Þjóðviljinn - 18.09.1970, Blaðsíða 6

g SÍÐA — t>JÓÐVTL,nNN — Föstud'aigwr 18. sieptemlber 1970.
FYRRI HLUTI
Greinarhöfundur
víkur að ýmsum hind-
urvitnum um
stöðu og réttindi
kvenna, sem ber ekki
hvað sízt á í kvenna
hópi, og svo að við-
brögðum við
nýlegum umræðum
um þessi mál í
sjónvarpi og víðar.
Eiga gömlu i konurnar að prjóna peysur á ríka Ameríkana fyrir 10 krónur á tímanu?
kær eru hægrt og örugglega að leggja undir sig kennarastéttina.
HVERS VEGNA
MEGUM VIÐ
EKKIPRJÓNA
í FRIÐI?
Eftir Vilborgu Dagbjartsdóttur
Nýlega var haldið námskeið
á vegum Álafoss og Kvenfé-
lagasambandsins til þess að
kenna konum að prjóna lopa-
peysur, sem ýmis fyrirtæiki
saekjast nú mjög etftir til útfliuitn-
ings. Á þessu námskeiði voru
tvaer mágkonur mínar austan
af landi. önnur fór á námskedð-
ið af því hún er dugleg að
prjóna, hin vegna þess að hún
fékk frítt far og vildi verða sér
úti um dálitla ókeypis tilbreyt-
ingu.
Sem þær nú sátu þarna í
glöðum hópi tekur ein prjóna-
konan til máls og segir: „Heyrð-
uð þdð í piparjúnkunni í sjón-
varpinu?" önnur mágkona mín
greip snöggt tfram í fyrir henni
og sagði: „l>eitta er mágkona
mín, en engin piparjúnka“.
Þeirri, sem vakti máls á þessu
varð hverft við, því fjarri var
henni að ætla að særa nakkum,
heldur langaði hana aðedns tdl
að koma af stað samræðum.
Þegar hún hafði jafnað sig
sagði hún: „Ó, guð er hún gift?
Aumingja bróðir þinn! Á hann
ekiki bágt?“
Þessi kona túlkar mjög al-
mennar skoðandr. 1 fyrsta lagi
finnst henni fjarri öllu vel-
sæmi, að gift kona fari að
berjast fyrir kvenréttindum og
véfengja heilagan rétt karl-
mannsins til að vera húsbóndi
á sínu heimili með þedm skyld-
um og réttindum, sem þvi
fylgja. Hún huigsar kannski
svipað og velmenntuð þýzk
húsfreyja, sem sagði í skoðana-
könnun nýlega: „Ef ég sæi minn
mannihlaupa um húsið með af-
þurrkunarklút í henddnni, gaeti
ég ektoi sofið hjá honum fram-
ar. Mér finndist hann þá frem-
ur vera bróðir minn.“ (Þýzka
frúin hefur auðsjáanlega ekikert
á móti því að þrælka yngri
bróður sdnn við húsverkin!!).
í öðru lagi er að hennar
dómi liklegt að kennslukona
eigi ekki mann, það hefur lengi
þótt óttalega piprað að vera
kennslukoma. Fröken var gamla
ávarpsorðið, sem notað var við
kennslukonur. Hver man ekki
eftir þeim ágæta kennara Frök-
en Arason?
íhaldssemi
málsins
Þetta er liðin tíð, veit ég þið
hugsið og það er hárrétt, samt
er sjálft málið, sem við tölum,
jafnvel enn íhaldssamara en
gerðir okkar. Og það er nú
einu sinni málið, sem við verð-
um að notast við til að tjá
okkur. En alltotf otft grípum við
til talshétta eða gamaimótaðra
talvenja, af þvi að það kostar
átak að gera sér grein fyrir
breyttum siðum og þarf stund-
um meira að segja að smíða ný
orð til að túlka veruleikann,
sem blasir við okkur í dag.
Þetta er ein atf ástajðunum
fyrir því, að kona, sem sjálf
vinnur úti, heldur þvi hiklaust
fram, að staður konunnar sé
einungis á heimilinu. Og fólk,
sem sér allt í kringum sig ung-
ar og gitftar kennslukonur, því
eins og allir vita eru þær að
leggja undir sig kennarastéttina
hægt en örugglega, staðhætfir
að kennslukonur pipri, og þótt
kvenfrelsisbaráttan hafi frá
fyrstu tíð verið borin uppi af
giftum konum, meira að segja
veligiftum, nægir hér að nefna
Bríeti Bjamhéðinsdóttur og
Theódóru Tharoddsen, fullyrðir,
að það séu bara Ijótar pipar-
júnfcur, sem eru að rffiast um
kvenréttindi, auðvitað af því
enginn karlmaður vildi þær.
Þessar súru meykerlingar geta
svo ekki unnt þedm giftu ham-
ingjunnar, heldur eru þær stöð-
ugt að reyna að eyðileggja fyrir
þeim og spilla heimilisfriðnum.
