Þjóðviljinn - 17.06.1972, Blaðsíða 16

16. SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 17. júni 1972.
leiðing þessa varð sú, að íslands-
kynning varð svo samofin allri
viðleitni Loftleiða til þess að
vekja athygli á ferðum sinum, aö
i dag má oft ekki á milli greina.
hvort fremur er lagt kapp á að
sannfæra útlendinga um, að
tsland sé frábært til fugla-
skoðunar, eldfjallarannsókna,
mannfræöiiðkana eða hitt, að
hagkvæmt sé að ferðast milli
Kvrópu og Ameriku með flug-
félagi þvi, sem nefnt er Loftleiðir.
'l'il þessa hafa Loftleiðir, einkum
siðustu tvo áratugina, varið svip-
uðum hundraðshluta heildar-
tekna sinna og önnur flugfélög til
kynningar á fiugferðum sinum,
og lætur nærri að sú upphæð hafi
árið sem leið numið um 145
miljónum islenzkra króna. Það er
mjög öröugt að áætla hve hár
hundraðshluti þessara fjár-
veitinga hafi runniö til beinnar
islenzkrar landkynningar, en
hann er áreiðanlega ekki óveru-
legur.
1 byrjun nóvembermánaðar
árið 1963 hófu Loftleiðir boð
skipulagðra viðdvala erlendra
farþega á Islandi, og var fyrst um
einn sólarhring að ræða, en siðar
voru viðdvalir lengdar, og gefst
farþegum Loftleiða nú kostur á
þriggja daga skipulagðri viðdvöl
á islandi allan ársins hring. Alla
daga eru farnar tvær kynnisferðir
um Keykjavik með leiðsögu-
manni, og alla daga ein austur
yfir fjall, Gullfoss-Geysis-Þing-
vallahringinn að sumarlagi, en til
llveragerðis á öðrum árstimum.
Fyrsta áriö urðu þeir ekki nema
1798, sem tóku viödvalarboði
Loftleiða, en i fyrra reyndust þeir
14,888, og nam aukningin 19,8%
miðaö við fyrra ár.
Árangur viðdvalarboöanna, og
sú stefna að efla islenzk ferðamál
með öllum tiltækum ráðum, olli
þvi, að stjórn Loftleiða ákvað að
reisa hótel i Reykjavik. Það var
opnað 1. mai 1966, og varð þá
stærsta og nýtizkulegasta hótel
landsins. Siðar var afráðið að
bæta 110 herbergjum við þau 108,
sem fyrir voru, og var sú ný-
bygging opnuð 1. mai 1971.
Aö duga eöa drepast.
Frá upphafi innanlandsferða
Loltleiöa, 7. april 1944, hafði sam-
keppni islenzku flugfélaganna
farðið harðnandi. Hún leiddi til
þess árið 1951 að stjórnvöldin
skiptu flugleiðunum milli þeirra.
Stjórn Loftleiða sannfærðist um,
að þar hefði hlutur félagsins verið
gerður svo rýr, að hann myndi
ekki risa undir útgerðarkostnaði.
Þess vegna taldi hún þá eina leið
opna að selja flugvélarnar og
hætta rekstrinum. Var siðasta
innanlandsferð félagsins farin 3.
janúar 1952.
Á árabilinu frá 1947 til 1952
höfðu Loftleiðir Skymasterflug-
vél I förum, en tókst þó ekki að
koma upp föstum áætlunarferð-
um i millilandaflugi. Félagið fekk
flugréttindi til og frá Bandarikj-
unum og fór þangað i fyrstu áætl-
unarferðina árið 1948. Það voru
þessi réttindi, sem höfð voru i
huga, þegar um það var rætt,
hvort reynt skyldi aðkaupa flug-
vél og koma upp föstum áætlun-
arferðum til og frá Bandaríkjun-
um. Ákveðið var að reyna að
freista þess. Flugvélin var keypt
Framhald á bls. 23
Kin af þotum Loftleiða
MILLILANDAFLUG
LOFTLEIÐA 25 ÁRA
t dag, 17. júni 1972, eru 25 ár
liðin lrá þvi, er fyrsta millilanda-
flugvél i eigu Islendinga fór frá
islandi i l'yrstu áætlunarferðina
til útlanda. Hinn 17. júni 1947 hól'st
„Hekia”, Skymasterflugvél Loft-
leiða, á lolt frá Keykjavikurflug-
velli og stefndi til Kaupmanna-
hafnar, þar sem hún lenti eftir sjö
klukkustunda flug með þá 37 far-
þega, sem l'óru þessa sögufrægu
ierð. tslenzkar áhafnir höfðu fyrr
flogið larþegum Irá Islandi lil út-
landa, og þess vegna má cflaust
um þaðdeila, hvaða dag islenzkt
millilandaflug hófst, en hitt orkar
ekki tvimælis, að 17. júni 1947 var
farin fyrsta ferð þeirrar flugvél-
ar, sem tslendingar keyptu ein-
göngu til þess að halda uppi ferö-
um milli tslands og annarra
landa, en fyrir þvi eru þessi tima-
mót merkur áfangi i islenzri flug-
sögu, sem rétt er og skylt að
minnast.
