Þjóðviljinn - 20.10.1971, Blaðsíða 3

KESisaikSfiSagfflf-m oMSSbeí 1S3& —► ÞaÓÐVILJIWN — Sl»A 3
AF ERLENDUM VETTVANGI
Tungumálavandi í Afríku:
Suðupottur lundbátsms
Mörg afrísk tunigumál eru
mj ög sérstæð og ólik indó-
evrópskum miálaitfi. Þar má
finna einkennilegustu Mjóð,
sem ekki þekkjast utan þeirr-
álfu: soglhljóð, blístur,
smelli og margt fledra. Flest
eru beygingaiaus, en bað þýðir
ekki að þau séu fátæikleg að
tjáningarmeðulum. Ættbálkar
sem lifa af kvikfjárrækt eiga
sér meira en 100 orð yfir lit
og form nauta. Mál bað sem
haussa neiinist og er talað um
norðanverða Nígeríu, er sagt
einstalklega ríkt og frábœrlega
nákvæmt. Til dæmis á haussa
sér 300 möguleika til að túlka
hugtatóð „stór“.
En mesti vandi álfunnar er
ekki orðaforðinn heldur bað,
hve tungumálin eru firnalega
mörg. Hvergi í heimi er að
firrna aðra eins tungumálabab-
ýlon. Ibúar álfunnar eru 260
kasa“ sem þýðir bókstaflega
„suðupottur landibátsins"
Þjóðræknir Afrítoumenn
leggja mikla áherzlu á
þýðángu tungumáia sinna.
Michael Dei-Anaeg frá Ghana
kemist svo að orði, að sá sem
noti hinar innfluttu erlendu
tungur geti átt það á hættu að
afrískt sérkenni skolist burt 1
annarlegum mélheimi. En
samt er það svo, að Dei-Anang
skriifiar sjólfur á tungu ný-
lenduherrannia, eins og flestir
samtímarithöfundar afrískir.
Þegar fyrir stofinun hinna
mörgu sjálfistæðu ríkja um og
eftir 1960 höfiðu margar sjálf-
stæðishreyffingar oig samafrísk-
ar ráðstefnur rætt um mögu-
leika á að taka upp sín eigin
mál sem opiniberar tungur, og
ýmsar nefndir eru að athuga
slfka möguleika enn í dag.
í' afrískum skóla: Tungumálababýlon sunnau Sahara.
'miljónir og þeir talai hvorki
meira né minna en 1400 tung-
ur og málýzkiur. Því er í
fTestom' hitina 30 ríkja, sem
stofnuð hafa verið sunnan Sa-
hára, notazt við mál þau í
saimskiiptum þjóða sem ný-
lendutíminn fluítti með sér:
ensku og frönsku- Án þessara
nýlendumála væri mjög erfitt
að stjóma þessum rfkjum.
En tfýrir skemmstu gerði
Nyerere, forseti Tanzaníu
eitt af afríkumálunum kisua-
heli að opinb. méli í ríki sínu.
Nyerere gat gert þetta vegna
þess að meira en helmdngur af
tólf miljónum íbúa landsins
(sem sknptist í hundrað ætt-
flokka) gefiur notað kisuaheii
auk sinna eigin mála. Kisua-
helli er reyndar allútbreitt
tungumál um alla Austur-Aifr-
íku.
Mál þetta hefur tekdð upp
mörg orð úr erlendum málum.
Frá þvi að landið var þýzk
nýlenda er orðið „schuíle"
(skóli). Úr ensfcu koma orð
eins og ,,tikiti“ (farmiði), Og
nýríkur maður heitir „wa-
benzi“ — maður sem ekur í
Mercedes Benz.
