Þjóðviljinn - 11.09.1970, Side 5

Fösfeudagur 11. sqptembeir 1970 — ÞJÓÐVTLJTNN — SlÐA g
Einkaframtak: Marihuanarækt í gluggakistu.
Bandarískir lögregluþjónar eru nú farnir að sjá í gegnum fingur við þá ung-
linga sem reykja marihuana á popp-hátíðum.
Þau draga úr viljastyrk neyt-
andans og eyða löngiun hans
til framkvæmda (þ. á. m. allri
löngun til að gefa náunganum
utanundir). I stað þess opna
þau honum nýjan heim, þar
sem allar skynjanir verða
miklu skarpari en í venjulegu
ástandi, nýjar hugmyndir
fæðast með ofsahraða, rás
tímans breytist og allir hlutir
birtast í nýju ljósi og verða
jafnvel óþekkjanlegir. Það er
ekki úr vegi að birta hér lýs-
ingu hassisneytanda á því
ástandi, sem hann komst í við
neyzlu þess, þar eð íslend-
ingum mun sú ölvun öllu
ókunnari en sú, sem ég hef
þegar lýst Þessi lýsing er
eftir Oharles Baudelaire og er
tekin úr „Les paradis artifi-
deils“:
„A þessu stigi ölvunarinnar
kemur í Ijós aukinn næm-
leiki allra skilniwgarvita.
Tlmur, sjón, heym og til-
finning breytast jafnmikið.
Augun líta til hins óendan-
lega. I hinuim mesta hávaða
heyrir eyrað hljóð, sem eru
næstum því ógreinanleg. Það
er á þessu augnabliki, sem
ofskynjanimar hefjast. Hlutir
taka smám saman á sig furðu-
legustu myndir, hverja á eftir
annarri. Þeir aflagast og
breytast. Síðan koma tvíræðar
skynjanir, villur og breytingar
hugmynda. Tónamir íiklæðast
litum og í litunum felst tón-
list. Menn munu segja að
þetta sé fullkomlega eðlilegt
og sérhver skáldlegur andi
geti auðveldlega ímyndað sér
slikar samsvaranir í eðlilegu
ástandi. En ég hef þegar bent
lesandanum á það, að það er
ekkert yfirnáittúrulegt við
hass-ölvun. Þessar samsvaran-
ir verða aðeins óvenjulega
skýrar við slík skiiyrði; þær
ráðast inn í hugann, fylla
hann og drottna yfir honum
eins og harðstjórar. Nótur
tónlistarinnar verða að tölum,
og ef þér hafið einhverja
hæfileika á sviði stærðfræði,
breytast laglinurnar og sam-
hljómarnir í risavaxið reikn-
ingsdæmi, án þess þó að giata
munaðareðli sínu, og þér
fylgizt með tilurð þess og
framþróun á óskiljanlega ein-
faldan h'átt Og jafn léfetilega
og flytjandinn.
Það kemur stundum fyrir
að persónuleikinn hverfur og
þér þróið svo mjög með yður
ópersónuleg viðhorf af því
tagi sem aligyðismönnum eru
töm, að þér gleymið tilveru
yðar við að horfa á ytri hluti
og rennið brátt saman við
þá“.
★
Það er auigljóst að það
hljóta að vera þjóðfélög með
gerólíkt gildismat, sem vélja
þessj tvö geróhTku „fíknilyf11.
Cannabislyf hæfa félaigshóp-
um, sem meta íihugun og hug-
leiðingar mest allra gæða og
keppast að þvi að komast í
sem nánust tengsl við um-
hverfið: skynja liti og hljóð á
sem skýrastan hátt og losna
úr klafa vanabundinnar og
stirðnaðrar hugsunar. Það er
/’fka ekki að furða þótt það
séu aðallega trúflokkar á
Indlandi og í arabaríkjunum,
sem neyta þeirra: þeirra
æðsta hugsjón er ekki at-
hafnalíf (þar með talin her-
mennska) heldur dulrænt
samband við guðdóminn og
alheiminn.
