Þjóðviljinn - 13.01.1971, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÖÐVIILJINN — IÆiðivd!k)uda®ur 13. jaiMÚar 1971-
Áttræður
Sveinn Halldórsson
fyrrverandi
Lagaákvæði um umgengisrétt
barns og foreidris ekki til
Barnaverndarnefnd getur ekki skorizt
í málið neiti forráðamaður barnsins
■ Þegar foreldri sem fengið hefur forráðarétt yfir bami
neitar hinu foreldrinu um að umgaanigast það, getujr hvorki
bamaverndamefnd né annar aðili gripið í tau’mana; hefur
ekki rétt til þess þar sem enginn ákvæði eru til í lögum
um þetta atriði og því ekkert til að styðjast við. Réttur
batmsins er í þessu tilviki enginn.
Ekki ætla ég að þreyta vin
minn Svein Halldórsson með
langhund á áttræðisafmæli
hans sem er í dag. Þó get ég
ekki stillt mig um að skrifa
.nokkrar línur í þessu tilefni
og vona að afmælisbarnið taki
það ekki oí óstinnt upp sem
hann þó væri vís til. Ég hef
það þó mér til afsökunar að
persónulega get ég ekki fært
honum árnaðaróskir, því að
Sveinn er í dag „kominn upp
týndur“.
Þó nokkur aldursmunur sé
á ókkur Sveini höfum við báð-
ir átt heima í Kópavogi um
alllangt skeið á Kópavogsvísu
og þar að auki verið nágrann-
ar. Leiðir okkar hafa þó fyrst
og frernst legið saman í einu
ágætu félagi sem við höfum
báðir tekið ástfóstri við. Leik-
félagi Kópavogs. Sveinn er
einn af frumikvöðum þess fé-
lags og tvxmælalaust sá af
stofnendum félagsins sem mesta
reynslu og bekkingu hafði á
leiklist. Hvar sem leið hans
hePur legið hefur hann gerzt
frumkvöðull leiklistarstarfs, f
Garði í Gerðum, Bolungarvík,
Kónavogi. Sveinn hefur leikið.
leikstýrt og samið leikrit. Eitt
leikrita hans ..Óboðinn gest-
ur“ hefur verið sýnt hér í
Kópavogi. Samt hetfur hann
aldrei hnrið titilinn leikari og
mun eflaust ekki kæra sig um
-hað. Sveinn er einn af þeim
fiölimðrgu áhugamönnum sem
skópu þann jarðveg á Islandi
að stofnun Þjóðleikhúss var
möguleg. Það hefði verið ó-
framkvæmanlegt ef ekki hefði
komið til fórnfúst starf slíkra
áhuffamnr.na hvarvetna um
landið síðasta árhundraðið.
,Á þessum tímamótum minn-
Aum-
ur blettur
Oft hefur verið vjlkáð að
því hér í btlaödnu hversu fjöi-
skrúðugar sikoðanir Gjdfi Þ.
Gíslason hefur túlllkað í þjóð-
málatoaráttu sinni, og það hetf-
ur jaínvel verið staðhasft að
hann hafi barizt fyrir öllum
hugsanlegum skoðunum á þeim
stjómmóHaviðfangsefnium sem
íslendingar hafia sýslað við
síðustu áratugina. Á þettavar
enn minnt á dögunum þegar
GyM lýsti yfir þvtf í áramóta-
grein sinni að aðiíld að Nató
og bandarísk herseta væru
hymingarsteinar undír utan-
rifcisstefnu Islendinga, ogþeirTi
stefnu mætti elkfei haigiga um
fyrirsjáanlega framtfð, en
forðum barðist hann sem
kunnuigt er einairðílega jafnt
gegn erlendu hemámd sem
aðild Islands að hemaðarsam-
tökum. Svo er aö sjá sem
þessi upprifjun haffi snortið
auman blett í hugslkoti Gylfa
(og er ánægjulegt til þess að
vita að ene síkuJi sílíEkir blett-
ir vera til), því að hann birti
vamargrein í Alþýðuiblaðinu í
fyrradaig og kemst þar m.a.
