Þjóðviljinn - 30.09.1970, Blaðsíða 6
0 SlÐA — ÞJÓÐVILJINN — Miövifcudiagur 30. septemiber 1970.
Hinn 23. septefmiber s.L var
sjónvarpað viötali viö Gunnar
Guðjónsson formann Sölumið-
stöóvar Araðfrystihúsanna. E>að
kom síöur en svo fonaim. í bess-
um sjónvarpsbætti, að nokfcuð
væri að á freðfiskmarfcaði
Bandarífcjanna, hwað soerti
freðfiskframleðisiu okfcar Is-
lendinga, eða iiullvinnslíU og sölu
á vörurn unnum úr íslenzkum
fiskblokfcum hjá dótturfyrirtæki
S.H. bar vestra, Caldwater Sea-
food Corp. Fortmaðufinn upp-
lýsti þvert á móti, að til stæði
að sitækka fullvinnsluverksmdðj -
una í Bandaríkjunuim, þarmig að
affcöst hennar yrðu gerð tvöföld
miðað við það sem hún nú get-
ur fraimdeitt.
Umræður á opin-
berum vettvangi
nauðsynlegar
Svo líður bara hálfur annar
áólarhringur; þá birtir Morgun-
blaðið þá frétt 25. september, að
í septem.berhefti mánaðarritsiiis
Consumer Rcports, sem er aðal-
málgagn bandarístou neytenda-
samtafcamna, hafi verið birt nið-
urstaða rannsaknar sem bessi
áhrifamifclu samtök létu gera á
neytendacmairfcaði á frosnum
fisfcstauitum. Rannsófcnin náði
til 20 fyrirtækja sem seflja bessa
vöru víðsvegar um Bandaríkin.
Og niðurstaða þessarar rann-
sófcnar er sú að báðar ísl. fuill-
vinnsduverfcsmiðjumar vestra,
Coldwater Seafood Corp. og
Iceland Prcd. Inc., sem er dótt-
urfyrirtæki SÍS, eru taldar
framleiða lélega vöru sem eng-
an veginn uppfylli ' kröfu um
gæðamait á fiskstautum. Þó fer
SÍS verksmiðjan enn ver út úr
ramnsókninni heldur en hin, bví
að þar finnast bein í 4 stauta-
sýnishoimum af 14 sem rarmsök-
uð voru.
Þetta eru sflaam tíði.ndi og ekki
hægt að segja uim nú, hvaða af-
leiðingar geta af þessu hlotizt.
Freðfisfcmairfcaðurinn í Banda-
ríkjunum er aðafllmarkaðiur okk-
ar ísilendinga fyrir frosnar fisk-
afurðir og í sjónvarpsþættinum,
sem vitnað er til hér að fram-
an, þá upplýsti (fówmaður S.H. að
búið væri að flytja í ár 31 þús-
und smálestir af fiskflötoum
héðan á þennan imarkað.
Hingað til hefur það verið
básúnað út í fjölmiðlum váð öll
möguleg tætoifæri hér heima, oð
íslenzkur fiskur væri í sérstak-
lega mitolu áliti í Bandarífcjun-
um og efcfci hvað sízt fullumnar
vörur frá fullvinnsluverfcsimið.i-
um S.H. og SÍS þar vestra. Svo
kemur þessi frétt eins og þruma
úr heiðskíru lofti yfir íslenzfcan
almenning, sem verður á hverj-
um tíma að bera hita og þunga
dagsins og borga þau afglöp sem
gerð eru með lafcari Kfsikjörum
en efini standa til, hvort sem
afglöpin koma fram í ísflenzfcri
vöru á Bandaríkjaimiarkaði eða
annars staðair. Ég er margbúinn
að hvetja til þess hér í þessum
þáttum á undarfömum árum
að fiskframileiðsllumál otokair
væru tekin raunhæfari og tfast-
asri tötoum og ég hef vamað við
afleiðingum a£ þvi, etf þetta væri
ektoi gert. Fréttin að vesfcam,
svo slæm sem hún er, toemur
mér því ekki á óvart. Ég hef
alltaf verið málsvari þests, að
um það sem ábótavamt hehjr
verið, væri á hverjum fcíma rætt
som mest fyrir opnum tjöldum,
því það tel ég visasta veginn til
þess að bætt sé úr göMumi sem
fram kocma. En þannig hefur
það sjaldan gengið til hjá ókfc-
ur í fistofíamleiðsllummi, heldur
haía þeir otftast fcosið að fara
þar aðra leið, sem ráðið hafa
ferð og stetfnu í þejm málum.
Og leiðin hefur oftast verið sú.
að pufcra sem mest með þau
mál þak við tjöldin, í stað þess
að ræða ýmsa galla opinstoátt
og brjóta bannig hvert mál til
miergjar. En pulkur og fdluíleikur
með það sem aiPlaga fer í fram
leiðsflunni er elkfci holl ílþrótt,
hvorki fyrir þá sem hana sfcunda
né þjóðfélaigið. Ýmsir vaikna þvi
við vondan draium, þegar árang-
ur slíkra vinnubragða brýzt
upp á yfirborð hins fcalda veru-
leika. Það er þetta stemi heflur
skeð, þegar við nú fáum á okfc-
ur stimpil sem fléflegir fiskfram-
leiðendur á fislksfcautaimairkaði
Bandarílqanna.