„Af hverju megum við ekki
prjóna í friði?“ „Hvað er þessi
manneskja að gera sig merki-
lega með því að kalla heimilis-
verk sfcítverk?" Eða: „Hvað á
hún við með því að segja, að
húsmæður séu heimilisþrædar og
nú svo þó maður skreppi í
fiskvinnu eða gripi í verk, þeg-
ar ekiki er þörf fyrir mann
hedma, ellegar þá að ekki veitir
kannski af aurunum, þá heitir
það íhlaupavinnulýður. Ekki er
svd sem verið að vanda manni
kveðjumar.“
Eitthvað þessu líkt tala marg-
ar konur og mér hefur verið
sendur tónninn í Velvakanda
Morgunblaðsins og bréfadálkum
Þjóðviljans og Alþýðutolaðsdns.
Sumt rætið, annað byggt á mis-
skilningi, vegna þess að efcki
leggja allir sömu merkingu í
orðin. Það sem mér finnst að-
eins sagt á hlutlausan hétt frá
einföldum staðreyndum finnst
öðrum ruddalega til orða tekið.
T.d. sagði ég í útvarpserindi
um blaðakonu á Alþýðufolað-
inu, en hún sá um dálkinn
Einkum fyrir kvenfólk, að edtt-
hvað annað en uppreisnartouigur
hefði knúið hana til að velja
sér blaðamennsku að atvinnu.
Hér átti ég aðeins við að hún
risi ekki gegn hefðbundnum
skoðunum um hlutverk kon-
unnar, en lagði engan dóm á
hana, sem starfsmanneskju.
^Kvenmannsverk'
Konan, sem í hlut átti reynd-
ist vera harðdugleg einstæð
móðir, sem vann fyrir börnum
sínum. Ég var vond kona (stóð í
Alþýðublaðinu) af því ég sagði
að hún værí ekki uppredsnar-
kona. Þessi dálkur hefur verið
lagður niður og ég vona fast-
lega að ritstjóm Alþýðublaðs-
ins velji blaðakonum sínum
verðugra verkefni, því þessi
dálkur var þannig, að konur
hljóta í hjarta sínu að vera á
móti slíkum fioriieimskandi
skrifum, eins og kvennadálkar
eftir hefðbundinni forskrilft eru.
Konum í blaðamannastétt er
gjaman skipað í sérstök
kvennastörf og eru ógjaman
teknar í ritstjóm. Um þetta
sagði Elín Pálmadóttiir eftirfar-
andi í blaðaviðtali í vor:
„Árið 1958 bauð Sigurður
Bjamason mér svo vinnu á
Morgunblaðinu og ég sagði já
með tveimur skilyrðum, að ég
yrði ekki sett í að skrifa
kvennadálka, en fengi að vinna
sem fiullgildur starfsmaður við
hlið karlmanna og yrði ekki
lækkuð í kaupi. Síðan hef ég
lagt allt kapp á að falia aldrei
í þá freistni á köldum vetrar-
dögum að sitja inni við það,
sem áður voru í blaðamennsku
köljluð „fcvenmannsverk", enfara
heldur suður á Beykjanes í
skipsstrand, niður á höfn að
tala við togaraskipstjóra eða
eitthvað þessu líkt.“
Og síðar í viðtalinu segir
Elín: „Mín reynsla er sú, að
ef maður er reiðubúinn til að
leggja á öllum sviðum fram
jafna vinnu á við karlmann,
þá sé fyrirstaðan hjá samstarís-
mönnum og vinnuveitendum
ekki eins mikil og af er látið.
— En óneitanlega getur verið
freistandi að nota sér pínuiítið
aðstöðuna sem kona.“
Nú ætla ég ekki að fara að
telja neinum trú um að Elín
Páimadóttir sé einhver upp-
reisnarkona, en hún heldur
rétti sínum gagnvart karlmönn-
um: Sömu laun fyrir sömu
vinnu. Hún bendir lika á annað
veigamikið atriði, ef við konur
tökum á okkur jafnar skyldur
fiáum við sömu réttindi og karl-
rnienn, en með því að reyna að
haida í allskonar einskisverð
forréttindi, af því að við erum
fíngerðar konur og dömur
(vinnufreyjur) missum við
möguleikann á því að hækka
í tign á vinnustað, við verðum
undirtyllur, eða í sérstökum
kvennastörfum, sem eru lægra
launuð. Um alla Evrópu má
teljast regla, að laun kvenna
séu 20-30% lægri en karla. Þó
er það margsannað, að konur
eru fjarri því í léttustu störf-
unum, þvert á mótj vinna þær
oftlega erfiðustu og vanabundn-
ustu störfin. Eku réttindalausar
Dg ófaglærðar. Því þeir, sem
hæst gala um móðurástina og
heilaga köllun konunnar, eru
síður en svo redðubúnir til þess
að vemda réttindi mæðra eða
baeta aðstöðu þeirra á vinnu-
stað.
