröfur.
Askur oliu-félaganna er æði
stór, og í bonum er jafnað
út of- og vanreiknuðum pró-
sentum milli tímabila af stakri
nákvæmni og umhyggjusemi
fyrir því, að ekkert f-ari for-
görðum af hin-um útmælda
skiammti. H-afi benzínið veriS
selt við of lágu verði fyrir ára-
mót, þannig að fé hafi runnið
útúr „púlíunni“ (svo nefnist sá
miljónatugasjóður sem olíufé-
lögin hafa sem vaxtalaust
rekstrarfé), þá hækkiar það
bara svolítið eftir áiramót unz
féð er runnið til baka. Þarna
Framihald á 9. síðu.
Um daginn og veginn
Að loknum kosningum - Krafið um greiðslu
KRAFIÐ UM GREIÐSLU
Það er mairgt skemmtiilegt,
sem kemu-r upp í huigann að
kosningum loknuim, ekki sízt
þegar hlustað er á fórustu-
greinar daigblaðanna. Tildæm-
is sagði Allþýðuiblaðið í morg-
un, að kratar hefðu lánað i-
haldinu svo mörg atkvæði í
kosningunum, að eiigi-nlega
ættu þe-ir einn af hinum átta
fuliltrúu-m íhaldsins. Varla ætl-
■ ast þó Allþýðublaðið til þess,
að Ólafur B. Thors standi upp
fyrir Áma Gunnairssyni, enda
mundi það illa samræmiast lög-
u-m. En bor garstjórmanmei ri -
hiluti í Reykjavík ræður yfir
mörgum bitlingum, og kiann-
ski eru þeir líka g-jald-gengir
sem greiðsla í þeim viðsakipt-
um. Annairs er það hulinn
leyndardómuir fyrir mér,
hvemi-g filokkar ge-ta- talið sér
fullt eignarhald á kjóse-nduim.
Heligi Sæm. talar um þetta
eins og að leggja fj-ármuni á
ban'kabók, sem síðan megi
taka út aftur, þegar hen-ta-r.
Helga var mianna bezt trúandi
til ■ að finn-a sniðuiga samlík-
ingu, ehda er hann í hópi
þeirra fáu pólitítousa, a.m-.k. í
þeim herbúðum, sem ekki eru
snedddir ölllum humor. Sé það
raunverulega svo, að nókkur
þúsund kjósenda í Reykjavík
kjósi fhalld og krata til skiptis
eftir því, hveimig kaupin ger-
ast á eyrinni, og séu þeir eign
einihverra floklta, hljóta þeir
að vera sameign Alþýðufllokks
og Sj álfstaeðisflokfcs, og líta
þá á þessa filokka sem sam-
ei-ginlega eigendur sína. En
það er þetta mieð eignarhald á
kjósendum, sem vefst dálítið
fyrir mér. Að vísu þekki ég
nokkra gamla alþýðufilók'ks-
menn, sem alltaf kjóisa Al-
þýðufllokkinn af ræktarsemi
við ha-nn fyrir það sem hann
vanm, þegar við voru-m ung
t.d. firó 1920-1930 og einnig
fyrir þann tfma. Þetta minn-ir
á ræktarsemii við gamila
frænku eða frænda, sem voru
góð við okkur, þegar við vor-
u-m un-g, og því viljum við
reynast þeim vel í etllimni, þótt
nú séu þau orð-in elliær o-g
geðsti-rð og erfið í umigemgni.
Þessi ræktarsemi er kannski
skiljanleg og á vissan hátt
virðingarverð hjá þessu gamla
heiðursfólfci, sem fylgist illa
með tílmanum. En ég á erfið-
ara með að skilja það un-gt
fóPk, sem fylllir bennan fllokk.
sem einiu sinni var minn
flloikikur. Er þeim virkdlega
nægilegt að gena öðru hverju
ró-ttæk-ar saimlþykktir, sem for-
dæma allt framferði forinai-
anna, eða birta öðru hverju
harða-r ádeilugi-einar um-filokk-
inn semdar handan um haf og
skaimma ráðherrana undir rós,
ségja til dæmis Bjami, en
meina Gylfi- Lyflta svo gömlu
forimgijunum til valda og
leggjast síðam á bitHinginn
sinn og hreiðra um sdg eins
og æður á egigjum. Kannski
veitir þetta frið í sáílinni líkt
og að ganga til skrifta oig
þiggja afllausn.
GÉMMÍTÉKKAR
HANNlBALS
En það eru fleiri en kra-tar,
sem telja kjósendur sína per-
sónulegu eign. „Minn ungi
flokkur“, segir Hannfbal og
kennir hreyknd í röddinni.
Reyndar lítur H-anmíbal ekfci.