svo að arði:
Ekkert
lært og engu gleymt
„Etoki aeitti að vera þörtf á að
vekja athygli á. að engdn skoð-
un, hvorid á utanríkisstefnu
eða ndklkru öðru máli, getur
skólastjóri
ist ég margra s-kemmtilegra
stunda með Sveini Halldórs-
syni á litla sviðinu í Kópa-
vogsbíó og ffleiri sviðum því
stundum hofurn við lagst í
flakk með sýningar. Ekki síð-
ur hefur oft verið glatt á
hjalHa að tjalldabaki; þar hefur
Sveinn ætíð verið hrókur aills
fagnaðar. Allar hans skemmti-
legu og hnyttnu sögur em
fleiri en tölu verður á komið,
sumar vom að vísu aðeins
sagðar í búningsklefa karl-
mannanna.
Nú sfeal ég slá botninn i þetta
Sveinn minn, þú ert síður en
svo seztur í helgan stein og
það er vel. Ég er viss um að
þú átt etftir áð bæta við fjöl-
mörgum hlutverkum í safnið.
Þó ég hafi enga fundarsam-
þykkt fyrir þvi veit ég að ég
mæli fyrir munn allra félaga
í Leikfélagi Kópavogs þegar
ég flyt þér innilegar árnaðar-
óskir á þessum merkisdegi með
ósk og vissu um að þú verðir
allra karla elztur.
Sigurður Grétar Guðmundsson.
★
Alkunn em þau ummæli
Haralds konungs harðráða um
Gissur Isleifsson síðar biskup,
að úr honum mætti gera vík-
ingalhöfðingja, konung eða
biskup og væri hann til allra
starfanna vel fallinn. Þessi
gamla saga kemur mér i hug
þegar ég sezt niður til að
serida Sveini HaMdórssyni af-
mæliskveðju á áttræðisafmæli
hans.
Vissulega hefði Sveinn skip-
að með sæmd öll þau störf
sem Haraldur konungur nefndi
en hitt er staðreynd að hann
verið eða á að vera óumbreyt-
anleg. Sórhver sfccðun er
þyggð á áfcveðinni þefckingu
og tilteknum aðstæðum. E5f
þefckingiin vex eða aöstæður
bi’eytast, endurskoðar hedlllbrigt
hugsandi fólk skoðanir sínar.
En slík viöhorí em ritstjfóra
Þjóðviílijans fraimandi. Hann
lifir enn í þeám heimi sem
harin ólst uipp í. Sfcoðanir
hans em sfcoðanir miaims, sem
gefcfe í menn,tasfeó!Ia áfereippu-
árum og í hásitoóla í heims-
styrjöld. Síðan hetfur ritstjóiri
Þjóðviljans efcfeert 3ært og
engu gleymt. Hann er ókunn-
ugur viðfianigsietfnum nútfma
þjóðfélags. Hefur eragan sfciln-
ing á þeim oig lífclega engain
áhuga á þeim heldur. Hann
heílidur lagttega á þeim
málstað sem hann vatrð
hiuigfiangiran afi sem ^ skóHa-
piltur. Bn jafnvel þá,' þegar
ritstjóri Þjóðviljans tók bama-
trú sína, var hún röng, hvað
þá nú, þegar reynsla um það
bil þriðjuirags aildar hetfur sýnt,
— éfeki aðeins þedm, sem aldr-
ei tóku villutrúna, hdldurvem-
legum Wuta þeixira, sem að-
hylltust hana, að hún erbæði
röng og skaðleg“.
Barna-
trú mín
Það er ailveg rétt hjá Gylfa
Þ Gíslasyni að ég aðhyllist
enn mína „barnatrú”. Sú
barnatrú heitir sótsáalismi.
Þátttalka mín í stjómmálum
hefur hefigast atf þedm áhuiga,
hefiuæ á sinni sta'rfsævi leyst
atf hendi þriggja manna verk
svo umfangsmikil aðhvermað-
ur væri sæmdiur af hverju
einu.