Hér þýðir eklki annað en að
horfast í augu við staðreyndir
og hætta feluleifcnum. Við eig-
um kost á úrvalshráefni til að
vinna úr gæðavöru, etf við hög-
um okkur við framfleiðsluna eins
og menn og tökum í þjónustu
okfcar þá þekkingu og tætoni
sem völ er á. Okkur ber að tafca
fróttina að vestan sem aðvörun
og gera viðeigandá réðstaifanir
samkvæmt því.
Orræði er aðeins
eitt: Vandaðri
framleiðsla
Það kemur fram í blaðavið-
tölum við Óttar Hansson, fram(-
kvæmdastjóra SlS-verfcsmdðj-
unnar í Bandardkjunum að bað
fyrirfcseki hafi femgiið fiskibiliofcfcir
héðan að hedman sem ekfci hatfi
verið vinnsfliulhæfar, m..a vegna
beina. Það sem viiröist fiellía flisk-
sfcautana íslenztou við irnat eru
skaðleg bein í framleiðsliuvör-
urrni ásamit ló'legum fistogæðum
annarsvegair. Og hinsvegar of
lítið fistomaign í stautunum. 1
staðinn fyrir 60% sem er ákveð-
ið sem algjört lágmairto, er sagt
að sýnishomin sem rannsötouð
voru hafi verið með 59% og allt
niður í 55% af fiskd.
Léleg fislkgæði og bein í fisk-
bflotokum verður að skrifa á
reifcninig vinnsllunnar hér heima,
undan því verður efcfci komiizt.
Þá er hitt atriðið, of lítið fisk-
matgn í stautunum. Við fyrstu
athugun hjá ókunnugum mundi
það liggja beinast við að á-
lýfcta, að of lítið fiskmagn í
stautuniuim væri sök verfcsmiðj-
unnar vestra sem ynni vöruna,
og hennar einnar. En málið barf
ekfci að vera svo einfalt og er
bað að hkindum elkfci. Það gæti
eins verið að refcja mastti or-
sök of lítils fisitomaigns til lé-
legrar blofcfciaframleiðslu, sem
orsakaði óeðlilega rýmun í
steikinigu. Þegar blofctoimar eru
saigaðar niður í „standard",
stærðir eftir því í hvað þær
eiga að f&ra, þá er miðað við
eðlileg lágmarks fiistogæðd í
blofckinni; við bað er mél stourð-
arins miðað. Bregðist þetta hins-
vegar, þá verður úfekoman
skökk.
Á sfl. vetri, þegar ég ræddi
við framleiðslustjórann hjá
Findus A.S. í Haimmerfest þá
útsikýrði hann fyrir mór á vís-
indalegan hátt hvað það væri
rnifcil nauðsyn að geta haldið
„jöfnum“ fistogæöum í fislki-
blokfcunum, því að annars ættu
menn það á hættu að útreifcn-
ingar þeir sem lagðir væru til
grundvallar við fullvinnsluna
stæðust ekfci.
Á þessu stigi málsdns verður
a£ framansögðu en:gu silegið
föstu urn það, hver er aöalorsöfc
þess, að fisfcmaignið í íslenzku
fiskstautunum vestra neer efcfci
tilslkyldu láigmarfci. Hér er þörf
rannsóknar og það sem allra
fyrst. Það er óforsvaranlegt ann-
að en að skipuð verði rann-
sóknarncfnd fagmanna til að
komast til botns í þcssu máli,
svo mikið er í húfi. Eðlilegast
virðist, að þeir sem þama hafa
mestra hagsmuna að gæta, sem
eru framleiðendur og verkalýðs-
samtökin, að þeir tilnefni mcna
í slíka nefnd. I»á væ-ri það æski-
Iegt að slík nefnd rannsakaði
almennt ástand í fiskfram-
Ieiðsflumálum okkar og skilaði
rökstuddum tillögum til úrbóta.
V erkalýðsstéttin
á allt undir því að
framleiðslan sé í lagi
Þegar saimið er um kaup og
fcjör vinnandi fólltos í friam-
leiðslunni, þá er geta útfllutn-
ingsatviinnuvega oiktoair höfð sem
mælifcvairði á það sem tallið er
gjörlegt að greiða. Þetta er ekki
óeðliflegt séu þœir uipplýsingar
réttar sem lagðar eru á borðið.
En þessd staöreynd gefiur vertoa-
jýðssamtökunium etolti aðedns
rétt til íhflutunar í flramledðsflu-
málin, heldur leggur beinlínis
þá sfcyldu á herðar samrtökun-
um að þau beiti áhrifum sínum
á þan,n hátt, að sem beztum
árangri verði náð á hverjum
tíma. Atf sömu sötoum eiiga sani-
tökdn að láta siiig það varða,
þegar mistök eiru geirð í fram-
leiðslunni sem leitt geta lil
versnandi lífsfcjara, eða staðið í
vegi fyrir því að hægt sé að
bæta kjörin.