Hneykslun —
eða hvað?
Hvemig væri að athuga
vinnulaun prjónakvennanna,
sem ég nefndi í upphafi?
Það var beitt fyrir þær með
firíum ferðum oig ókeypis fimm
daga námskeiði. Lopapeysumar
em sem sé mjög mikiivægur
útflutningsvamingur. Á nám-
skeiðinu var þeim kennt að
prjóna tvennskonar treyjur.
Golftreyju, sem sú langfljót-
asta var um 10 tíma að prjóna,
en hinar yfirleitt 30-40 tíma.
Fyrir svona treyju greiðir Ála-
föss 725.00 kr., en lopinn í
hana kostar prjónakonuna
kr. 230.00 og hnappar kr.35.00.
Það verður samanlagt kr 265.00
fyrir efnið. Vinnulaun verða
því 460.00 kr. eða frá kr. 11.00
til 46.00 á tímann. Hin peysan,
sem kennd vár á námskeiðun-
um, var hettupeysa á karlmann
opin, fóðmð Dg með vösum.
Mjög vandasamt verfc, enda
eingöngu ætlaðar til útflutn-
ings. Fyrir hana em greiddar
825.00 kr. en efnið kostar 300.00
kr. Sú alfljótasta er að minnsta
kosti 12-15 tíma að prjóna hana
og getur þannig komizt í topp-
laun 36.00 kr. á tímann.
Það má nærri geta að laun
miðlungs manneskju verða
enginn obbi! Þó em fjölmargar
konur, sem vinna fyrir sér með
þessu móti. Eina hef ég talað
við, sem kvaðst sjá fyrir fjöl-
skyldu sinni á þennan hátt. Er
ekki kominn tími til að ís-
lenzkar konur ranki við sér?
Emm við að hrapa niður á stig
nýlenduiþjóða? Hötfum við ekki
fengið tár í augun, þegar við
hötfum verið að skoða litmynd-
irnar í „Alt for dameme“, af
konum og börnum austur í
Persíu bograndi yfir sínum
hedmsfrægu teppum? Og segj-
um við eklki grátklökkar af
hneykslun hvor við aðra: „Svo
fær vesalings fól'kið ekkert
fyrir þetta!“ Hvað um gömlu
konumar, sem geta ekki lifað
af ellistyrknum sínum, en
prjóna með giktarbólgnum og
hnýttum höndum á ríka Amer-
fkana fyrir 10.00 kr. á tímahn?
Eða bömin, sem fiá hrygg-
skekkju af blaðburði og barna-
pössun? Það tíðkast’ ■nefnilega
í okkar ágæta landi að ráða
börn til að passa börn. Heima-
konumar, sem hneyksluðust á
mér fyrir að mæla með þvi
að bömum væri komið á dag-
'heimili eða í ledkskóla, þar sem
menntaðar fóstrur gættu þeirra
þann part úr deginum, sem
móðir þeirra ynni úti, fiá fyrir
slikk smástelpur tdl að draslast
úti með böm sín margar hverj-
ar. Bg gæti nefnt mörg ófögur
dæmi af barnapössun, sem ég
hef séð útundan mér héma í
Miðbænum. Það hefiur komið
fyrir að ég hetf snýtt smáfcrakka
í fculda eða rigningu, þegar tíu
eða ellefu ára fóstra sat inni á
íssjoppu. Það iiggja ekki nednar
tölur frammi um það hve lang-
an tíma heimakonumar nota
til þess að tala við börnin sin
eða ala þau upp, en einhvem
grun hef ég um það eftir hart
nær 20 ára kennslu, að efcki sé
allt með felldu og enginn skaði
skeður þótt reynt væri að korna
af stað dálitium umræðum um
þessi mál í heild Kannski
kominn tími til, að við gerum
okkur örlitla grein fyrir því
hvert stefnir og hvert ætti að
stefna.
>-------------------------
Norðfjarðarhöfn
dýpkuð verulega
Vita- og hafnarmélaskrifstofan
hetfur tilkynnt í útvarpinu af og
til í aHlt sumiar, að nýja höflnin í
Norðfirðd verði lokuð um stund-
arsakir. Vita- og haflnaimálastjóri
sagði í viðtali við Þjóðviljaen í
gær, að höfnim heföi reyndar ver-
ið lofcuð í iruarga miánuði sökum
dýptanarframkvæmda sem, dreg-
izt hetfðu á lamginn, en þeim
væri brátt að Ijúka. Meðan á
þesisium framlkvæmdum heflur
staðið, hatfa bátar athafinað sig
við gömilu höfnina, bannig að
engin vandræði hafa skapazt. —
Unnt verður að tafca nýju höifh-
ina i iiolkuin iWftui; ii.tti.ttaj, skaimims.
w