Sveinn er fæddur og uppalinn
suður í Garði og kynntist þar
harðri lífsbaráttu. Barnakenn-
ari og skólastjóri var hann í
42 ár, lengst atf í Bolungavík
t»g síðar í Garðinum. Jaifriframt
kennslunni vann hann að
margskonar skrifstotfustörfum
og síðan hann hætti kennslu
árið 1954 hefur hann verið
sarfsmaður Kópavoigskaupstað-
ar fyrst sem gjaldkeri og síð-
ar sem skrifstofumaðúr og
gja''dkeri Strætisvagna Kópa-
vogs.
Þriðji þátturinn í ævistarfi
Sveins Halldórssonar er svo
starf hans sem leikari, en að
leiklist hefur hann unnið í
hállfa öld og nú þegar hann
er að verða áttræður kemur
hann fram í sjónvarpsleikriti.
Svo mikill er álhugi hans enn
á leiklistinni að þrátt fyrir
margar yfirlýsingar um að
hann sé nú hættur að leika
þá stenst hann aldrei freist-
inguna ef til hans er leitað
um að taka að sér hlutverk.
Ég kynntist Sveini Halldórs-
syni lítið fyrr en hann gierðist
starfsmaður Kópavogskaupstað-
ar, en síðan höfum við átt
Framlhald á 9. síðu.
jafnt þegar ég gekk í Bélag
ungra jatfnaðarmanna í Hafn-
arflrði um fermnngu, og þagar
ég gefck næsit í stjómmála-
samtök, í Sósíalistaflokkinn
árið 1946. Hér vailda þó eng-
ar trúarástæður, heldur það
vlðhorf hugsandi manna sem
nefnt hefur verið liifssfcoðun.
Þau félagslegu viðhorf sem
eigia rætur í kenningum Marx
eru í samiræmii við siðgæðis-
hugmyndir mínar og hafa orð-
ið mér lyfciln að þjóðfélaigsó-
töikunum, leiðsögiulkenning sem
hefur reynzt mér rétt. Réttar
kenningar um þjóðfélaasmél
breytast engu frekar rnieð að-
stæðum en rétt lögmál í eðlis-
firæði eða efnafiræði. Hitt er
sjálfisagt að slíkum kenning-
um ber asvinlega að beita atf
dómgreind, líta á bær sem
befckingu en ekki sem trúar-
brögð.
í
fóstbræðralagi
Gylfi Þ. Gislason aðhyHtist
ungur söanu „baimatrú1* og
ég. En hann hefiur þróaizt firá
henni og það svo mjög að
sfðasta áratug hefur hann beitt
allri atorikiu sinni og vtaldi
filokfcs sfns til þess að reyna
að endurreisa fcaipítalismia á
Islandi og gera hann starfis-
hæfan. 1 þeim tifigangi hetfur
han-n svarizt f fóstbræðralag
við þann stjómmálaflofclk sem
hefiur kapítalismann að leið-
sögúkenningu og „trúir" á
hanri, og hann unir sér svo
vel í þeim félagsskap að þar
virðist hann vilja bera beindn.
1 þeim tilgianigi hefiur hann
siveigt Alþýðuflokkinn afar
Hangt frá uipphatflegum ætlun-
arverfcum, þeirri bamatrúsem
var eldur í brjósti firumlherj-
anna og enn lifir í hugum
mjög margra Alþýðuilokks-
manna — þótt formaðuirinn
tali nú um hana af fýrirlStn-
ingu.
Þetta kom í Ijós á blaða-
mannafundi Bamavemdar-
nefndar Eeykjaivíkur á mánu-
diag, þar sem m.a. var spurzt
fyri-r um umgengniisæétt bams
og fioreldris og úrræði bama-
vemdamefndar í tilfellum eins
og því t.a.m. sem nýlega hafia
orðið nokkur blaðaskirif út af;
þ.e. frásfcilin móðir sem feng-
ið hefur forráð tveggja bama
nei-tar fyrrverandi eiginmanni
og þeim um að umgangast.
Jafnvel eítir gerðan samnin-g
um þetta atriði samkvæmt úr-
skurði_ bamavemdarráðs þrá-
ast hún við, en refsar síðian
bömunum, að sögn föðurins,
þá sjaldan þa-u hitta hann.