Þetta eru grundvallarskdlyrði
sem um þarf að standa vörð,
svo að vertoailýðsseimtfötounum
taikist að tooma á eWki lafcari
kjörum fyrir sína umbjóðendur
heldur en greidd eru við fram-
leiðslu á samskonar vörum í
nágrannálöndunum. Þá verða
samitðkin að standa traustan
vörð um gæði framledðsilunnar
og tatoa hairt á mistöltoum eins
og boiim sem nú hafa toomið
fram í fisfcsitautunum á Banda-
ríkjamairfcaði. Þetta ásamit bvf
að torefjast betri uppbygigingar
innan ísflenzfcrar fiskútgerðar og
fisfciðnaðair er mesita hagsmuna-
miál launþega í daig og grund-
vafllarstoilyrði fyrir því, að flrum-
stæðusfeu þörfum hins allmenna
llaunþega verði fluillnægt með
átta stunda vinnudegi, sem hlýt-
ur að vera lágmnarksfcrafa.
Of langur vinnu-
dagur skaðlegur í
matvælaframleiðslu
Ég tel lítinn vafa á, að suma
galla sem fram tooma í fisto-
fraimlleiðslu oiklkar megi beint
eða óbednt reikja til of llangs
vinnudiags. Þannig er betta j
hraðfrystihúsunum, að annað
hvort vantar flóllkið vinnu vegna
stoorts á virmsluhráefnd, eða
að vdnnudagurinn verður alltof
langur veigna þess að of imifcið
berst að og geymsflusfcilyrðd
vantar, svo hægt væri áð jafna
vdnnuna. Þetta ástand þarf að
hvertfa úr hraðfrystiiðnaðd otokar
þvi að það er til sfcaða fyrir
sjálfa flramleiðsfluna og þé sem
að henni vinna.
Á þessu sviði stöndum við
orðið ilamgt að baiki keppinaut-
um okfcair á mörkuðunuim, sem
hafa fraimkvæmt tvennt í senn:
1 fyrsta lagi: sflcipulagt að dag-
legri hráefnisþörf er fullnægt
með hæfilegum veiðiflota og
geymsBusfciilyrðum í lamdi sem'
varðveitt geta físlkinn óskemimd-
an. I öðru lagi: komdð á vafcta-
vinnu imeð hœfileguim vinnutíma
og geta greitt * fýrir þá vinnu
mannsæmandi laun.
Hér ber mifcið á mllíti, þegar
við berum þetta saman við á-
standið í þessum málum hér hjá
ofcflcur. Og það verstá er áð hér
bólar lítið á breytimgu í þessa
átt enmþá. Þegar það er svo
tetoið með í reikninginn að hér
kemur oft rneira' af gölluðum
fisfld á larnd en víðast annars-
siaðar, þá skyldi engan undra
þó misítök geri vart við sig í
framleiðsflumni öðru hvonui, svo
lengi að slífct ástand varir. Við
fsflendingar erum ektoi sflífc otfur-
mienni fram yfir annarra þjóða
menn að við getuim komnið á
fullllfcomnu öryggi í hraðtflrysti-
iðnaiði ókfcar við framamgrednd
sfcilyrði. Það er sltoiflyrðunum
sem verður að breyta í saim-
ræmui við þairtfir framleiðsflunn-
ar. Það, liggja fýrir niðurstöð-
ur rannsókna erflendra aðila
sem samna á vísindalleigam hátt,
að fullflcomið öryggi í mat-
vælaiðnaði, jafnt hraðfrystiiðn-
aði sem oig öðrum sambærifleg-
um iðnað'i, næst aðeins með
hæfillega löngum vinnutíma þess
fólks er störtfumum geignir í
framfleiðsilunni.
Ofan á afllt þetta bætist svo
sú staðreynd, að hér vantar afl-
gjörflega fisfciiðnaðarslcóla og
flesta alm.enna fræðsilu um
fiskframfledðsllumól. Með fisltoiðn-
aðarskófla ætti að leggja vísinda-
lega 'Undirstöðu fískiðnaðarims',
byggða á rannsóknum og feng-
inni reynslu.
Nú hetfur komið fram grein-
argerð frá Þorstedni Gíslasyni
forstjóra Coldwatfer Seafood og
forsvarsmanni S.H. í Banda-
rifcjun'Um. Þessi greinargerð
upplýsir ektoi þetta stautamál
nema að talkimörtouðu leytá og
er varla von, því að veiga-
rnikla þætti þessia mélls verður
að ranmsaka hér heima, eins og
ég hetf fært röto að hér að fram-
an. En það er áreáðanlegt að
þvtf aðeins höldum við veflili og
getum hatfið trausta sóton á
freðfisWmar'kaði Bandarfkjanna
í allra næstu fraimtíð að við
tökum á þessu máli eins og
menn.
Því endurtek ég að síðustu áð-
ur framsetta krötfu um rann-
sóknarnefnd sem samanstandi
af flagimömnum frá framfleiðend-
um og samtöltoum verkalýðsiins.