Þjóðviljinn - 27.10.1970, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 27. október 1970 — ÞJÖÐVILJINN — SlÐA J
FEokksrdbsfundurinn
Framsöguræða Ragnars Arnaids, formanns Alþýðubandalagsins, á flokksráðsfundinum um síðustu helgi
Hugmyndagrundvöllur íslenzkrar
vinstristefnu
Einkennl 7. áratugsins var
fremur en nokkuð annað stór-
felld framsó'kn nýkapítalisrnians
á íslandii. Peningaöflin baf'a
stóiriega styrfct aðstöðu sína á
flestum sviðum, bæði hug-
myndalega og hlutiæigt í kerf-
inu sjálfu í atvinnulífi og rík-
isbákni. Risið hefur upp viða-
mikið stariffinnsfcuræði og sér-
fræðingaveldi. gegnsýrt af
kapitaiískri h agmyndafræði, og
einfcum tengt tveimur nýjum
valdastofnunum, Seðlaibankan-
um og Efnahagss'tofnun. Hér
eins og annars sftaðar, þar sem
kapítalisminn þróast, er vald-
ið dregið úr höndum þjóðkjör-
inna fulltrúa og laigt í hendur
ólýðræðislegu sérfræðinga-
veldi og misbeiðarleigum pen-
ingaöflum. Jiafnfiramt hefuir
brautin verið rudd fyrir erlend
auðfélöig til athafna í landinu.
Það er okfcar verkefni nú og
endranær að hugleiða og hugsa
út, hvemig skipuleggja má
gagnsókn. Á hverju byggist
valdaaðstaða íhaldsaflanna? Ég
svara hikíaust: Hún byggisit á
óvenjulegiri samstöðu um mark-
mið Qg .Jfiðir. Kapítalísk hug-
myniáSræði er drottnandi afl
i íslenzkum þjóðmiálum. Mót-
vægið hefur ekki verið næigi-
lega þungt. Jafnvel elzti verk-
lýðsflokkur landsins, Alþýðu-
flokfcurinn, hefur látið sogasit
inn í hugmyndaheim fcapítal-
ismians til að sinna þar þjón-
us'tustörfum aí einstaifcrj lipuirð.
Það sem á skorfir. er, að
sköpuð veirði ný þungamiðja,
nýr pólitískur kjami, á vinstri-
verða má, að hvers konar þjóð-
félagi við viljum keppa, hveirs
konar sósialisma við viljum og
hvemig sósíalismia við viljum
ekkj. Eins veirðum við að benda
á, hver eru naertæfcustu verk-
efni vinstrimanna og hvaða á-
fangar eru mögulegir hér og
nú.
í sósíalískum umræðum, fyirr
og siðar. hefur komið fram
sægur huigmynda. sem gera
heildarmyndina af sósíalisman-
um óljósa öllu venjulegu fólki.
Hinn íslenzkj sósíalismi er
alltof óljósit mótaður. Enn vilja
slagorðin yfirgnæfa, útjöskuð
og jnnantóm. Og enn eru gaml-
ir draugar á næsta leiti: ann-
ars vegar steinrunnin hug-
myndaifiræði StalínitímaMlslins,
hins vegar forheimskandi
kommúnistahatur hægrikrata.
Við verðum að draga skýrt
fram, hvaða baráttuaðferðir
eru nothæfar. hvaða markmið
ráunhæf á ísliandi.
Við vorðum að gera lýðum
Ijóst, að leið hins sovézka sósí-
alisma á ekki við á íslandi.
Þetta segjum við hiklaust, af
fullri hreinskilni. Sú von er
longu broátin, að í daglegiri
haráttu geti sósíalistar á Vesit-
urlöndum vísað tii Sovétríkj-
anna og sagt: Sjáið þið! Svona
þjó’ðféiag þurfum við að fé!
