Þjóðviljinn - 24.06.1970, Blaðsíða 6

g SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN — Miðvitoudagur 24. júní 1970.
kvikmyndip
USTAHÁTÍÐ í LAUGARÁSBÍÓI
Er, ákveðið var að halda
Listahátíð í Reykj avík þótti
mörgum eðlilegt og sjálfsagt,
að kvikmyndir skipuðu þar
sinn ses9. Jafnframt var á það
bent að hér væri tilvalið taeki-
færi að hlúa að olnbpgabarni
íslenzkra listgreina með því að
veita styrk, svo að unnt yrði
að frumsýna þó ekki væri
nema eina alvörukvikmynd ís-
lenzka á hátíðinni. Því miður
hafa forráðamenn hátíðarinnar
gjörsamlega hunzað þessar á-
bendingar og hafa ekki einu
sinni fengið hingað sígild er-
lend kvikmyndaverk til sýn-
inga í éinhverju af ' hinúm
mörgu kvikmyndahúsum borg-
arirínar, en slíkt' hefði þó kost-
að sáralitla fyrirhöfn og ekki
mikið fé.
Það var því mikið faignaðar-
efnj þegar Laugarásbíó til-
kyrínti sýningar á tveim frá-
bærum kvikmyndum í tilefni
Listahátíðar, „Falstaff" eftir
Orson Welles og Teorem eftir
Pier Paolo Pasolini. Þessar
myndir hafa báðar verið kynnt-
ar hér í kvikmyndaþáttum
Þjóðviljans, þó einkum mynd
Pasolinis. Þvj miður gat ég
ekkj verið við frumsýningu á
Falstaff sl. laugardaigskvöld, og
heyrði þvj ekki ávarp Thors
Vilhjálmssonar, sem hefur án
efa verið fróðlegt og skemmti-
legt.
Árið 1965 lýsti hinn merki
brezki leikhúsmaður Peter
Brook þeirri skoðun sinni í
löngu viðbali í Sight and Sound,
að rússneska Hamlet-myndin
eftir Kozintsev og japanski
Macbeth eftir Kurosawa (báðar
sýndar í M.R. klúbbi) væru
einu dæmi þess að tekizt hefði
að gera kvikmynd eftir leikrit-
um Shakespeares. „Kvikmynda-
saga Shakespeares", segir bann,
,,er ákaflega dapurleg. Teknar
hafa verið um eitt- hundrað
kvikmyndir eftir leikritum
hans og eru flestár þeirra ólýs-
anlega slæmar. Myndir þessiar
spegla ástandið í leikhúsmál-
unum á hverjum tíroa. Á fyrsta
tug aldarirínair voru gérðar ó-
trúlega margar Shakespeare-
myndir, eingöngu vegna þess
að þar var hægt að nota mik-
inn mannsöfnuð, veglógar hall-
ir og skrautlega búninga. eins
og nauðsynlegt var í stórmynd-
um þessa tíma. Síðari kemur
langt tímabil stjömumyndá,
þ.e. hugmyndasnauðar upptök-
ur, þar sem fræ'gir lejbarar eru
í aðalhlutverkunum. Þessar
myndir vom gerðar samkvæmt
skilningi manna á Shakespeare,
er ríkjandi var á 19. öldinni,
þegar menn einblíndu á allt
hið „stórbrotna" og töldu að
hljómfall setninganna og leik-
ræn atburðarás hefði verið að-
almarkmið Shakespeares. Þetta
er einfaldur en algjörlega rang-
ur hugsanagangur, og það er
þesis vegna sem rithöfundum er
reyndn að stæla Shakespeare
Kvikmyndasíðan
á sunnudögum
Því miður hafa kvikmynda-
þættjr Þjóðviljans fallið niður
nú um nokkurt skeið af óvið-
ráðanlegum orsökum. Á þessu
timafoili hefur verið heldur
fátt um fína drætti í bíóum
borgarinnar, en þó hefði sann-
arlega verið ástæða til að
kynna myrídir eins og Atten-
tat, Livet er stenkul, The
Long and the Short and the
Tall, Je t’aime, je t’aime.
E.n' nú er ætlunin að taba
upp þráðinn þaæ sem frá var ■
horfið og verða þessir kynn- j
ingarþættir að jafnaði hvem :
sunnudag á næstunni. Hin j
stórmerka nýbreytni Háskóla- ■
bíós, að sýn,a úrvalsmyndir j
einn dag vikunnar verður j
væntanlega mjög til umræðu :
hér í þessum pistlum, og ■
kannski er einhver von til :
þess að bíóin blómstri nú í j
sumarfrísmánuði sjónvarps- :
ins. — Þ.S,
mistókst öllum. í stað þess
að skrifa frá sérstö'kum kjama
eins og Shakespeare gerðj og
hafa svo ; lokin styrkan stofn
með ótal greinum, þá lýstu þeir
hástemmt stórbrotnum abburð-
um og auðvitað varð árangur-
inn hroðalegur. Það var ná-
kvæmlega þetta sem gerðist í
k vikm yn du num“.
