Þjóðviljinn - 02.11.1971, Side 5

.'Tjjfeisrrmy.
BtóHBMSJaglíW 2. nó\»effn!ber 1850 •— ÞUÖBWSiJfffiJIN — SÍÐA JJ
kvUcmyndir
HEIMSPEKI TIL GANGSLEYSISINS
„Hiverju skiptir það, þó sá
sem sakaður væri um morð
vœri tekinn af lífi fyrdr að hafa
ekki grátið við útför móður
sinnar? Hveriu skipti það, að
Raymond var jafngóður félagi
minn og Seleste, sem þó væri
betri náungi? Hverju skipti
það, þó María byði nú nýjum
Meursault varir siínar til
kossa?“
Þessi orð eru lögð í munn
Meursault, aðalpersónunni í
Útlendingnum eftir Luehino
Visconti, sem gerð er eftir
samnefndri skáldsögu Alberts
Camus, þá er hann hefur ver-
ið dæmdur til daoða vegma
morðs. í þessum spumingum,
sem Meursault beinir til fang-
elsisprestsins. felst öll hans af-
staða til veruleikans í kring-
um bann. til þess sem skiptir
máli fyrir hann eða ekki, til
hinna ýmsu aðstæðna, er verða
til hverju sinni, í stuttu máli
til samfélagsdns í heild. Fyrir
hann skiptir það engu máli,
hvort hann grætur við jarðar-
för móður sinnar eða ekki,
hvers konar félaga bann velur
sér, hvort María Cardona, ná-
in vinkona hans, elski hann
eða ekki, hvort hún vilji gift-
ast honum o.s.frv. Meurgault
er maður, sem hvorki lifir í
fyrir henni lengur. Hann vildi
ekki sjá líkið, þó honum væri
boðið það, og við j-arðarförina
var tekið eftir því, að hann
haíði ekki sýnt neina sérstafca
samúð í garð nýlátinnar móð-
ur sinnar. Daginn eftir hitti
hann vinkonu sina, Maríu er
vann með honum á skrifstof-
unni, á baðströnd, og þaa
höfðu skernmt sér ágætlega þá
um daginn; m.a. farið að sjá
mynd með Femandel í aðal-
hlutverki. Eftir það fóru þau
að vera sarnan fyrir alvöru.
Þessi hegðun Meursa-ult — dag-
inn eftir greftrun mó'ður hans
— veldur náttúrlega hneyksl-
un margra. ekki sízt sækjand-
ans Ekki bætir ár skák kunn-
ingsskapur hans við einn af
sambýlismönnum sinum, Ray-
mond að nafni, sem kveðst
vera lagerstjóri, en var, að
sögn þeirra, er bezt þóttust
vita, hórmiangari. Raymond
átti í útistöðum við Araba
nokkum, er var bróðir stúlku.
sem Raymond hafði einhverju'
sinni farið um óbliðum hönd-
um. Til nokkurra átaka bafði
komið milli Ravmonds Meur-
saults arjk þriðja aðilans og
bróður stúlkunnar og vinar
hans. Það gerist svo stuttu
seinna, að Meursault, af til-
Var morðið framið að ytfir-
lögðu ráði? Var það kannski
tilviljun? Eða siys? Sjálfur
segir Meursaiult fyrir réttin-
um, að það hafi verið vegna
sóiarhitans. siem hann myrti
Arabann
En morðið sjálft er ekki
þungamiðjia verksins, heldur
þungamiðja verksins, heldur
afstaða Meursaults gagnvart
þjóðfélaiginu, gagnvart mann-
legum samskiptum og lífsmati
einstaklingsins, annars vegar,
og hins vegar afstaða þjóðfé-
lagsins til skoðana Meursaults,
sem skiapast við- þessar sér-
stöku aðstæður; þ.e. morðið á
Arabanum. Við göngum út frá
því sem vísu, að hér leiki rétt-
vísin hlutverk þjóðfélagsins;
réttvísin (það er að segja
þjóðfélagið) dæmir Meursault.
Jaifnframt því sem myndin
vekur spumingar um hiutverk
og eðli réttvísinnar, hlýt-
ur hún einnig að vekja til um-
hugsunar um eðli þjóðfélaigisins
í heild og mat þess á tilveru-
rétti emstaklingsins.
f formála að íslenzkri þýð-
ingu bók'arinnar, segir þýð-
andinn, Bjami Benediktsson
meðal annars:
,,Það sem í vitund einstiaik-
Meursault (Marcello Mastroianni) í fangaklefaniun. Úr kvikmyndinni „Útlendingurinn", sem sýnd
er í Háskólabíói.
fortiðinni né framtíðinni; það
sem skiptir máli fyrir hann,
er það sem gerist hér og nú,
á þessari stundu.
Athugum nú söguefni mynd-
arinnar nánar: Meursault hef-
ur framið morð. Við réttar-
rannsókn er farið að athuga
feril hans nánar, hvað bann
hafðist að síðustu dagana
fyrir morðið. Hann hatfði m.a.
fylgt móður sinni til grafar, en
hún lézt á elliheimili, en þang-
að hafði Meursault sent hana,
þegar hann gat ekki alið önn
viljun, á leið þar um, sem
Arabinn er staddur. Sá siðar-
nefndi tekur hníf úr vasa s>n_
um, reiðubúinn að berjaist.
Blindaður atf sólinni og að nið-
urlotum kominn vegna hins gíf-
uriegia hiita, dregur Meursault
skammbyssu upp úr vasa sín-
um, sem hann hafði tekið frá
Raymond, og skýbur Arabann.
Fyrst einu skoti og síðan
fjórum.