Einu sinni vonuðu menn, að
þetta yrði mögulegt. Menn átt-
uðu sig ekki á því, að sósíal-
isminn komst fyrsit í fnam-
kvæmd í frumstæðu þjóðíélagi,
sem var óralangt á eftir fcapí-
talísfcu ríkjunum í norðan-
háttar efnahagslegar hrossa-
lækningar, þar sem unnt er að
komast hjá þeim. Eins er aug-
ljóst, að hér værj ekki skyn-
samlegt að þvinga bændur til
samyrkjubúskapar með , góðu
eða illu.
f Sovétríkjunum er atvinnu-
lýðræðí ekki tíðkað svo að
annað dæmi sé nefnt, en bér á
landi er það sjálfsagt mál, að
með stóraufcnjm félagslegum
rekstri verði verkamenn og
annað starfsfólk fullgildir þátt-
takenduir í stjórn og skipulagn-
ingu fyrirtækjanna. Að sjálf-
sögðu kemur ekk; annað til
gireina en að varðveita margra
flokka kerfi og þingræði, enda
var það ekkj hlutverk sósíal-
ismians að kyrkja oig kæfa
borgaralegt lýðræði, heldur
þert á móti að lyfta þeim lýð-
ræðisvenjum, sem fyrix eru, í
æðr,a veldi.
Stórfelld skerðing á ritfrelsi
og prentfrelsj í Sovétríkjunum
í meira en hálfa öld er og verð-
ur swarfur blettur á sósíalism-
anum í auigum fjöldans. Þenn-
an blett geta sósíalistar, sem til
valda komast í háþróuðum
ríkjum Vestur-Evrópu, fyrsitir
afmáð, bafandi í huga, að frjáls
sfcoðanamyndun er lífsnauðsyn-
legt vopn í baráttunnj gegn
spiliingu og stöðnun.
Hugmyndalegi
mótvægi
Ég hef fjölyrt hér um sósí-
alismann í Sovétrikjunum, því
að staðreynd er það, a’ð um
Ragnar Arnalds flytur framsöguræðu síua á flokksráðsfundiuum á föstudagskvöld.
Vinstriöflin í landinu varða að
byggja upp hugmyndafræðilegt
vígi, óháð bargaralegu áhrifa-
valdi, í stað þess að í dag er
kapítalískt gildisimat allsráð-
andi á flestum sviðum, hvorf
hieldur umræðan snýst um
byggðaþróun eða utanríkism'ál,
markaðsbandalög eða málefni
bænda. Hugmyndaleg úrkynj-
Alþýðuhandialaigið hefur oft
verjð gagnrýnt út frá þessum
forsendum seinustu tvö árin af
mönrom, sem teljia sig hina
einu og sönnu sóaíalista. Sam-
kvæmt kenningum þeirra eiga
sósáalistar alls ekfci undir nein-
um kringumstæðum að taka
þátt í ríkisstjóm með borgara-
legium eða sósíaldamókraitísk-
þessum löndum. En vafalau.
munu lengi verða í þessum
löndium hópar manna, sem að-
hyUast slífcar kenningar af
rómantísfcum ásrtæðum.
Fræðileg hugarleikfimi
Ef samsæriiskenningin væri
ekfci löngu úrelt á íslandi, væri
10 markmið Alþýðubondalagsins sem sósíaiísks flokks í kapitalísku þjóðfélagi
væng íslenzfcra stjómmála. Að-
eins með slífcu bugmyndafræði-
legu mótvægi má heimta ís-
land úr höndum auðtröllanna
og beina þróun þjó'ðlífsins inn
á aðrar brautir, ekfcj til að
koma á sósíalisma í einu vet-
fangi, því að þesis er ekki kost-
ur. við núverandi aðstæður,
heidiur til að forða þjóðinni frá
erlendum stórkapítalismia og til
að tryggja, að þróun þjóðfé-
lagsins komist inn á heilbrigð-
ari brautir, sem síða-r á eftir.
að sitytta leiðina til ^ósíalism-
ans.
