Þjóðviljinn - 18.09.1970, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐWLJINTJ — Föstudaigiur 18. septemíber 1970.
— Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Útgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkv.stjórl: Eiður Bergmana
Bitstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson
SigurSur GuSmundsson
Fréttaritstjóri: SigurSur V. FriSþjófsson
Ritstj.fulltrúi: Svavar Gestsson.
Auglýsingastj.: Olafur Jónsson.
Ritstjórn, afgreiSsla, auglýsingar, prentsmiSja: SkólavörSust. 19. Siml 17500
(5 linur). — AskriftarverS kr. 165.00 á mánuSi. ■— LausasöluverS kr. 10.00.
A valtfí útlendinga
jyijorgunblaðið birti nýlega viðtal við Manlio
Brosio, framkvaaindastjóra Atlanzhafsbanda-
lagsins, og hafði það að sjálfsögðu að geyma áróð-
ur um gildi þessara hernaðarsamtaka. M.a. sagði
framkvæmdastjórinn að aðild íslands væri banda-
laginu mikilvæg, ekki aðeins vegna legu landsins,
„heldur vegna ^þjóðarinnar, sem landið byggir,
vizku hennar og menningararfleifðar“, eins og
hann komst að orði, líkt og þetta stríðsfélag væri
einhver vizkubrunnur og menningarstofnun. Og
Morgunblaðið tekur þessi ummæli upp 1 forustu-
grein og segir: Hvað þurfa menn nú frekar vitn-
anna við; sjálfur Manlio Brosio segir að við verð-
um að vera í Nato!
Jjað verður naumast talið til tíðinda þótt starfs-
anenn Atlanzhafsbandalagsins eða áróðursmenn
Bandaríkjahers haldi því fram að íslendingar
yerði að vera í Nato og una við erlent hernám um
ófyrirsjáanlega framtíð; fyrir það fá þeir kaupið
sitt, Hitt er alvarlegra að það virðist vera stefna
Morgunblaðsins og leiðtaga Sjálf§t.£eðisflokksins,
að það sé í verkahring erlendra aðila að skera úr
um framtíð íslands á þessu sviði, en landsmenn
sjálfir séu hvorki dómbærir né eigi að hafa á-
kvörðunarvald. Svo langt gengur þessi afstaða, að
einn helzti sérfræðingur Sjálfstæðisflokksins í
utanríkismálum, Kristján Albertsson, sagði nýlega
í grein í Morgunblaðinu, að enda þótt lögleg ís-
lenzk stjórnarvöld tækju ákvörðun um brottför
Bandaríkjahers, bæri hemum að hafa slíkar á-
kvarðanir að engu og halda stöðvum sínum með
valdi.
jslendingar vom einvörðungu hnepptir í Atlanz-
hafsbandalagið til þess að festa hernám Banda-
ríkjanna í sessi. Væri hernáminu aflétt myndi
enginn hafa áhuga á aðild íslands, þrátt fyrir skop-
legt tal Manlio Brosio um vizku og menningu. Því
er það afstaðan til hernámsins sem sker úr um
þennan þátt utanríkismála. Sú spurning hlýtur
að leita á hvem hugsandi mann af sívaxandi
þunga, hversu lengi íslendingar eigi að una er-
lendri hersetu í landi sínu. Svörin við þeirri spurn-
ingu verða íslendingar að gera upp við sig sjálfa
og forðast að líta á erindreka Bandaríkjahers og
Atlanzhafsbandalagsins sem einhver óskeikul
sannleiksvitni. Sem betur fer virðist andstaðan
gegn hersetunni nú fara vaxandi á nýjan leik, og
hún mótar sérstaklega afstöðu ungu kynslóðar-
innar. Ungir Framsóknarmenn og ungir Alþýðu-
flokksmenn hafa á síðustu þingum sínurn lýst
andstöðu við hernámið, einnig meðal ungra Sjálf-
stæðisflokksmanna er vaxandi andspyrna gegn
þeirri skilyrðslausu þjónkun við bandairísk her-
námssjónarmið sem mótað hefur ráðamenn Sjálf-
stæðisflokksins. Það er m.a. þessi þróun sem veld-
ur því að Morgunblaðið leggur nú á það æ meiri
áherzlu á að útlendingar einir hafi dómgreind til að
taka ákvarðanir um örlög okkar á þessu sviði. - m.