á kjós-endur sem höfuðstól.
hefldur miMu fremur sem
rekstrarfé og það raunar í
tvennum skilnin-gi, eins og
orðið hefur tvenns konar
merkingu. Nú er orðið oftast
notað um fjármuni, sem fyr-
irtæki nota í daigflegum rekstri
til að halda starfsemdnni gang-
andi, og er þá oftast um lóns-
fé að ræða. En það er Mka til
önnur eldri merking í orðinu
og er sú enn í fullu gildi.
Rekstranfé er það s-auðfé, sem
dregið er sundur í réttum og
rékið miillli bæja eða til slátr-
unar. Á framboðsfundl á
Sigiufirði lýstd aðallfóringi
krata því yflir, að í Keflavfk
hefði Hannábal fyrirskipað
„sínum roönnum“ að kjósa Al-
þýðufloikfcinn. Það verður því
ekki betur séð, en að Hamní-
bal líti á „sinn unga f!lokk“
sem rekstrarfé í tvennum
skillnimgi. Nú virðist reyndar
augfljóst og þarf engum að
kcwna á óvart, nema Hanníbal
sjálfum, að þessd ávísun hans
til kra,ta í Kefllavík hafi bara
reynzt gúmm'ftékkur. Það er
líka hætt við að Hannifbal
reynisit erfitt að koma hjörð
sinni í rétt, svo sundurfeit
sem hún er. Bf við til dæm-is
berum þennan flokik saman
við Þjiððvamarflakkinn, sem
átti þó etoki langt Iff, sjáum
við, að hann var ólíkt sam-
stiflfltari, enda hafði hann þó
eitt sameiginlegt stefnumál, og
það stefnumál, sem vair þess
vert að berj-ast fyrir. Það giæti
lfka orðið nokkurt álita/mól,
hvort Hannfbai verður taliinn
góði hiirðirinn, sem lætur líf
sitt fyrir sauðina.
ÓVÆNTUR LIÐSAUKI
HANNÍBALISTA
Ýmsum finnst kannski ékki
taika því að minnast á Sósíal-
istatfétog Reykjavíkur og lista
þeirra, K-listanm. Þar er ég á
öðru miáfld. Þar virðist mér
vera um þrjá furðu ólíka hópa
manna að ræða. Þar eru enn-
þá nokkrir einlægir sóeíalistar,
sem hafa ékkd ennþá talið sig
edga samieið roeð Alþýðuibanda-
toigi-nu. Þessdr menn eiga ef-
laust efltir að koma til liðs vdð
Alþýðuibandatogið, svo fram-
anlega sem þad á eftdr að þré-
ast til að verða róttækur sés-
íalískur verklýðsifflokkur, edns
og við vonurn að það verði.
Bn svo eru notokrir sanmkall-
aðir steinkommar. Það er
eins og sálarlíf þedrra hafi
verið djúpfryst í kringum
1940. Þá var sannarlega á-
stæða til að taka svari Sovét-
ríkjanna, þegar allt valt á því,
hvort þau lifðu af eða naz-
ismiirm hiefltséki allt mannlíf í
Evrópu og jafnvel um allan
heim. Og enn er sjálfsagt að
viðurtoenna alllt það siem
vel er gert og tál flram-
fara horfir í ritojum -Austur-
Evrópu og öðrum sósíalista-
löndum. En það er roargt í
stjórnarfari þessara rikja
núna, .sem oktour bugnar ekki,
og það er ástæðulaust að
draga fjöður ytfir það. Nú eru
þessd rífci það öfluig, að þau
þurf-a ek-ki síður á gagnrýni
en stuðnin-gi sm-áiþjóðainna að
halda, þó að misferli þeirra
réttlæti ekki glæpi auðvalds-
rikjanna. En svo er þama
þriðji hópurinn. sem í naun
og veru hefur enga pólitíska
fótfestu, nema hredna ævin-
týraimennsfcu. Þeir halda, að
þeir séu byltingamenn og telja
sdg bezt vinna fyrir byflting-
una með því að efla afturhald-
ið og sund-ra vinstri öflunum.
Þeir virðast trúa Morgunblað-
inu, að sundrungin og öng-
þveitið séu vatn á mdllu bylt-
in-garinnar, undantekningar-
laust. Og þá virðast þeir
halda, að einu gildi þótt
sundrungin sé til vinstri en
einingin til hægri. Það eru
þessir menn, sem kalfla Al-
þýðubandatogið sinn „bitrasta
flianda". og taila um þ-að sem
sigur „að fella m-ann fyrir AI-
þýðubandalaginu". Þeir munu
lfka að lokum hafa svikið sinn
eigin lista og kosdð hanníbal-
ista. Fróðlegt verður að vita,
hvemig Hanníbail tekst að
halda þeim í hjörðinni.
Siigflu-firði 2. júní 1970.
Hlöðver Sigurðsson.
r