Þótt þetta sérs-taka dæmi sé
nefnt eru tilféllin að sjálf-
sögðu jafn ólík og þau eru
möirg og að því er fram kom
á bl'aðamannafundinum er
talsvert oft kvartað við barna-
vemdamefnd undan erfiðleik-
um fpreldris við að hafa sam-
band við böm sín, sem það
hefur ekki forráð yfir. — Ekki
má gleymia því, sagðd dr. Bjöm
Bjömsson formaður bama-
vemdamefndar og yfirmaður
fjölsikyldudieildar Félagsmála-
stofnunairinn-ar, að það er fyrst
og firemst velferð b-amsins sem
bamavemdiamefnd ber að vaka
ytfir og þvi miðux eiru þau til-
önn-
ur barnatrú
En fyrst farið var að tala
urn lífisviðhoitf er rétt að tí-
unda annað mál sem réð úr-
slitum um þátttöku mína í
stjómmál-um. Ég er einnig ál-
inn upp við þá bairmatrú að
Isdendingar eigi að lifa einir
og frjálsir í landi sínu, ráða
sjálfir yfir auölindum sínum
og atvinnuvegum. Sú sfcoðun
er svo snar þáttur í lífsvið-
horfi mínu og huigmyndum
um sjálfistæða framtíð ísle-nzku
þjóðarinnar, að ég geri efcki
ráð fyrir að hún vetrði við-
sfcila við mig úr þessu. Einn- 1
ig á þessiu sviði hatfði Gyfitfi Þ.
Gíslason eitt sinn sömu bama-
trú og ég, ékfci síður en filofck-
ur sá sem hane veitir nú fior-
stöðu. En einni-g í þessuefni
hafa leiðir ofcfcar sveigzt í
gagnstæðar áttir.
Það
sem máli skiptir
Við Gylfi Þ. Gísteson get-
uim haldið áfram að skylmast
hvor við annan afi þessum til-
etfnum og bedtt huigviti okkar
til að finma upp á samlíkdn-g-
um. Hann getur kaflað mig
kreddutrúarmann sem ékfeert
geti lært og engu gleyrnt en
talið sjálfan sig hoidtefcju
hins stanna þrosika; og ég get
minnzt á það ágæta dýr fciam-
elljónið sem sækir allan lit í
umlhveitfi sitt. Sltlík orðaskipti
eru þó til gamans eins þegar
bezt ketur. En það sem máli
sfciptir þegar menn gera upp
hu-g sinn til flloiktoa okfcar ern
afar einfaldar staðreyndir. Ég
aðhyllist sósiíallisma en Gylfi
Þ. Gíslason hefur fýri-r Höngu
kastað þeirri „barnatrú“. Ég
tel að íslendingar eigi sjálffir
að vera húsbændur í landi
sínu, en Gylfi Þ. Gíslason
hefur kosið sér önnur máttar-
Völd. — Austri.
felli til, að það samræmist ékki
velferð bamsins að um-g-angast
fore-ldri sitt. Bamavemdar-
nefnd hefur því aðeins íhlutun-
arrétt ef um velferð ba-ms er
að ræða.
En þótt barnaverndiamefnd
álíti að hollt sé bami að um-
gangast foreldri sem það er
ekki hjá og ekki hef-iir forráð
yfir því, baminu jafnvel nauð-
synlegt, getur hún ekfci skorizt
í málið ef löglegur forráðam-að-
ur ba-msins neitar slíkri um-
gengni. í lögum em en-gin á-
kvæði til um umgengnisrétt
bams og foreldris og sé t.d.
við skilnað ekki gerður sér-
stafcur siamningu-r milli f-or-
eldra u-m þetta atriði, er það
því engan veginn sjálfsaigt mél,
þótt miargir álíti svo. að það
foreldrið, sem ekki hefur feng-
ið forráðaréttinn við skilnað-
inn, get umgengizt böm sín á
eðlilegan hátt. Neiti foreldrið
sem forráðin hefur, er hitt
foreldrið réttla-uist, og viðkom-
andi bam eða böm lífca, upp-
lýsti löigfræðingu-r bam-avemd-
arnefndar. Jón Magnússon.