Ef skeyti þrælanna særa fólkið
á pöllunum.

í dag birtir B æj arpósturinn
skelegga ritsimíð eftir J.E.,
þar sem hann fjiallair utm
fluigvélarán palestínuairaba,
deiluir araba og Israelsimiannia
og viðhorif vesturlandabúa til
þeirra málefna. Tilefni bréfs
þessa eru ummæli Sigurðar
Magnússonar blaðafulltrúia í
útvarpsþætti sl. la'ugardag.
Ágæti Bæjarpóstur!
>á fyrst finnum við að
marikd til ofurvailds fjölmiðla
þegar hin éanennslkiu viðhorf
úlfsins — að óta sína eigiin
bræður og systur, sjálfum sér
till undirlóttis í lífsbaráttunni,
— festa rætur í huigum vina
akikar, sem við höffium daglegt
samneyti við, og verða í vit-
und þeirra sjálfsögð lausm á
mamnlegum vandamálum.
í útvarpsþætti Áma Gunn-
arssonar ,,Daglegt líf“, kom
fyrir noiklkrum dögum fram
sú edndregna skoðun Sigurðar
Magnússonar blaðafuilitrúa
Laftledða, að ekJd bæri að
semja við hina palestínsku
sikaeruiliða um afíhendingu á
þeim 250 gíslum sem þeár þá
héldu föngnuim, heldur bæri að
láta reyna á hvort þeim væri
alvara um að sprengja fólkið
í loft upp ásamt flugivélunum.
Skæruil iðamir voru að - mati
Sigurðar ótíndur síkríll, sem
eikikd væri að vita hvar bæri
niður næst, ef látið væri að
vilja þeirra. í næsta sikipti
gætu þeir eins vel rænt 2000
farþegum og lamað allllt far-
þegatBliujg heámsdns.
Þetta viðíhorf Sigurðar er
engin nýlunda, aðeins einstak-
lega persóniulleg túlkun á því
lífsviðhorfi, að meta skuli
menn í gæðaiflokka eftirkröft-
um — og því skuli meta
menntaðan og auðugan mainn
góðan miann, en fátækan og
fáfróðan xniainin illan. Og í
eðflilegu firamihalldi af fyrr-
greindri skoðun, telur Sigurð-
iur að haigsmunir flugfélaga
hedansins og frelsdsbarátta hinna
miljón palestínsku flóttamanna
fari illa saman og því beri
aö herða óiina að hinum síð-
arnefndu.
Nú ætla ég ekki að deila
við Sigurð um hvor aðillinn
hafi rétt fyrir sér, palestfnu-
arabar eða ísraelar; með hvor-
um beri að stainda. En éghygg
að fflesitir viti hvoru megin
kraftarnir liggja.
ísraeiítamir og fólkið í
kringum þá, arabarnir eru í
rauninn; sama fólkið, bvorir
tveggja eru af semítískum
stofni, ‘ þrautseigj an og dugnað-
urinn sem ísraelítar eru róm-
aðir fyrir em því ekkd sér-
einkenni þeirra, heldur sam-
gróið hinu semítisfca eðli. Það
sem á máíli skállur er mennt-
un, verkkunnátta, sem yfir-
stógur þær hindramir semhinn
ómenntaði „skrM“ lýtur.