Ef þetta á að verða. verðum
við sem fjöjdahreyfing að átta
okfcur á því til fulls, hvar skil-
in em í íslenzkri pólitík, hverj-
ir eru raunverulegir andstæð-
ingar okkar og hverjir em nógu
raunsæir og fordóm'alausir til
þess að geta staðið saman.
Markmhfjíð er tvfþætt
Markmið okkar er tvíþætt:
annars vegár viljum við koma
á sósíalísfcu þjóðskip'jlagí á
íslandi. hins vegar viljum við
stuðl.a sem mest að framganp
vinstristefnU í nánustu fram-
tíð: Við verðum því að gera
hvort tveggja: Við verðum að
serfa ofck>ir siálfum og segja
bað þjóðinni, svo skýrt sem
verðiri Vesturevrópu. Á hung-
unárum og harðindatímum mót-
aðist skipulagið í afskræmdiri
mynd, miðað V'i’ð 'jpphaflega
huigsjón.
íslenzkur og sovézkur
sósíalismi
Endalaust má um það spjallia,
hvaða mistök vom gerð og
hvað var réttlætanlegt í sögu
Sovétríkjanna. Hitt skiptiir
mestu, að í sovézkum sósíal-
isama er fjöldamiargt, sem við
getum sjálfisagt verið sammála
um, að ekketrt erindi á til okk-
ar. Flest þessara atriða etru
svo augljós, að tæpast tekux
að nefna þau á nafn. Þannig
er til dæmis um þrójn atvinnu-
lífsins. Hér á landi mun fáum
til hugar koma að þvinga fram
iðnvæðingu með harðneskju og
ómannúðlegum aðferðum. Við
höfum enn síður þörf fyrir
bændapólitík, sem hrekur
sveitafólkið í stórum hópum
inn í borgimar. Slikar aðfár-
ir hafa raunar löngum ein-
kennt iðnbyltingu. ekki aðeins
í Sovét heldjr einn!g í Stóra-
Bretlandi og ýmsrjm öðrum
kapítalískum löndum. En það
eru þvert á móti eðlileg sósi-
alísfc viðhorf að forðast þess
leið og rússneska byltingin
hefjr verið örvun og hvatn-
ing fyrir fátækt fólk um hedm
allan í hálfia öld, þá hefuir
framkvæmd hins sovézka sósí-
alisma verið niðrandi og nið-
urdirepandi fyrir sósíalískar
hreyfingar, ekki sízt í háþró-
uðum ríkjum. Sósíalisminn mun
ekki rísa upp á Vesturlöndum
sem fjöldahreyfimg í yfirgnæf-
and; meirihluta, nema sósíal-
istar afcnennt diragj djúp og
skýr hugmyndaleig skil milli
sín og hins sovézka sósíalisma.
Gengi sóisíalismians á ís-
landi mun vafialaust verða í
nánum tengslum við framgang
sósíalískra hreyfinga í nálæg-
jm ríkjum. Bairáttulaust mun
þó enginn sigur vinnast. Það
er skylda okkar að balda sósá-
alísfcum umræðum stö'ðugt vafc-
andi, að rannsaka þjóðfélagið
með aðferðum hins vísindalega
marxisma og víkka og dýpka
skilning okkar á aðlöigun sósí-
alismans að séríslenzkum að-
stæðum.
En eins og ég áðan sagði:
nærtækasta viðfangsefnið er að
hrífa fsland af núverandj þró-
unarbraut, skapa nýja þunga-
miðju í islenzk stjóimmál,
fjöldahreyfingu utan um sam-
stiflta, rökrétta vinstristefn'u.
un sósíaldemóiferata í nokkirum
löndum Evrópu er eitt gleggsta
dærnið um það, hvemig hug-
sjónasijóir miðflokkar eru
gleyptir með húð og hári af
ríkjandi valdakerfi, þegar ekki
er fyrir hendj nægilega siterkt
mótvægj á vinstrivæng.