Fyrsta vélin keypt
Loltleiðir h/f var stofnað af
mikilli bjartsýni en litlum Ijár-
nninum árið 1944. I ársbyrjun
1946 hafði það ekki flutt nema
4.811 íraþega frá upphal'i og
heildarveltan Irá stofnun félag-
sins ekki orðin nema rúmlega
ellefu hundruð þúsund krónur.
Starfsliðið allt var samtals 15
manns, skuldir miklar en
lánstraust litið. Fjársterkir aðilar
stjórþjóða voru að leggja
traustan grundvöll að áætlunar-
lerðum yfir Atlanzhafið um
ísland. Við þessar aðstæður var
samþykktin gerð á stjórnarfundi
Loftleiða um kaup á islenzkri
millilandaflugvél.
Eftir að kannaðir höfðu verið i
Bandarikjunum möguleikar á
kaupum á flugvél af Skymaster-
gerð og leitað til þeirra fjárhags-
aðstoðar heima og erlendis, fóru
þeir Alfreð Eliasson og Kristján
Jóhann Kristjánsson vestur um
haf i maimánuði 1946 til þess að
ganga frá kaupum á flugvélinni
og láta gera á henni þær breyting-
ar, sem nauðsynlegar voru
taldar. Öfyrirsjáanlegir örðug-
leikar sem ollu félaginu miklu
fjártjóni, urðu þess valdandi, að
ekki reyndist unnt að fá flug-
vélina til lslands árið 1946 eins og
upphaflega hafði verið ákveðið.
Var þá afráðið að stefna að þvi að
hún kæmi til lslands i júnimánuöi
1947 og gert ráð fyrir, að upp úr
þvi færi hún i fyrstu áætlunar-
ferðina til útlanda.
TF Hekla kemur
1 þessari fyrstu millilandaflug-
vél Islendinga voru einungis sæti
fyrir 44 farþega, og með henni var
um sólarhrings ferð frá Kaup-
mannahöfn til New York, en til
samanburðar er sú ferð nú farin
með viðdvöl á Islandi á hálfri
niundu klukkustund, og i farþega-
sölum DC-8-63 flugvéla Loftleiða
eru nú sæti fyrir 249 farþega.
Verður „Hekla” eflaust i vitund
einhverra fátæklegur flugkostur,
ef miðað er við nútimann.
Fimmtudaginn 12. júni 1947 er
hin nýja Skymasterflugvél Loft-
leiða loks fullbúin i New York til
lyrstu Islandsferðar sinnar.
Gömul og nýleg ætta- og vináttu
bönd valda þvi, að ákveðið er að
fljúga fyrst norður til Winnipeg
og fá þar, til viðbótar farþegum
l'rá New York, hóp, sem biður
flugfars til tslands. Við stjórn
viilinn er gamalreyndur og góð-
kunnur flustjóri frá American
Airlines, Byron Moore, sem
ákveðið hafði að fá sér fri frá
störfum til þess að fullþjálfa flug-
menn Loftleiða til stjórnar á
undirbúið i skrifstofu félagsins að
Hafnarstræti 23. brottför flug-
vélarinnar i fyrstu áætlunarför
hennar til Kaupmannahafnar á
þjóðhátiðardaginn. Árangur þess
varð sá, að sjö klukkustundum
cftir að flugvélin sveif upp frá
Reykjavikurflugvelli, gengu 37
farþegar frá borði á Kastrupflug-
velli i Kaupmannahöfn, þar sem
islenzki sendiherrann og lyrir-
mcnn flugmála voru staddir, en i
einkaskeyti frá Kaupmannahöfn,
sem birt var i einu dagblaðanna i
Iteykjavik, segir m.a., að flug-
vélin hafi „aðeins” verið sjö tima
á leiðinni til Kaupmannahafnar,
og myndi nú raunar einnig i dag
ýmsum þykja það lrásagnar-
búið til annarra en þeirra, sem
beinlinis frá árslaun sin greidd
hjá félaginu. En þó má færa að
þvi fullgild rök, að allt frá upphafi
föstu áætlunarferðanna til og frá
Bandarikjunum árið 1952 hafi
þáttur Loftleiða i islenzku at-
vinnulifi orðið æ gildari, og sé i
dag orðinn einn þeirra, sem stór
hópur Islendinga byggir á lífsaf-
komu sina.