Þegar gyðinigar stofnuðu
Israeílsirfkii efitir seinni heims-
styrjöld var ekki aðeins flutt
til Palestínu fólksmiergð frá
helztu tæknimenninigarríkjum
hedms, heldur og menntun. og
fjármagn í sllíkum mælll að
ekki hafði áður þekkzt nedtt
viðlíka. Israelítamir hófust
handa um að þvinga ar-
aba af löndum sínum, en
keyptu jarðnæði og réttindi
annarra í stórum stól, fyrir
gull rneira en þeir innfæddiu
höfðu áður séð. Þótt þessir
fjármunir væru rmkílir í aug-
um araiba.nna, dugðu þeir
skammit í þessu nýja þjóðfé-
lagi sem tók svo örum breyt-
inigum, enda ! skorti þá
alla þekkdnigu táfl að ávaxta
sitt pund við breybtar þjóð-
félaigsaðstæður og urðu fyrr
en varði litillsmetnir þræiar
menntaðra húsbænda. Þeir gátu
ek'ki einu sinni honfið til fyrri
lifnaðarhátta, landlausir menn-
imir.
Það er náttúrulögmál að
þar sem þróaðir þjóð-
filokkar, landnemar eða land-
vinningamenn, hafa setzt að
meðfd fólks sem styttra er á
veg komið, hefur eðli úOfsins
sigrað hin sammannlegu við-
horf og hinn sterki, menntaði,
hefúr nítt hinn fákæna niður.
Hvert sem við h'tum! Hvort
sem er til frumbyggja Amerfku
eða Aljutaeyja. Hvort við lít-
um til írilands, þar sem krún-
an og kirkjumar hafa sundr-
að og sogið ailþýðuna um ald-
ir, eða tii gamia Ísraelsríkisins
' sem upphófst svo glæsdlega,
en þoldi svo ekfci til lengdar
nábýli við vofldug stórveidi,
og var endaniega barið niður
af Nebúkadnesari Baibýlons-
konungi, en skömmu síðar var
Jerúsalem lögð í rúst. Ogsíðar
hertu svo hinir mienTituðu <>g
sterku Rómverjar tök sín. og
gyöiniganna beið það hlut-
skipti að leika trúða fyrir
Rómverja og berjast á leik-
vöngum borganna.
En nú skulu ísiraeldtar hefna
sán á örlöigunum og snúa sínu
eigin hllutskipti í gagnum aid-
ir upp á Palestínuaraba, nú
skuilu þeir berjast við ofur-
pffílií á leikvanginum mdkla, og
á pöilunum í kring sdtja hin-
ar tæknivagddu, siðmenntuðu
þjóðir heiims í öruiggu skjóli
og skemimita sér. En hvað ger-
ist ef skeyti hinna arabísku
þræla sœra sjálfa þá, sem á
pöliunum sitja . . . ?
Og hér uppá ísdandd sitja
feitir og sælir Sigurðar Magn-
ússynir í tonnataii og dæma
þetta höfuðsetna fólk, um-
komulausasita og fátækaiðta
fólk jarðiairinnar, heimilislaiust
og ráðþrota.
Ýlfur úlfsins berst um ver-
öfldina. Það er mál fyrirmann-
inn að vakna.
J.E.
Aka Pétursson
Á snöggu augabraigði var Áki
Pétursson frá dkkur kaliaður.
Glaður og reifur að vanda skildi
hann við okkur að loknu dags-
verki miðvi'kudaginn 9. þ.m.,
en á leið til vinnu sinnar iruorg-
uninn eftir hné hann örendur
niður. Við sem eftir lifum erum
átaikalega minnt á fallvaitleik
lffsins, emginn veit hver nasstur
er.
Áki hóf ungur að aldri störf
á Hagstofunni, en þar starfaði
faðir hans Pétur Zophoníasson,
ættfræðingur. Áki var gredndur
maður, stærðfræðin var hornum
eánkar hugleikin og koan það
sér vel í stairfi hans, ehda var
hann sérlega hæfur í allri
skýrsiutækni og kerfisfræði. Til
hans var ætíð gott að lleita við
úrlausnir hinna ýmsu verkefna.