Mörg önnur ummerki ný-
lendutímanna er að finna í
afrískum málum. Haussamenn
kalla fræðslusitjóra sína „bat-
uren makaranta" — en „bat-
ure“ þýðir Bvrópumaður —
allir fræðslumáilastjórar voru
hvítir áður fyrr. Frímerlci
heitir „kan sarki“ sem þýðir
konungshöfuð, því að fyrstu
frímerkin í Nígeríu sýndu
mynd af Georg konungi
fimmta. Haussamenn hafa
skírt eimreið „tukunyar jirgin
Forsætkráðherra Nígeríu hefur
t.d. toraifiizt þess að afrístot mál
verði tekið upp sem milliþjóða-
mál í því sfióra laindi ekki sið-
ar en 1976. En í reynd börðust
þeir Nkrumaih í Ghana, Sekou
Touré £ Guineu og Lumumba
í Kongo gegn nýlenduheirrun-
um á enstou eða frönsku. Því
aðeins með þeim hætti gátu
þeir nóð til sem flestra sam-
borgara sinna, og sýnt að þeir
væru ekki aðeins að berjast
fýrir rétti sdms þjóðflokks held-
ur allra landsmanna. Og þegar
pólitístot sjálfstæði var fengið
reyndist þ&ð mjög viðkvæmt
mál, hvaða tunigiu bæri að taka
upp. Fréttaritari Guardian í
Lusaka hefur sagt, a-ð ef
Bemba (útbreiddasta mál
Zamibíu) verður gert að rífcis-
máli, þá mun að líkindum
gerð uppreisn í þrem héruð-
um landsins. Og svipaða sögu
er að segja víða amnarsstaðar.
En von Afríkumanma er
samt sú að „eins og Evrópu-
menn höfnuðu alþjóðlegum
tungumálum (latínu, /rönsku)
svo inunum við Afríkumenn
einnig gera“ eins og segir i
East African Jouirnal í Kenía.
Tungumiálaástandið í Afríku
er reymidar áð mörgu leyti
svipað og í Evrópu fyrir
nokkrum hundiruðum ára. Enn
er allt í örri breytingu, hvert
ritmálsker&ð leysir anmað af
hólmi, enn fer fram miifcil
sambræðsla mála með stór-
felldum lántökum orða. Og
enn glegna nýlendumálin „því
hlutvertoi sem latína gegndi í
Evrópu á miðöldum" eins og
AfWtoufræðönigurinn Peter
Sulzer kemst að orði.
(endursagt).
VETRARÁÆTLUN FÍ
Um þessar rrmndir
ganga vetraráætlanir
Flugfélags íslands í
gildi. Innanlandlsóiæítl-
un gekk í gildi um
mánaðamdtin septem-
ber/október og milli-
landaáætlun hefst 1.
nóvember. í aðalatrið-
um eru vetraráætlanir
félagsins með svipuðu
sniði og síðasta vetur.
MILLILANDAFLUG
Til Kaupmanahiafniar verður
flogið á mánudögum, miðviku-
dögum. föstudögum. 1-augiar-
dögum og sunnudögum. Brott-
för frú íslandi er á mánudög-
um. miðvikudögum og föstu-
dö'gutn kl. 8.45, á laiugardöigum
kl. 10.00 og á sunnudögum tol.
9.00.
Til Osló verðiur flogið á
sunnudögum kl. 9.00 og frá
Osló til íslands á laugardög-
um kl. 17.00.
Bretlandsílugi verður hagað
þannig í vetur, að beint flug
verður frá Islamdi til London
á þriðjudögum, brottför kl.
9.3(V og til Glia&gow á mánu-
dögum, miðvikudögum og
fiöstudögum, brottför M. 8:45.
Ennfremur flýgur brezfca flug-
félagið BEA til Lundúna á
sunnudögum, brottför kl. 15:05.
Til Færeyja verða ferðir alla
sunnudaga. Brottför frá Bvík-
urflugvelli kl. 10.00 á hádegi.
Allar ílugferðir Flugfélaigs
Islainds milli landa verða
flognar með Boeing 727 þot-
um, nema ferðir til Færeyja,
sem fllogn'ar eru með Fokker
Friendsihip skrúfuþotum.
