Þjóðviljinn - 11.09.1970, Blaðsíða 6
g SlÐA — ÞJÓÐVTLJrNN — Fötsbudaigur 11. septeimlbeir 1970.
Austan við „Vaðlaheiðarjárntjaldið"
Nú kemst urriðinn ferða sinna
Ekkl er leið að öðlast frið.
Áin freyðir gegnum hlið.
Þeír eru reiðir vestan við
V aðlaheiðarjámt jaldið.
Þessa lagiegu bringhendu kvað
hagyrðingurinn þjéðkunni Eg-
ill Jónasson á Húsavík vegna
atburðanna, sem áttu sér stað
f Mývatnssveit síöla í ágúst, er
á annað hundrað Þingeyingar
grönduðu stíflumannvirki Lax-
árvirkjunar í svonefndri Hóls-
kvísl víð Mývatnsósa. Eins og
aðrar góðar vísur felur hún í
sér sannleikskom, því að við-
sjár bænda og Laxárvirkjunar-
stjómar era öðrum þræði á-
rekstrar þéttbýlis og dreifbýlis,
þótt ótalmargt annað komi þar
tu.
Menn em mjög skiptir í af-
sitöðiu til þessara defflna, en
vafalítið er aiimenninesálitiS
Mývetningum í vffl. Þó er mjög
deilt um réttmeeti aðgerðanna
við Hólskvísl eða MiðkvísíL, sean
hún hefur verið köllluð. Menn
tala um að þetta hafi ekki verið
rétta Ieiðin, rétt eins og sagt var
uan töfcu sendiráðsins í Stofcfc-
hólimii, og rétt edns og suimir
segja jalöwal um vertoföil laun-
þega. Aðrir segja, að þettai haifi
verið eina fasna leiðin fyrir
bændur til að leita réttar síns,
og í oktoar ágæta þjóðfélagá sé
svo bomiið, að þedr sem
MYNDIR
OG
TEXTI
gþe
órétti séu beittir verði að
ganga á smið við það sem
talizt hefur sæma til þessa. Hins
vegar eru „sprengjuimenn“ sjélf-
ir ekki í hinum minnsta vafa
um, að það sem þeir hafi að-
hafzt nóttina góðu hafi verið
réttmætt miðað við aðstæður.
— Menn fala uim verknaöinn
sem skemimdarverk og sipell-
virki, en ef ég ætti að svaira
því, hvaða sfcemimdarverk hafa
verið unnin við Miðfcvísi og er
hún þó ekfci að neinu leyti sór-
stasð í þessu saimbandi, þá eru
það framkvæmdir Laxárvirkj-
unar. Þær eru fyrstu og ednu
skeanmdarverkin, sem uninin
hafa verið á þeim stað, cg það
sem við voruim raunverulega að
gera var að bæta úr þcim
skemimdum, — sagöi Þorgrulmur
Stairri þlóndi í Garði við blaða-
mann Þjóðviljans, sem Jagði
leið sína ausitur nokkru eftir at-
burðdma. Starri er fréttaritari
Þjóðviljans í Mývatnssveit og
harður andsbæðingur Laxárfraim-
fcvæmdanna, 1 þessu viðtali,
sem hér fer á eftir, refcurhann
ýmis atriði þessa miáils og fcem-
ur raunar víðar við.
Engar rafmagns-
truflanir
— Griipuð þáð til þessara úr-
ræða, vegna þess að iögbamns-
málið náði efcki fraim að ganga?