Hann var drengur góður, félags-
lyndur, glaður og gáskafuliur,
en einnig raunsær rökhyggju-
maður. Hann var ákveðinn í
Skoðunum, hispurslaus og sagði
meininigu sína, hver sem í hlut
átti. Áki átti fjöimörg áhuga-
mál, hann var um tíma í röð
fremstu skákmanna landsins og
unni sfcákíþnóítinni aflila tíð,
hann var náttúruumnandi og
áhuigasamur «m þjóðlfólagsmál
og þjóðleg fræði. Á seinni ár-
um hnedgðist hugur hans mjög
til ættfiræði, svo som hann átti
kyn til, og vamn hann í tóm-
stundum sínum lað ætfræðirann-
sóknum, sem áttu m.a. að vera
grundvöllur að rannsókn á á-
kveðnu erfðafræðilegu viðfangs-
efni. Með Áka Péturssyni er
falfldnn I vaiinn fyrir afldur
fram, ekki aðeins einn reynd-
asti stairtflsimaður Hagstofunnar.
heidur einnig okíkar ágætasti
félaigi. Við biðjum guð cð
styrkja edginkonu hans og ást-
vini í sorg þeirra og varðveil-
um minniniguna um góðan
dreng. Starfsfélagar.
Áki Pétursson, deildarstjóri á
Hagstofunni, varð bráðkvaddur,
er hann var á leið til vinnu
morguninn 10. septembar, og er
útför hansi gerð £ dag frá Dóm-
kirkjunni. Fráfail hans kom al-
gerlega á óvart, og hina mörgu
vini og saimsitairtfisimenn Áka
setti hljóða við sorgarfregnina.
Sízt áttu þeir von á, að ævi-
skeið þessa starfssama þrótt-
mikla og Ijúflynda manns væri
á enda. Ekíkert benti til þess,
að hann gengi ekki heiil til
sfcógar. En eigi má sköpum
renna.
Áki Pétursson var fæddur í
Reykjavík 22. sept. 1913, sonur
merkishjónanna Péturs Zóphón-
íassonar ættfrajðings og hag-
stafufulltrúa og konu hans Guð-
rúnar Jónsdóttur. Hann óist
upp í stórum systkinaihóp, var
hinn 4. 1 röðinni a£ 12 syst-
kinum. Tíu af þedm náðu full-
orðins aldri, og aif þeim eru
tvö látin, Hrafnhildur og nú
Áki. Stúdent varð hann 1935 frá
stærðfræðideild Menntaskólans
í Reykjavík. Að því loknu starí-
aðd hann í Búnaðarbankanum
um tveggja ára sikeið, en sum-
arið 1937 réöst hann til Hag-
stofunnar og var þar til dauða-
dags. Starfstímd hans á Hag-
stofunni varð því rúm 33 ár.
og hefur engdnn nema Þarsteinn
Þorsteinsson haigstofusitjóri starf-
að þar lengur.
Um störf ÁJka Péturssonar i
þágu Hagtofunnar mœtti slkrifa
langt mól, edns fjölbneytiieg og
þau hafa verið og mákdl að
vöxtum og gasðum. Skýrsluigerð
átti mjög vefl við hann, enda
hafðd hann til að bera flesta
þá kosti, sem góðan tölfræðing
mega prýða; skarpa greánd.
glöggskyggni, nákvæmni og
haafileika til að fara með tölur.
Siíkir eiginleikar skipta miiklu
móli, en þurfa þó ekfci að njóta
sín, nema fileira komi tdl. Og
það, sem gerði Áka Pétursson
að frábærum starfsmanni, var
fógætur áhuigi hans á hverju
því starfi, sem hann gekk að,
og óvenju mikitt starfsorka.
Stairfsafköst Áka vonu furðuleiga
mikil, þegar hann lagði sdg
fram, og á það var hamn óspar.