,,Og þessir fjórir bvellir
voru eins og fjögur snögg högg
á dyr ógæfunnar.“
-<S>
Ceríð góð kaup
Herrajakkar kr. 2700,00. Terylenebuxur herra kr
900,00. Bláar manchetsikyrbur kr. 450.00.
Sokkar með þykkum sólum, tslvaldir fvrir sára og
sjúka fætur og eirmig fyrir íþróttafólk.
Sendum gegn póstkröfu.
LITLI-SKÓGUR
Snorraþraut 22. — Sími 25644.
lingsins Meursaults er eðlilegt
og meinalaust hátterni, það er
glæpsamlegt atferli frá sjón-
anmiði réttvísinnar, þjóðfélags-
ins. Sagan var skrifuð 1939 og
1940. Þau viðskipti þjóðfélaigs
og einstaklings, sem hér eru
greind, kynnu öðrum þræði að
vera sniðin eftir viðureign nas-4>
ískrar réttvísi við menn og
þjóðir á þesum tíma. Sagan
er afsprengi sinnar tíðar.
Persóna Meursaults er í
veigamiklum tengslum við þá
hjimspeki tilgan.gsleysisins, er
Camus túlkaði um sömu murid-
ir í annarri bók. Heimurinn er
tilgangsliaus og þar með svipt-
ur anda; í augum Meursaults
er enda allt fánýtt utan hvers-
dagslegar staðreyndir náttúru
og líkama."
Þetta atriði með að saigan
sé atfsprengi sinnar tíðar skipt-
ir loannski ekki ýkja miklu
máli; sá sem horfir á kvik-
mynd Viseontis hetfur tæpast í
huga eitthvert ákveðið tima-
bil ; heimssögunni.
Þó að Meursault verði sjálf-
sagt sakaður um tilfinninga-
leysi, og kannski með réttu,
eru einlægni hans og trúverð-
ugleiki gagnvart eigin lífsvið-
horfi slíkt, að manneskjan
Meursault við kistu móður sinnar.
Meursault og hugmyndir hans
hljóta að vekja samúð áhorf-
andans. Honum finnst það
fáránlegt, að reyna að Ijúga
fyrir réttinum, þó svo það
kynni að verða bonum að ein-
hverju gagni.
Meursault stendur því að
mörgu leyti fyrir utan samfé-
lagið; hann er framiandi mað-
ur í framandi liandi. Nafn
myndarinnar (og bókarinnar),
Útlendingurinn, er kannski
ekki mjög nákvæm þýðing,
þar sem hún heitir á frum-
málinu L’Étranger, sem einn-
ig merkir sá ókunni eða hinn
framandi
Viseonti fylgir söguþræði
bókarinnar mjög nákvæm-
lega, sleppir sáralitlu iir
skáldsögunni, en bætir ekki
inn í neinum atriðum, sem
ekki fyrirfinnast í bókinni.
Kvikmyndin kemur ekki á
framfæri neinum nýjum huig-
myndum um efni sögunnar; af
hálfu Viscontis kemur ekkert.
sem Camus hefur ekki þegar
sagt. Þannig má segja. að kvik-
mynd Luchinos Viscontis sé
að vissu leyti einskonar mynd-
skreyting á skáldsögu Alberts
Oarnus — myndskreyting, sem
reyndar hetfur heppnazt allvel.
Um stíl myndarinnar er þa@
að segja, að hann er ósköp
svipaður og i þeirri mynd, sem
kemur næst á eftir þessari.
Nótt hinna löngu hnifa (The
Damned) eða Ragnarök einsog
Visconti vildi sjáltfur kalla
hana, vegna hliðstæðu hennar
við samnefnda óperu Wagners,
en sú mynd hefur þegar verið
sýnd hér á landi. Visconti not-
ar mikið súmm til að auka á-
hrifin, en það er ekki sízt þess
vegna sem hann hefur verið
sakaður um a@ vera tilgerð-
arlegur í seinni myndum sín-
um.
Sem kunnugt er, var Lucino
Visconti einn þeirra sem skópu
neorealismann í ítölskum kvik-
myndum (hinir voru Vittorio
de Sica og Roberto Rosiselini),
og raunar sá eini af þeim, sem
tekizt hefur að halda áfram á
braut listarinnar með góðum
áran.gri. De Sica hetfur undan-
farið gert sakliarjsar skemmti-
myndir, en affcur á móti hef-
ur svotil efckert heyrzt tfrá
Rosselini uppá síðkastið
Nýjasta kvikmynd Viscontis,
Dauði í Feneyjum, hefur þeg-
ar vakið miMa athygli. Hún
er gerð etftir skáldsögu Thorn-
asar Manns og fjallar um ævi
og starf tónsnillinigsins Gust-
avs Mahlers, en £ bók Manns
er aðalpersónan reyndiar rit-
höfundur, en að margra álrti
hafði Mann MaMer til Mið-
sjónar. þegar hann samdi sög-
un.a. Visoonti gengur Mns veg-
ar út frá því sem vísu. Verð-
ur fróðlegt að sjá þessa skáld-
sögu Thomiasar Manns í með-
förum Viseontis. — SJÓ.
«>-
Sólun
HJÓLBARÐAVIÐGERÐIR
|| snjómunstur veitir góða spyrnu
í snjó og hóiku.
önnumst allqr viðgerðir hjóibarða
með fuilkomnum tækjum.
Srjóneglum hjólbarða.
GÓÐ ÞJÓNUSTA. — VANIR MENN.
BARÐINNHF.
Ármúla 7. — Sími 30501. — Reykjavík.