Æðsta hugsjón oikkar vest-
ræna og kristna þjóðfélags
eru hins vegar af allt öðru
tagi. Það metur mest atorku
og framkvæmdasemi og allar
þær dyggðir, sem snerta her-
mennsku, þar á meðal þján-
ingar, sjálfsaífneitun, fómfýsi
o. þ. h. Grundvöllur þess er
samkeppnin, framagirnd ein-
sitaklingsins, sem gengur kapp-
samlega fraim í hemaði til
þess að öðlast frægð og frama,
og berst við meðbræður sína
takmarkað hugtakið „siðferði"
við sjálfsafnedtun á sviði kyn-
lífs og nautna: eins og kunn-
ugt er hefur páfinn haft
miklu meiri áhyggjur af
„pillunni" en nokkurri styrj-
öld, sem geysað hefur á þess-
um hnetti síðustu ár.
Það er því mjög auðskilið
hvers vegna þjóðfélag okkar
fordæmir cannabislyf á hinn
strangasta hátt, áhrif þeirra
eru í algerri andstöðu við
allt gildismat þess. Það er
því nauðsynlegt fyrir vestur-
landabúa að trúa þvi að
cannabislyf séu stórhættuleg
fyrir einstaklinginn og þjóð-
félagið, valdi geðveiki, „geri
menn óhæfa til hermennsku“,
valdi morðum o>g manndráp-
um, og leiði menn í stuttu
máli út í alla hugsanlega ó-
hæfu. Þessar trúarsetningar
eru svo nauðsynlegar að siðan
cannabisneyzla tók að breið-
ast út á vesturlöndum, hafa
fáir fengið að gera tilraunir
með áhrif þeirra aðrir en þeir,
sem reiðubúnir voru til þess
að styðja hina opinberu
skoðun
Hass-reykingar eru eitt af „uppreisnartáknum" ungra manna
popp-tónlist
um peninga og þjóðfélagssifeöð-
ur: sumir verða undir í bar-
áttunni, það eru misheppnaðir
menn, „dropouts“ á ensku, en
aðrir hljóta að launum frægð,
penimga og feitt embætti.
Þetta sama þjóðtflélag fiordæm-
ir svo að sjálifisögðu nautnir
af hvaða tagi sem er, þar
á meðal kynferðislíf og epi-
kúriska lifnaðarhætti, og allt
það annað, sem dregur úr
mönnum baráttuikjarkinn og
gerir þá óhæfa til að berjast
um frægð og fnama. Nefna
mætti fjölda dæma um bessi
viðhorf úr ritum vestrænna
hugsuða, en einna þýðingar-
mest finnst mér sú staðreynd,
að kristindómurinn hefur
Það er á sama hátt auð-
ski'lið að áfengi skuli ekiki
vera fordæmt á vesturlönd-
um, þótt noktours tvískinn-
ungs gæti í viðhorfi manna
til þess. Áfengisneyzila er
nauitn, og því í andstöðu við
griundvallarkennisetningar trú-
arbragðanna, en um leið eru
áhrif þess í svo miklu sam-
ræmi við hugmyndafræði og
grundvallarviðhortf vestræns
þjóðfélags, að ekki er unnt að
banna það. Afleiðing þessa
tvískinnungs verður sú að
þjóðfélagið reynir að draga
úr víndrykkju, en um leið
sér það til þess að t.d. her,-
menn geti haft aðgang að
áfengi. Ég las eitt sinn blaða-
grein eftir hermann, sem
skýrði frá því að þegar hann
kom heim til sín að styrjöld
lokinni mættu honum flenni-
stór áróðurspjöld gerð af
opinberum aðilum, þar sem
varað var við áfengisneyzlu.
Hins vegar höfðu þessir sömu
opinberu aðilar séð til þess
að hann hefði jafnan aðgang
að áfengi þegar hann var á
vígstöðvunum og fékk leyfi
til að sleppa vélbyssunni
stundarkorn.