Umbótastarf í
kapítalísku þjóðfélagi
Eða er kannsiki alltaf var-
hugavert að vmna að fram-
gangi vinstristefnu í kapítal-
ísku þjóðfélagi? Má sósíalísk-
ur flokkur yfirleitt gefa sig að
noktoru umbótastarfi í auð-
valdsþ j óðfélagi ?
Sú kenning heyrist alltaf
öðru hvoru, að sóisíalistar eigi
ekki að taka þátt i neins kon-
ar umbótasitarfí innan hins
borgaralega, kapítalíska þjóð-
félags, sem auðveldi kapítal-
ismanum að komast yfir
kreppuástand og verði til þess
eins að minnka óánægjuna í
þjóðfélaginu. Samkvæmt þessu
sjónarmiði eiga sósialistar fyrst
og fremst að vinn-a að því að
auka stéttaátökin og andstæð-
urnar i þjóðfélaginu og magna
óánægjuna, þar til á endan-
um að upp úr sýður, og tæki-
færi gefst til að hrifsa völdin.
um flokkum, og almennt að
varaist þess báttar umbætur og
laigfærjngar á kapítalismanum,
sem leitt gætu til þess. að bylt-
ingarmóður hreyfingarinnar
dofnaði og spennan í þjóðfélag-
inu yrði minni.
Eins og flestir vita, var þetta
viðhorf útbreitt á Vesturlönd-
um fyrjr 40 árum en heyrist
nú æ sjaldnar. Þetta er kenn-
ingin um allt eða ekki neitt.
Kenning, sem reist er á því,
að sósíalisminn geti ekki sigr-
að nema með neðanjarðarstarf-
semi, samsæri og valdbeitingu.
Þetta er að sjálfsögðu laukrétt
kenning, þar sem aðstæður
krefjasit. Enn í dag búa bundr-
uð miljóna manna við þær að-
stæður, að aðeins tvennt er til:
að brugga launráð og berjast
eða svelta og deyja. Þar er
samsærið raunverulega eina
leiðin út úr kvalafullri sjálf-
heldu sem þjóðfélagið allt er
komið í.
Að sjálfsögðu eru slíkar bar-
áttuaðferðir í engu samræmi
við raunveruleikann í þeim
löndum Evrópu, sem ekki búa
við fiasásma. Hvort sem mönn-
um líkar betur eða verr, verð-
ur ekki lokað auigunum fyrir
því, að gamla samsæriskenn-
ingin er gersamlega úrelt í
nýsköpunanstjómin mesti glæp-
ur sósíalista á þessari öld. Hví-
lík óánægja og örbyrgð hefði
ekkj magnazt í landinu, ef hin
stóirvirku atvinnutæki nýsköp-
unaráranna hefðu aldrei verfð
keypt. Og ömnur mesta skyss-
an, sem gerð hefði verið, væri
baráttan fyrir atvinnuleysis-
tryggingunum. Eða hefiði ekki
einsrtæður uppreisnarhugur
skapazt meðal almennings und-
anfama vetur, ef engar trygg-
ingar hefðu verið, þegor þús>-
undir manna misstu atvinnu
mánuðum saman?
Jú, þetta er sannarlega hár-
rótt Ef málin eru sfcoðuð með
þröngsýni íræðimannsins, sem
slitinn er úr tengslum við dag-
legt líf, eigum við að óska al-
þýðunni alls hins versta, með-
an við búum í kapítalísku þjóð-
félaigi.
Ég var á fundi í vetur með
noktorum ungum sósíalistum,
og einn þeirra sagði: Ég vildi
óska þess, að AB og önnur rót-
tæk samtök yrðu bönnuð og
Alþingi lagt niður. Þá væri
fyrst hægt að fara að berjast
fyrir sósíalisma!
Hann var nógu skarpur til
að skilja að kreddan, sem mót-
aðj huga hans, miðaðist ein-
ungjs við einræðisþjóðfélag.