Ekki er heldur a-llt fengið
með samningi sem kveður á
um möguleika barns og for-
eldris til að umgangast, því
eins og í dœmm-u að ofan var
nefnt, er ekkert hægt að gera
í ra-un, ef forráðamaður neit-
ar. Bamaverndamefnd álítur
sig ekki hiafa beimild til af-
skipta jafnvél þó-tt sl-ítou-r
samningur liggi fyrir, reynd'ar
wru svör við þessra aitriði ekki
fullkomlega greið, en útkom-an
þessi. Vísað var til, að þetta
væru oftast mjög mikil tilfinn-
ingamál, sem sjálfisagt er rétt,
einnig að bamavemdarnefnd
bæri ekki skylda til að verja
hagsmuni foreldra. en því þó
ekki neitað, að hér væri einnig
um að ræða rétt bamsins. Um
rétt bamsiins mun hinsvegar
sjaldna-st fj-allað í samningum,
hieldur rétit foreldrisins til að
umigangast það.
Sem betur fer hafa lang-
flestir foréldrar sem slíta sam-
vistum þann skilning á velferð
bama sinna, að þeim finnist
sjálfsa-gt og éðlilegt, að þau
umgaragist báða foreldrana,
þótt aðeins annað fái forráð
yfir þeim. En samkvæmt því,
sem fram er komið, virðist
s-amt sjálfsagt að tryggja þenn-
an rétt ba-msins með sérstö-k-
um samningi við skilnað. Slik-
ur samningur æ-tti að geta veitt
visst aðhald, en, bregðist jafn-
vel hann væri k-annski hægt að
sækja málið a-ð lögum, þótt
foréldrar hlífisit s-ennilega við
slíku í lengstu lög vegna bam-
anna. Þannig mál yrði merki-
legt prófmál, þar sem laga-
áikvæðin vantar.
®------------------------------
Skákþing Reykja-
víkur 1971 hafið
Skákþing Ueykjavíkur 1971
hófst mánudaginn 11. janúar.
Þátttakendur I mótinu eru sam-
tals 62, þar af 20 í meistara-
flokki, 8 í fyrsta flokki, 16 í
öðrum flokki og 20 í unglinga-
flokki.
1 meistaraflokki eru tefldar
undanrásir, fímm menn í hverj-
um riðli o-g fara tveir úr hverj-
um riðli í úrslit. Úrslitin verða
því með átta mönnum og tefla
þeir allir innbyrðis. 1 fyrsta
flokki tefla allir saman. I öðrum
flokki erú sjö umferðir öfitir
Monrad-kerfi og einnig í ung-
lingaflokki, en mjög ánægjulegt
er að sjá þá aukningu, sem hef-
ur orðið á þátttöku í þeim
flofcki.
1 fyrstu umferð fóru leikar
svo í meistaraflokki: Bjöm Jó-
hannesson og Jón Kristinsson
gerðu jafintetfli. Bragi Bjömsson
tapaði fyrir Jóni Briem. Tryggvi*
Arason tapaði fyrir Birni Þor-
steinssyni. Andrés Fjelsted og
Þráinn Sigu-rðsson jatfntefli. Ari»
Guðmundsson tapaði fyrir Frey-
teini Þorbergssyni. Gylfi Magn-
ússon n-g Jón Torfason jafntefli.
Torfi Stefánsson op Ms-enús Sól-
miundarson j-afntefli. Júlíus Frið-
jónsson tapaði fyrir Jónasi Þor-
valdssyni.
Teflt er í félagsheimili T.R.
að Grensásvegi 46. Meistara-
flokkur teflir á mánudögum,
og föstudöcrum og helfst álla da.ga
kl. 20. Mótsstjóri og ja-fnframt
skákstjóri er Svavar G. Svavars-
son.
★
1 næstu viku hefst, Boðsmót
T.R. og er þátttaka frjáls öllum
meistaraflokksmön-num.
(Frá Taflfélaginu).
ÚTSALA - ÚTSALA
sex daga útsala á vetrarfatnaði
hefst í dag.
MIKIL
VERÐLÆKKUN
BÍRNHARD LAXDAL
kjörgarði—
Laugavegi 59.