— Þeitta var örfþrifanáð, —
eáginlegia svar við því, að við
höfðum aldred fengið svar. Núna,
sérstakHega eftir að Gljúfurvers-
viifcjun komst á dagstorá, telj-
um við okfcur vera búna að
þrautreyna samningaleiðir við
Laxárvirkjun. Við eiruim and-
vfgir Gfljúfiurversivirkjun, en það
er mikiíLvætSast þó, að við telj-
um, að alLt sem giert verður
þurfi að undirbyiggaa á þann
hátt, að viðurtoenndur sé dkkar
skýlaus rótbur tiL eigna ckfcar,
þess lands og vaitns, sem okk-
ur hefur venð falln umsjá. Það
hefur algerlega verið giengið
framhjá oktour og átt að gianga
framhjá okfcur, það er bersýni-
legt. Laxárvirfcjun hefur ætilað
að fara sínu fram svo lengi sem
við þegðum, og svo þegar við
fórum að 3éta í ckfcur heyra
eftir þessum venjuiegu leiðuim,
þá er reynt að hundsa okkur
eins Lengi og ldfisins möglulest
er. Og það hefur verið gert
fram á þennan daig eins og Lil
að mynda þegiar 600 manns
fara inn á Atoureyri í vor til
að fyigja eifltir erindi til bœi-
arstjórnarinnar á Akureyri.
Þessu svarar bæjarstjómin ekki
fyrr en seint og síðar meir, og
loks þegar hún tekur þetta fyr-
ir á fiundi sínum sfcöimmu áðir
en við hreinsuðutm tovisllina,
semur hún ályfctun, þar sem
hún segir, að málið koimi bœj-
arstjóminni ekkert við, hefldur
iðnaðarráðuneytinu. Bn þettaer
nú ekfcert nýstárllegt. Við erum
orðnir vandr svona vinnuibrögð-
um. 1 raun og veru teijum við
það ofbeldi að gera þessar
framtovæmdir í Laxá og Gijúf-
urversviifcjun, sem er bersiýni-
lega að ganigia í gegn þxvert
ofian í samlkiomulag við iðnaðar-
ráðuneybið. l>etta er efckert
annað en hreánt oflbeldd ogvita-
sfculd er tímánn tii að hnedmsa
fcvísLina valinn með Miðsjón af
þessu, því er elklki að neita.
Hins vegar hefflur ctft verið um
það taiað, að þetta sé sj'áHfhagt
að gera.
— Nú greinir menn á um
rétbmiæti þessara aðgerða, og
ýmsir, sem eru að stfnu leyti
aaidvígir GLjúfurversvirkjun era
verkum ykkar mótfiaillnir.
— Já, því er ekki að neita,
og ýmsir bafia snúizt gegn ofck-
ur í móiinu á þeárri forsendu
að við værum ad stotfna tdil raf-
magnstrufiLaina. Þetta er tómur
þvættinigur. Við eruim, ekfci að
vinnia rafveitunni neitt miein
mieð þessu. Þetta kostar senni-
iega öiiu medra efitirlit með
stfflumannvirfcjunum hjá Geira-
stöðum, þannig að það er vald
á vaitninu hvort sem er, og það
kemst örugglega tiL stoifla þrátt
fyrir trufilun við MiðfcvísL. Ef
eitthvað refcur í hana, þarf
bara að hleypa meira vatni í
gegn hinum megin og það ex
ekfci nema blekking að vera að
hampa svona iöguðu, en því
miður hafur þessi áróður borið
nofckum árangur.
Með þeirra
vopnum
— Það hefiur vakið mikia at-
hyglli, að þið bunduzt ekki forrn-
legum aðgerðum, þamnig að ali-
ir eru jafinábyrgir. Gerðuð þið
þetba tiL þess að einn eða tveir
menn yrðu ekki álitnir ábyrgir,
og tifl að þvæia máiið fyrir Lög-
unum?
— Það var engin þörf á fonm-
legum samtöfcum. Þetta er elkfc-
ert annað en uinddrstrifcun á
þeim allmenna vilja, sem hér
var fiyrir hendi. Fréttin um það,
að við ætiuðum að láta tx!I sfcar-
ar sfcríða þetta áfcveðna fcvöld,
flaug á stuttri stundu og þama
rnættu á annað humdrað rnamns,
þar af 88, sem skritfað hafa
undir þá yfirlýsingu, sem fram
hefur komið, cg er sá hluti
þessa hóps, sem er lögráða,. En
vegna þessa slkamima undirbún-
ings sétu margir heima, sem: að
þessu hefðu viljað Leggja hönd,
og hvað gerir þetta flótfk? 113
manns hafa þegar gefið sig
fram og villjað gera það, sem
ég skiil efcfci amnað en að sé
einsdæmd í réttarfar.ssögunni —
ganga inní sefctina. Þetta er
bara dæmi um, hver hugur
fylgir hér mnéli og hvað menn
eru á einu máli um, að aðgerð-
in hafi verið sjáitfsögð cig ó-
safcnæm. Nei, við þurftum ekki
á neinmi forysitu að halda. Við
þunfitum tii dæoniis engrar verk-
stjórnar við þaima um kvöLdið.
