Þjóðviljinn - 20.12.1972, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 20. desember 1972 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
Umræða um fóstur-
eyðingar í
Frakklandi
Þótt nærri láti að jafnmargar
konur eyði fóstri i Frakklandi á
ári og eigi börn, hefur hingað til
varla verið um þetta mál talað
öðru visi en i hvislingum þar i
landi: það er viðkvæmara en
hjónaskilnaöir á ítaliu. Nú i vetur
hefur þögnin þó skyndilega verið
rofin svo um munar, og flestir
fjölmiðlar keppast við að taka af-
stöðu með og á móti hinum úreltu
Einar Már
Jónsson
skrifar
frá París
lögum um fóstureyðingar. En til
þess að koma þessu til leiðar,
þurfti mjög áberandi réttarhöld.
Fóstureyðingar eru bannaðar i
Frakklandi nema i örfáum tilvik-
um (þegar lif móðurinnar er
sannanlega i bráðri hættu), og
liggja þung viðurlög við að fram-
kvæma (og láta framkvæma) þær
ólöglega. En þótt ekki séu nema
tæp 30 ár siðan kona var tekin af
lifi fyrir að stunda slika iðju, er
lögunum sjaldan beitt stranglega
nú orðið: tiltölulega fáir eru
dæmdir og refsingar venjulega
vægar nema helzt þegar læknar
eiga i hlut. Hins vegar bitna lögin
einna mest á fátæku fólki, þótt
vitað sé að fóstureyðingar tiðkast
sizt minna meðal efnastéttanna.
Slik mál vekja sjaldan mikla at-
hygli.
Fyrir nokkru komst þó eitt slikt
mál á forsiður blaða. Kornung
stúlka hafði orðið ófrisk af nauðg-
un og látið eyða fóstrinu með að-
stoð fátækrar og einstæðrar móð-
ur sinnar og vinkvenna hennar.
Málið komst upp á þann hátt að
barnsfaðirinn var tekinn fastur
fyrir ýmis konar afbrot og reyndi
að koma sér i mjúkinn hjá lög-
reglunni með þvi að ljóstra upp
um ,,glæp” stúlkunnar. 'Ovenju
dugmikill rannsóknardómari
varð þess svo valdandi að málið
kom fyrir rétt, þótt yfirvöldin
hefðu vafalaust kosið það heldur,
að við þvi hefði ekki verið hreyft.
Slikir atburðir eru ekki einsdæmi
i Frakklandi, en hitt var óvenju-
legra að móðirin leitaöi til sam-
taka á vegum frönsku ,,rauð-
sokkuhreyfingarinnar” og bað
um aðstoð. Forystukonur sam-
takanna ákváðu að' gera þetta að
prófmáli og leiddu siðan fram i
vitnastúkuna ýmsa mjög þekkta
menn, m.a. Nóbelsverðlaunahaf-
ann Jacques Monod, frægan og
strangkaþólskan lækni, prófessor
Milliez, leikkonuna Dephine
Seyrig og Simone de Beauvoir.
Þessar óliku persónur leituðust
við að gera grein fyrir fóstur-
eyðingavandamálinu i Frakk-
landi á breiðum grundvelli og
sýna fram á galla gildandi laga.
■ Réttarhöldunum lauk með þvi að
hinar ákærðu voru ýmist sýknað-
ar eða fengu mjög væga og skil-
orðsbundna dóma. Dómurinn
féllst á rök verjandan?, en þorði
þó ekki að sniðganga lögin að
fullu.
Vegna kaþólskrar trúar og
áhrifa hennar jafnvel meðal
manna, sem eru löngu búnir að
segja skilið við hana, er fóstur-
eyðingarvandamálið i Frakk-
landi gerólikt öllum sambærileg-
um vandamálum, sem
lslendingar kannast við eða geta i
fljótu bragði gert sér grein fyrir.
lslendingar gera skarpan
greinarmun á getnaðarvörnum,
sem taldar eru fyllilega leyfilegar
og hafa verið það lengi, og fóstur-
eyðingum, sem eru yfirleitt for-
dæmdar nema e.t.v. i algerum
neyðartilvikum. Fordæmingin
kemur ekki að mikilli sök (þótt
kannski mætti endurskoða nú-
gildandi löggjöf um það efni), þvi
að getnaðarvarnir eru útbreiddar
og lausaleiksbörn eru auk þess
litin mjög mildum augum.
Kaþólsk kirkja fordæmir hins
vegar ekki aðeins fóstureyðingar
heldur og lika getnaðarvarnir og
litur á þetta hvort tveggja sem
nokkurn veginn sama fyrirbærið.
Þetta er réttlætt með guðfræði-
legum rökum, þegar það er rétt-
lætt, oft er þessu tvennu ruglað
saman á hinn furðulegasta hátt.