INNANL ANDSFLUG
f aðalatriðum verður ferðum
ftlugvéla Fluigfélaigsins innan-
lands hagað siem hér segir: Til
Akureyrar eru morguniSerðir
alla daga kl 9.00. Kvöldferðir
fcl. 18:45 og síðdegisfei'ðir
þriðjudaiga og föstudaga kl.
15:00. í sambandi við Afcur-
eyrarflug eru daglegar ferðir
sérleyfisbifreiða frá Afcureyri
til Dalvífcur og Ólafisfjiarðar.
Tii Vestmanniaeyja verður
flogið frá Reykjavík allia diaga
kl. 9.30 og einnig eru síðdeg-
isferðir á þriðjud., fimmitud.
og laugardögum
Til ísafjarðar eru ferðir
alla virka daga. Þri’ðjudaga.
miðvikudaga, fimmtudaga og
laugardaga er brottför frá
Reykjaviík kl. 12:00 á hádegi
en mánudaga og föstuóaga kl.
13.00. I sambandi við áætlun-
arflug Fluigfélagsins milli ísa-
fjarðar og Reykjaviitour eru
bílfer.ðir ákveðna daga til og
frá Þingeyri, Flateyri. Suður-
eyri og Bolungairvík.
Til Egilsstaða er flogið alla
virka daga kl. 15.00. í tengsl-
um við áætlun'arflug milli Eg-
ilsstaða og Reykjavífcur eru
bílferðir ákveðna daga til og
frá Seyðisfir'Si, Reyðarfirði
Eskifirði. Norðfirði, Fáskrúðs-
firði, Stöðvarfirði og Breið-
dalsvík.
Flug milli Akureyrar og Eg-
ilsstaða fram og aftur er
þriðjudaga og föstudiaiga. Brott-
för frá Akureyri kl. 16.25 og
brottför frá Egilsstöðum kl.
17.40. Einnig er fflogið milili
þessara staða á miðvikudögum
á tímabilinu frá 6. október til
5. janúar og frá 22. xniarz til
27. apríl
Til Sauðárkróks er flogið
mánudaga, miðvikudaga og
fö-studaga. Kl. 16.00 á mánu-
dögum og föstudögum, kl. 16.30
á miðvikuidögum í tengslum
við áætlun'arflug Flugfélagsins
milli Sauðárkróks óg Reykja-
vítour eru bílferðir til og frá
Hofsósi og Siglufirði.
Til Homafjarðar er flogi'ð á
þriðj'udögum, fimmtudögum,
lauigardöigrum og sunnudögum.
Brottför til Homafijiarðar frá
Reyfcj'avik er kl. 11.45, nema
á sunnudögum. þá er flogið til
. Homafijarðar fcL 14.15. í sam-
bandi við áætlunarflug félags-
ins til Homafjarðar eru áætl-
unarbilferðir ákveðna daga
til 'og frá Djúpavogi
Til Fagurhólsmýrar er flog-
ið á bríðjudögurp, brottför.frá
Reykjavík kl. 11.45.
Til Húsiavíkur verða fkng-
fer’ðir mánudaga, miðvikudaga
og föstudaga. brottför frá Rví-k
kl. 9.00.
Til Raufiarhafiniar og Þórs-^>
hafnar er flogið á sunnudög-
um í framihaldi af Akureyrar-
®uigi. Brottför frá Reyfcjavíik
kl. 9,00. Brottför frá Akureyri
til Rauf'arbafniar og Þórshafn-
ar er kl. 10,20.
Til Patreksfjaröar er flogið
mánudaga miðvifcudaga og
föstudaga. — Brottfarartími
mánudaga og föstudaga er fcl.
11.45 og á miðvikudögum kl.
13.30 í tengslum við fluig milli
Patreksfjarðar og Reykjavíkur
eru bílferðir til og frá Tálkna-
firði og Bíldudal.
Til Þingeyrar verður flogið
á miðvikudögum á tímabilinu
3. nóvember til 26. apríl. Brott-
för frá Reykjavík kl. 13.30.