Það lá beint við, hvað gera
átti, þótt eitt atriði kæmi oklk-
ur á óvart að vísu. Við höfiðum
áhtið, að hér væri um jarð-
vegsstrQu að ræða eins og hún
var að stórmiklu lleyti, en hins
vegar fcom í Xjós, að í mdðjum
jarðvegsigarð'inum var rammiger
steyptur veggur firá báðum end-
um og út að sdLungastiganium.
Þar vamdaðist rnálið, því að við
gátum eíkfci ráðdð niðurflö'gum
hams arueð handveiflcfiærum og
dráttairvéJum. Þar varð aðgripa
tiL medri tækni. Þá fcom okfcur
það til góða, að skammt var í
næsta hélILi með dínamdti Lax-
árvirkjunar, og það þótti ekk-
ert óviðeigandi, að þeimasipeli!-
virtki á MiðkvísL væru hTeims-
uð mieð þeirra ei'gin vöpiium,
og það var gert.
— Hötfðuð þið vitað lengi uai
þetta dínaimit?
— Já, það vcru ýmsdr, seim
vissu um þaö.
— Og ekkert veður gert út
af því?
— Nei, það hatfði nú efcki
verið gert og verður þó aðsegj-
ast eims og er, að svona lagað,
að Láta dínamít Liiggja út um
hvipp og hvaipp í heilum og
gjótum og ÓLæstum byrgjum, er
náttúrlega stórhegningarvert.
En við höfiuim nú Liðið Laxár-
vrifcjrm sitt af hverju og fileára
en þetta, Við höfium Liðiðhenni
það í 9 ár að hafia þessastífllu
og svtfkjast um að hafia þarsil-
umgastiga, sem fcæuni að nokkru
gagni. Við höfum liðið henni
það að ráðskast í Mývatnsósum
án þess að nokfcur vísindaleg
rannsófcn færi fraim/ á því, hvað
verið væri að gera, sem er auð-
vitað stóirlháskalegt, því að aJiLt
dýralff í Mývatni hvílir á þess-
um bletiti að mjög miklu leyti.
Þama kviknar t.d. aLLt mý og
hver vatnsborðshœklkun getur
haft í för með sér afleiðinigar,
sem við vitum ekiki, hverjareru
og þeir ekfci hetfdur, en með
aðgerðunum þama hatfa þedral-
gert valld á þvi, hvað þeir
hætóka og lækfca 1 Mývatni.
Vatnshæðdn er aigerlega afiger-
andi fyrir Lífiið í vatniniu, fyrir
mýið, átuna og fyrir sfflung og
fiugl. Auk þes® hefur óeðlilega
miikil vatnáhæð í för með sér
afiar mikla hættu á landbroti
eins og ég hefi otft orðið var
við. En sérstaða Mývatns með
dýraLíf og gróður stafiar fyrst
og fremst af því að þetba er
eitthvert grynnsta stöðuvatn
landsins, og röskun á hœðinni
auðvitað beinn háski. Ég man
ekki betur en þegar Laxárvirkj-
un var með stffilugerðina við
Geirastaði í undirbúningi, að
mennimir létu í það skína, að
þeim fyndist ekki nema sjálf-
sagt að hækfca Mývatn um svo
sem einn metra. Þeir hefðu nú
misst Qillt vald á vatninu, ef
þeir hefðu gert það, en það er
vó! hægt að hækka vatnið um
hálfian metra sem hefði haft í för
með sér allgera eyðileggingu.
— En náttúrufiræðileg ramn-
sókn á þessu svæði hefiur aLdr-
ei fiarið finam.