Athyglisvert er, að þótt flest-
ir gáfuðustu leikstjórar aldar-
innar haíi fengizt við kvik-
myndagerð, hafa þeir ekki haft
áhuga á að brjóta Shakespeare
til mergjar í kvikmynd, Það
er einkennilegt, að allt frá
Pabst til leikhúsmanns eins og
Kazans, þá hefur enginn þeirra
ger.t Shakespeare-kvikmynd. Frá
þessu em auðvitað tvær und-
antekningar. þeir Laurence
Olivier og Orson Welles. En
þótt myndir þeirra getj talizt
fyrstu alvarlegu tilraunirnar til
að filma Shaikespeare, þá eru
þær að verulegu leyti undir
sömu sök seldar og eldri mynd-
imar. Og þær eru einnig miklu
fremur „leikhús“ en kvik-
mynd. — Othello og Machbeth-
myndir Welles þola alls engan
samanburð vdð Citizen Cane
eða Ambersons.
Myndir Kozintevs og Kuro-
sawa eru einstakar, því þeir
hafa ástundað hin einu réttu
vinnubrögð. Þeir eru lista-
menn, sem ha£a mjög ákveðna
og sjálfstæða sfcoðun á því
efni er þeir fjialla um, og ná
þannig fram réttri merkingu
leikritanna, ekkj leikhúslegri
heldur raunverulegri merkingu.
Kozintsev reyndi t.d. að kom-
ast eins langt frá hinni rússn-
esku leikhefð og möguiLegt var.
Hann notaði nýja þýðingu Past-
ernaks, sem er mun gaignorðari
og snaiggaralegri en sú frá 19.
öldinni, og enginn leikaranna
var úr leibhúsinu, enginn
þeirra hafði leikið Shakespeare
á sviði. Mynd Kuirosawa er ó-
umdeilanlegt snilldarverk“. —
Ekkj er ástæða að fara hér
nánar út í hinar ýmsu skil-
greiningar Peters Brooks í
fyrmefndu viðtali, sem tekið
er áður en Orson Welles kemur
fram með Chimes at Midnight.
En það ar óneitanlega lærdóms-
ríkt að hafa þessi ummælj í
huiga þegar horff er á „Fal-
staff“ í Laugarásbíói þessa dag-
ana.
Kvikmyndahandritið um Herra
Jón Falstaff (eins og Helgi
Hálfdánarson kalMar hann) hef-
ur Welles samið upp úr leik-
ritunum tVeim um Hinrifc IV.
Vindsór-konunum kátu, og lít-
illega upp úr fleiri verkum
Shakespeares. Hann semur sam-
fellda söigu af þessum kostu-
lega „riddara" og lýsi-r vináttu
hans og prinsins af Wales og
síðan vinslitum, er prinsinn
tekur við konungdómi. En fjö-1-
margar aðrar persónur kom-a
v-ið sö'gu og er lýsing Welles
á þessu tímabilj siöigunnar ein-
staklega skýr, en hefu-r þó um
leið víðtæk-a merkingu í tím-a
og rúmi.
Myndin um Fa-lstaff er að-
dáunarverð á flestan hátt. Hún
er ný og fersk, en um leið
hefðb-undin að allri gerð. Hún
er leikandi létt og dapurleg í
senn. Það er einmitt þessi
margbreytileiki, þetta auðuiga
m-annlíf sem gerir hana svo
shakespírskia.
Leikur þeirra Orson Welles,
John Gielgud, Alan Webb og
Keith Baxters er í einu orði
sagt fráfoær.
Kvikmyndun för fram á
Spáni, en þ-a-r er að finn-a lít-
il þorp sem eru meira eða
m-inna óbreytt frá miðöldum.
Bardagaia-triðið er framúrska-r-
andi vel gert, þarna er barizt
í návígj d-aglan-gt og maður frú-
ir því ra-unverulega, að svona
hafi verið barizt á 15. öld.
Það má enginn láta þessa
einstæðu mynd fr-amhjá sér
fara, og ég von-a að þessar tvær
hátíðarmyndir La-ugarásbíós
verði sýndar langt fram ýfir
hátíða-rdagana.
í kvikmyndaiþætti næ'Stkom-
andi sunnudag verður væntan-
lega viðtal við Pa-solini um
Teorem. Síðar í sumar væri
ek-kj úr vegi að s-egj-a eitthvað
frá þeim Shakespeare-myndum
sem gerða-r hafa verið eftir
þessia mynd Welles og h-elztu
áformum á því sviði.
Þ.S.
FaJstaff í skóginum.