Fyrir nokkrum árum gerði
enskur sálfræðingur merki-
lega athugun á þorpi í Norð-
ur-Indlandi. Hann sýndi þar
í hnotskum þau ólíku viðhorf
gagnvart áfengi og cannabis-
lyfjum, sem við höfum nú
fundið með fjarlægum og ó-
likur þjóðum. I þessu þorpi
var stéttaskipting, eins og
víðast hvar á Indlandi, og
voru tvær yfirstéttir, rajputar
eða hermenn og brahminar
eða prestar.
Þorpsbúar þekktu til tvenns
konar „fíknilyfja“: daru, sem
er sterkt áfengi, og bhang,
sem er fremur vægt cannabis-
í dag, eins og sítt hár og
lyf. En það voru ekkl sömu
mennimir, sem neyttu þessara
lyfija: hermennimir neyttu
einungis áfiengis og höfðu
engan áhuga á bhang, sem
þeir töldu alls ekki fyrir sig,
hins vegar neyttu brahmin-
amir einumgis bhangs, sem
var í þeirra augum mjög
heilaigt lyf, en fordæmdu á-
fengi algerlega og töldu neyzlu
þess syndsamlega. Höifiundur
þessarar athugunar (sem helfiur
m.a. bdrzt í bandaríska rit-
gerðasafninu „The Marihuana
Papers“) rannsakaði þetta
þjóðféiagsfyrirbæri og fann að
skýringin var fólgin í ólíkum
viðhorfum og ólíku gildismati
þessara tveggja stétta. Hánn
reyndi bæði „fíknilyfin“ og
komst að þeirri niðurstöðu,
að þótt neyzla bhangs væri
betri frá félagslegu sjónar-
miði, vom áhrif þess svo
annarleg og í slíku ósamræmi
við hina evrópsku lífsskoðun
hans að hann kaus heldur
áfengi: video meliora probo-
que, detertara sequor. Þótt
hassis væri fkveikjan í þeirri
bók Baudelaires, sem verður
að teljast meðal allira beztu
verka hans, „Les Paradis art-
ificiels", komst hann um síðir
að þessari sömu niðurstöðu,
að áfengi væri betra en
hassis því að það efldi vilj-
ann í stað þess að veikja
hann.
Eg hef einungis fjallað um
áfengi og cannabislyf í þess-
um pistli, en það er að sjálf-
sögðu auðvelt að skýra neyzlu
annarra lyfja eins og ópíums
og peyotls á sama hátt.
En þegar hingað er komið,
rekumst við á nýtt vandamál.
Áhrif cannabislyfja em í
andstöðu við Mshuigmyndir
og gilddsmat þess þjóðfélags,
sem við lifum í, hvemig
stendur þá á því að cannabis-
neyzla er að aukast á vesfeur-
löndum? Það er nefnilega
ekki einhlítt að líta einungis
á áhrif þessara „fí!knilyfja“
og afstöðu þeirra til giildis-
mats okkar þjóðfélags, vjð
verðum lílka að taka tillit til
annars fyrirbæris, t«g það er
uppbygging þjóðfélagsins og
sú spenna, sem innan þess
rfikir
Þótt flest sé rólegt á yfir-
borðinu á vesturlöndum
(a.m.k. miðað við aðra heims-
hluta) er ekki vafi á þva að
talsverð spenna rókir þar
undir niðri, m.a. milli kyn-
slóðanna, ungu kynslóðarinn-
ar, sem vaxið hefiur úr grasi
á síðasta áratug, og hinna
éldri. Þessi spenna er í raun-
inni eðlileg afleiðing hinnar
hröðu þróunar í stjómmalum
og menningarmiálum siðustu
ára. Vegna fjölmiðla nútím-
ans er ekkert því til fyrir-
stöðu að ungir menn, sem
hafa áhugia á því að fylgjast
með þvi sem er að gerast,
viti miklu meina um veröldina
nú á dögum en gamlir menn,
sem hættir enu að fyilgjast
með — og siíkt ber oft við.