Til Norðfjarðar verða teknar
upp ferðir eins og síðastliðinn
vetur Þangað verður flogið á
fimmtudöguim og siunnudögum
á tímabilinu frá 4. nóvem'ber
til 27. apríl.
f hinni litprentuðu vetrará-
ætlun Flugfélags fslands, sem
út toom í dag eru meðal annars
uppdýisángar um afisl'átta/rflar-
gjöld, sem í gildi eru á innan
lan dsfluglei ð Um Flugfélags ís-
lands. Þar eru upplýsingar um
unglingaafslátt, sem gildir
aldrinum 12-18 ára, náms-
miannaafsLátt, sem veittur er
námsfiólfci á skólatímabili, af
slátt fyrir aldrað fólk 67 ára
og eldra, og um hópafslætti
sem veittir eru hópum 10-15
manns og fleiri. Ennfremiur um
fj ölskjdd'Ufai-g j öld, sem verið
hafia í gildi í allmörg ár og
notið hafia mikilla vinsælda. Þá
er þar að fimina upplýsingar
um skrifstofiur Flugfélagis ís-
lands og um umboðsmenn þess
víðsvegar um land og gjald-
skná
■ -V
I vetraraætluninni eru einn
ig upplýsingar um Kanaríeyj'a-
ferðimar, sem hefjast 16. des,
n.k. Ensk útgáfia áætlunarinn'
ar toernur út eftir nokkra daga
287 miljónir
í vínanda á
þrem mánuðum
Á tímab'ilmiu frá 1.
júlí til 30. september
var druikikið áfengi fyr-
ir tæpar 287 miljónir
króna. bar af var selt
í Reykjavík fyrir 211
miljónir. Söluaukning
er 25% miðað við sama
tíma í fyrra, en þess
ber að geta að á sl. ári
var áfengi hækkað all-
m’ikið í verði.
SKlPAUIfiCRÐ RIKISINS
Ms. ESJA
fér austur um land til Afcur-
eyrar 25. þ.m. Vörumóttafca
þriðjudaig, miðvifcud.. fimmtu-
dag og föstudag tii Homafjar-
ar, Djúpavogs, Breiðdalsvikur,
Stöðvarfjarðar, Fásfcrúðsfij arð-
ar, Reyðarfjarðar, Esfldfjarðar,
Norðfjarðar, Seyðisfjarðar,
Borgarfjarðar. Vopnafjarðiar,
Þórshafnar, Raufiarhafnar,
Húsavífcur, Siglufjarðar og
Aifcureyrar.
Ms. HEKLA
fer vestur um liand í hringferð
29. þ.m. Vörumóttatoa daglega
til 27/10 til Patreksfjarðar,
Tálknafjarðar, Bíldudials, Þing-
eyrar, Fl'ateyrar, Súgaadafj®rð-
ar, Bólungarvikiur, ísiafjarðar,
Norðurfj ar'ðar, Siglufjiarðar og
Akureyrar.
^Vogue
EFNI
•V ' SMAVÖRUR
TÍZKUHNAPPAR
Sigurður
Baldursson
— hæstaréttarlögmaður —
LAUGAVEGI 18. 4. hæð
Simar 21520 og 21620
DRIFA VIÐAR:
Dagar við vatnið
Tuttuguogtvær stuttar sögur: úr sveitinni. úr
Reykjavík fyrir og eftór stríð, frá New York og
Kaupmannahöfn og frá óskilgreindum stöðum; um
börn, um alþýðufólk um erlenda tignarmenn og
íslenzka höfðingja 1 útlöndum, og þó fyrst og síð-
ast um persónuleik höfundarins, sem birtist í því
sérkennilega andrúVnislofti, sem leikur um alla
bókina.
146 bls.
Verð ib. kr. f00,00 + söluskattur.
HEIMSKRINGL

j£S
NÝKOMIÐ MIKIÐ ÚRVAL ENSKRA VASABROTSBÓKA
Bókabúð Máls og menningar Laugavegi 18.