Og það sem meira er — ná-
kvæmni hans og öryggi í störf-
um virtist ekki mdnnka neitt
með auknum vinnuhraða. — A
seinni árum voru hin fastbundnu
verkefni Áka aðaliega þau að
sjá um árlegar mannfjölda-
skýrsiur, annast framkvaemd og
úrvinnsilu manntala, og hafa al-
menna umsjón með véistórfum
þjóðskrár og verzlunanskýrsllna
— allt mjög vandasöm og á-
byrgðanmikil störf, sem hann
hafði sjálfur alian veg og vanda
af og annaðist af stakri alúð og
trúmennsku. En auk þess hijóp
hann oft undir baigga', þegar
fyrir lágu sérstók verkefni, seim
aðeins reyndustu kunnáttumenn
réðu við.
Áka Péturssonar mun lengi
verða mánnzt sem fyxsta ís-
lendingsins, sem lærðd á og
vann við stórvirkar skýrsluvél-
ar. Þær vélar, sem notaðar voru
fram yfir 1950, voru undanfar-
ar þeirra rafeinda-gagnavinnslu-
véla, sem nú á þessum árum
eru að vaida byltingu í stjóm-
sýslu og raunar ölflu aitíhafna-
lífi, víða um heim, Nokkru etft
ir heimsstyrjöldina síðari var
ákveðið, að Hagstofan skyfldi
taka í notkun skýrsluvélasam-
stæðu til þess að vinna í verzl-
unarskýrslur, manntöl o.fl., og
ÍUOOUÍioi. .4.
þar var raunar mi.a. höfð í huga
stofnun almannaskrár — þjóö-
skrár — sem varð að verufleika
fáum árum síðar. Áfei Pétursson
var af þáverandd hagBtoifiustjóra
valinn til að annast þessi nýju
störf. Dvaldist hann um skeið
í Danmörku tíl þess að Hæra
mieðferð slkýrsiuvéla, og þegar
þær voru tóknar í ncrtkun á
Hagstófiunni haustið 1949, sfcipu-
lagði hann hagnýtingu þieima.
I ritgerð í Afmælisriti Þarsiteins
Þorsteinssonar sjötugs, sem kom
út árið 1950, gerir Áki grein
fyrir hinum nýja vélakosti Hag-
stofúininar, og er hún merk
heimdid um fyrstu hagnýtingu
skýrsiuvéla á íslandi. Hér var
um að ræða braiuitryðjandasitarf
í orðsins fylflstu merkingu.
— Árið 1952 var fyrirtækið
SkýrsduvÓlar ríkisins og Reykja-
vítourborgar stofniað, með fúll-
komnari vélakosti en Hagstofan
hafðd tekið í nofikun 1949, og
var þá Áki Pétursson fienginn
til að veita þessari nýju stofn-
un forstöðu íyrst um sinn. Fékk
hann til þess leyfi frá störfum
á Haigstoflunni, þó þanndg að
hann hélt áfram að hafa hönd
í baigga með verkurn þar. Það
félll þannig að miklu leyti í hlut
Áka að skipulleggja starfsemi
þess'arar nýju stofnunar. Var
það ábyrgðarmikið og vanda-
samt hlutverfc, sem hainn leysti
af hendi með flram úr skarandi
druignaði og fómfýsi. Störf Áka
við forstöðu Skýrsluvéla áttu
aldrei að verða til frambúðar.
Árið 1958 kom hann alkominn
til baka til Hagstofunnar og tók
þar við sínum fyrri störfum.
Áki Pétursson áttd mii'kinn
þátt í því, að haifizt var handa
um að feomia á fót vélskrá yfir
alla landsmenn, en hún var tek-
in í notkiun árið 1954. Hann
vann mikið að undirbúningi og
framkvæmd þessia ' fyrirtækis,
og auk þess fáll það í hans
hlut sem skýrsluvélaifræðings
að skipuleggja vélvinnslu þjéð-
skrár á fyrstu árum hennar,
þegar hún átti í vök -að verjast.
Framhald á 9. síðu.