Feröamannalandiö
Þegar tekið er til við að gera
sér þess grein, hvert annað sé
framlag Loftleiða til islenzkra at-
vinnumála en það, sem finna má i
óvefengjanlegum tiilum um opin-
Stjóni Loftleiða á aöalfundi.
þessum nýja farkosti. Honum til
aðstoðar var Alfreð Eliasson,
sem nokkrum mánuðum siðar
varð fyrirliði fyrstu alislenzku
áhafnarinnar á Skymasterflug-
vél.
Föstudaginn 13. júni er
„Hekla” ferðbúin i Winnipeg. Þá
eru farþegarnir orðnir 27. Farið
er til Gander, og verður þar
nokkur töf, en 10 klukkustundum
eftir brottför þaðan. laust fyrir
klukkan 3 sunnudaginn 15. júni,
sjá Reykvikingar nýja farkostinn
svifa yfir borginni. Á flugvellin-
um beið mikill mannfjöldi, og
eftir að gestir höfðu gengið á
land, hóf formaður félags-
stjórnarinnar. Kristján Jóhann
Kristjánsson, mál sitt með þvi að
rekja aödraganda flugvéla-
kaupanna, þakka þeim, er til þess
höfðu veitt stuðning, og árna
„Heklu” allra heilla.
Aðeins tíma flug
Meðan unmö var að heimkomu
flugvélarinnar vestanhafs, höfðu
starfsmenn Loftleiða hér heima
verður flugtimi islenzkrar
áætlunarflugvélar.
Vinnuveitandinn
Eins og fyrr sagði voru starfs-
menn Loftleiða 15 i ársbyrjun
1946. Við árslok 1971 voru þeir
1287. Af þeim unnu þá 715 á Isl-
andi. Þeim fjölgar jafnan mjög
um háannatimann. og má þess
vegna fullyrða, að fjöldi þeirra.
sem þiggja laun hjá Loftleiðum,
samsvari um 1% af öllum verk-
færum Islendingum. Við árslok
1956 var starfsmannafjöldinn alls
orðinn rúmlega 100 manns, en óx
svo árlega upp i rúmlega 1000 árið
1967, og hefir svo aukizt upp i
1287. sem fyrr segir, við lok s.l.
árs.
Tölur um fjölda starfsmanna,
gjaldeyrisöflun, beina skatta
félagsins og starfsmanna gefa
ekki heildarmynd þess, hve styrk
stoð Loftleiðir hafa verið, og eru
enn, islenzku atvinnulifi, þar sem
starfsemi félagsins veitir óbein-
linis miklum tekjum inn i þjóðar-
berar greiðslur félagsins og
starfsmanna þess, þá hljóta
feröamálin að verða mjög ofar-
lega á baugi. Árið 1947 komu 4389
útlendingar til Islands. Árið sem
leið var tala erlendra ferða-
manna, annarra en þeirra, sem
komu með skemmtiferðaskipum,
59.418, og er talið að beinar og
óbeinar gjaldeyristekjur vegna
þeirra hafi numið um 9.3% af
heildarútflutnings « verðmætum
þessárs. Aukningin, 14.8% miðað
við fyrra ár, var sú þriðja mesta i
Evrópu. Þegar árlegur fjöldi
ferðamanna nú er borinn saman
við heildartölu landsfólksins,
veröur útkoman sú, að island er
nú. tölulega séð. komið ofarlega á
skrá þeirra landa, sem freista er-
lendra ferðamanna.
Þegar Loftleiðir hófu áætlunar-
flug milli landa, var félaginu
mikil nauðsyn á aö kynna það er-
lendis, að ísland væri a.m.k. ekki
jafn ófýsilegur áningastaður og
nafn þess benti til. Félaginu hlaut
einnig að verða það kappsmál, að
sem allra flestiraf farþegum þess
kysu að eiga viðdvöl á lslandi. Af-