Það skapast þvi mikill mun-
ur á viðhorfum ungra manna
og viðhorfum mdðaldra manna
og eldri, sem eru gjaman
nokkuð úrelt (það enu jafnvel
til orð, sem túlka þefeta: um
suma menn er sagt að þeir
hafi ,Jcaldastríðsviðhorf‘ til
heimsmálanna). Viðhorfin
þróast stöðugt, bilið breikkar
og það verður æ erfiðara að
brúa það. Ianis Xenakis
verkfræðingur og tónskáld
sagði einu sinni i fyrirlestri
að sér hefði aldrei tekizt að
gena nokknum manni yfir
fertugt kenningar sínar um
nofekun stærðfræði við tón-
smiðar skiljanlegar. Ungir
menn gera sér grein fyrir
þessu, en vegna þess að hér
sem annars staðar er það
éldri kynslóðin sem ræður,
kemur þessi rnuniur á viðhorf-
um kynslóðanna fram í upp-
reisn yngri kynslóðarinnar.
Eins og jafnan þegar slík
spenna og uppreisn kiemur
fram (nnan þjóðfélags, birtist
hún í uppreisnartáknum af
ýmsu tagi. Þessi uppreisnar-
tákn geta verið mjög marg-
vísleg, og hafa fátt sameigin-
legt annað en að vera uppreism-
artákn, m.a. má nefna popp-
tónlist, sítt hár og hassreyk-
ingar (hér er ég að sjálfsögðu
að tala um vesturlönd í heild,
en ékki leland, þar sem
cannabisneyzla er naumast
til). 1 samræmi við ledkreglur
í baráttu kynslóðanna verður
éldri kynslóðin svo að telja
þessi uppreisnarbákn hættu-
leg í sjálfu sér, með því rnóti
fær hún kæitoomið tangar-
hald á hinn uppreisnargjarna
lýð: popp-tónlist er þá talin
skeonma heym manna, og sitt
hár er talið valida kyrwillu.
Hass-reykdngar eru undir
sömu sökina seldar. En þær
verða þó að téljast enn flókn-
ara rnál en hin uppreisnar-
táiknin tvö: í okikar menning-
arheimi er hugtakið „eitur-
lyfjaneyzla“ einn afkomandi
hu'gtaksins „syndar“, sem er
dálítið farið að láta á sjá.
Þjóðfélagslega og sálfræði-
lega verða þvi viðhorfin til
cannabisneyzlu (bæði neyt-
enda og annarra) svipuð cxg
viðhotrf manna á fyrri tímum
til syndarinnar, hún er for-
boðin en lævís og lipur þó.
Viðhorf þeirra manna, sem
berjast gegn cannabisneyzlu,
mótast því mjög af því hvaða
spenna rikir í þeirra eiigin
sálarlífi, hiver eru viðhorf
þeiirra til „syndar“ yfirleitt.
Ef menn hugleiða „fíkni-
lyfjavandamálið“ frá þessu
sjónarmiði, er kannski von til
að menn átti sig noktouð á
hinni furðulegu mótsögn,
þegar blaðamenn sitja við
skrifborð sitt, unnvafðir sígar-
ettureyk, kannski svoditið
slæptir efitir að hafa fengið
sér ednn lítimn daginn áður
og með afréttara fyrir framan
sig, og sfcrifa hróllvekjandi
greinar um „ffikmilyfjábölið“.
Það er í rauninni rrúklu
merkilegra verkiefni að rann-
saka hvaða breytingar eru að
gerast í menniingarlífi og
lífsviðhorfum vesturlandabúa,
sem valda því að cannabis-
neyzla, sem áður var svo til
óþekkt, er nú að aukast,
heldur en skrifa óiökstuddar
greinar af þvi tagi.
Völundur.
í
SKUGG-
SJÁNNI
*
í
i
i
v