— Nei, slíkar rannsóknir hafa
aldrei verið gerðar, og nú á að
fara út í gfLæErailagusitu fram-
kvæmidimar, ég á við GHjúfur-
versvirkjun, með því að flytja
Suðurá út í Laxá og sökkva
miklum hLuta Laxárdails. Og
það eru miikiL fim, ef stjórn
Laxárvirfcjunar hefiur lótið sér
detta í hiug í vamdræðum sín-
urn, að hún gæti lóttfð sér nægja
annað edns yfiirkUiór og það, að
skipuð vaari neifind þriiggja
mamna til rannsókna á því sviði,
þar a£ tveggja starfismanna
rafveitnanna og Laxárvirlkjunar.
Annar þeirra er Síguröur Tliior-
oddsen, sem á núttfmamóli er
kallað að hafii hamnað Laxór-
virkjun og Gljúfurversvirkjun
og ber þamnig ábyrgð á verk-
inu, hinn er ágætismaður, Sig-
urjón Rist vatnamællingamaður.
Ég helld nú, að sá þriðji bafi
fiústoað eittlhvað við náttúru-
Starri í Garði
Rœff
viS
Sfarra
i GarSi
fiórum að láta í oktour heyra
í mimniíhlliujta. Þessdr imenn
semja yfirLýsingu, sem bersýni-
lega er imnin á þann . ágæta t..,
hátt, að fyrst er fiengin ákveðin
niðurstaða og síðan er röfcstuðh-
ingurinn búinn til á.GÍjár, Það
virtist ekki tafca þá nedtt a£-
stoaplega lamgam ttfrna að fcom-
ast að þessari cmertou niðurstöðu.
Verðmismunurinn
— Hvert er rafioirfcuiverðið
sem þið greiðið?
— Við gredðum 2,70 fyrir
kílówattstundina, en Atoureyr-
ingar 1,90.
— Er það ekfci lítið réttlæti ?
— Vitasfculd á það ekkert
sikyLt við réttHætá. Ég efiast
jafnvefl um, að harðvítugustu
Laxárvirfcjimiarirnienn á AJkiur-
ey-ri, sem lóta sér þó eklki aLlt
fyrir brjósti brenna, haldi því
fram, aö það sé réttlæti.
r— Nú viLjið þdð og stuðn-
ingsmenn ykfcar meiimai, að
ýmsdr aðrir virkjunammiöguLeLk-
ar séu hagsitæðari. Efi þetta er
rétt, getið þið þó séð einhverja
óstæðu til þess, að þetta ofiur-
kapp hefur verið lagt á Laxá?
— Ég held að Akureyri ótt-
isit, að endir verði bunddnn á
sérstöðu henmar, sem við vor-
um að mimmast á, efi aðrir
möguledfcar verði tefcnir og aðr-
ir aöilar skærust í ledkimm. Þá
kæmist meira jafnaðarverð á
rafiorkuna. Það er Akureyri,
sem stjórnar Laxárvirkjun eftir
því, sem éig bezt fæ séð, og
hún á miargfiait stærri hllut í
fyrirtækinu en ríkið. Og ég
held, að það sé ekfci alveg irt
í biáinn að ætla að haft sé í
huga, að eitt aðailóskaibarm ALc-
ureyrar geti baignazt dóMtið á
verki við Brúar. Eif Norðurverlc
væri gert upp eins og það er í
dag, mumdi ýmisLegt koma á
daginn, svo að maður taki nú
ekki dýpra í árinni. En það er
reynt að haflda þessu á floti á
svipaðan hátt og til er sibofnað
í upphafi. Ýmsir vaLdamdkLir
memn í þjóðfélaiginu hafia átt
þátt í stofinun Noirðurverks og
jafinvefl verið guðfieður þar al-
veg hreinlega. Ég hefld að þetta
sé nú Lika orsök þess, hvað
þeir halda miikflu dauðahaldi í
Gljúfurversvirkj un.
í sambandi við viðsfcipti ofcfc-
ar við Laxárvirkjun hefiur flrá
Framhald á 9. síðu,
Áhrif frá KisUiðjunni og varmaafistöðinni eru talin slæm gróðii
og dýralífi.
i
4
I