Þrátt fyrir aðskilnað rikis og
kirkju litu frönsk yfirvöld lengi
eins á málið:getnaðarvarnir voru
bannaðar með lögum til 1967, Þótt
þau lög væru að visu sniðgengin
með ýmsu yfirskyni og getnaðar-
varnir seldar i lyfjabúðum, hafði
það litla þýðingu, þvi að lög-
gjafarvaldið hafði slegið enn einn
varnagla: það var stranglega
bannað að auglýsa þær, eða yfir-
leitt fræða menn um þær á neinn
hátt. Þessu banni var framfylgt
og það dugði að mestu.
Afleiðing þessarar stefnu hefur
þvi orðið sú, að getnaðarvarnir
hafa aldrei náð að ryðja sér til
rúms i Frakklandi efsvomá segja.
Þær tiðkast einungis meðal
menntaðri hluta þjóðarinnar, en
aðrir lita þær hornauga og telja
þær ýmist gagnslausar eða stór-
hættulegar eða hvort tveggja (ný-
leg skoðanakönnun sýnir að
meira en helmingur manna telur
„pilluna” vita gagnslausa). Nú er
stúlka, sem eignast lausaleiks-
barn, dæmd til þjóðfélagslegs
dauða i Frakklandi eins og viða
annars staðar i hinum siðmennt-
aða heimi: flestir yfirgefa hana
og fjölskylda hennar þó fyrst, og
henni eru flestar bjargir bann-
aðar. Við þessar aðstæður er ekki
um margar lausnir að ræða, og
ekki að furða þótt flestir gripi þá
sem augljósust er: fóstureybing.
lslendingum kann að virðast
það furðulegt, að menn, sem telja
getnaðarvarnir hættulegar og
ósiðlegar, séu ekki hræddir við
fóstureyðingar. En mótsögnin er
aðeins á yfirborðinu. Nauðsyn
brýtur lög — kaþólska kirkjan
hefurlöngumveriðumburðarlynd,
þegar um það er að ræða að
bjarga sér út úr vanda en megin-
reglurnar ekki véfengdar — og
þegar að kreppir, kjósa menn
gjarnan það bölið sem minna er.
Það er búið að brýna það svo
lengi fyrir mönnum að getnaðar-
varnir og fóstureyðing sé i raun-
inni eitt og hið sama, að það er
viðtekin hugmynd. Og frá þvi
sjónarmiði séð, er ekki hægt að
deila um það að fóstureyðing er
skárri lausn af tveimur illum:
það þarf nefnilega sjaldnar til
hennar að gripa, þótt á hana sé
treyst eingöngu. Auk þess er hún
einnig betri frá „siðferðilegu
sjónarmiði”, þvi að getnaðar-
varnir eru óneitanlega sönnun
þess, að afbrotið mikla hafi verið
framið af yfiplögðu ráði, og það
hefur aldrei verið talið til máls-
bóta.
Af þessum ástæðum verður
fóstureyðing þrautalending
Frakka, sem þeir hika ekki við að
beita i neyðartilfellum, jafnvel
menn, sem eru að öðru leyti hinir
siðavöndustu og algerlega and-
snúnir takmörkunum barneigna,
a.m.k. þegar aðrir eiga i hlut. En
af þessu leiða svo vitanlega ýmis
mjög alvarleg þjóðfélagsvanda-
mál og þjóðfélagsóréttlæti. Þótt
konur úr öllum stéttum láti eyða
fóstri, bitnar þessi aðgerð mjög
misjafntá þeim eftir þvi úr hvaóa
stétt þær eru. Efnaðar yfir-
stéttarkonur láta eyða fóstri við
beztu aðstæður á rándýrum
„leynisjúkrahúsum” eða þá lög-
lega erlendis (einkum i Eng-
landi). Þær stofna sér þvi aldrei i
neina hættu, hvorki likamlega né
andlega. Samvizkubit kvenna,
sem láta eyða fóstri, virðist nefni-
lega vera þjóðfélagsfyrirbæri,
þótt íslendingar hafi aðra skoðun
á þvi: það fer yfirleitt litið fyrir
þvi i þjóðfélagi þar sem fóstur-
eyðing er plagsiður, ef aðstæður
eru góðar að öðru leyti. Fátækar
konur verða hins vegar að leita til
alls konar skottulækna eða
ómenntaðra kvenna, sem vinna
þetta verk (og eru kallaðar
„englagerðarkonur" á alþýðu-
máli). Þarna er aðgerðin framin
við hinar verstu aðstæður, dánar-
tala er sennilega mjög há (um
hana eru vitanlega ekki til nema
ágizkanir), og alla vega er konan
særð á sál og likama á eftir.
Stundum verður hún jafnvel að
svara til saka fyrir rétti.
Bezta leiðin til að vinna bót á
þessu óíremdarástandi er að
margra dómi sú, að útbreiöa sem
mest þekkingu á getnaðarvörn-
um. En þar er við mjög ramman
reip að draga, þvi að valdamenn
Framhald á bls. 19
Hvað vantar í
HÁTÍÐAMATINN?
Viljum sérstaklega benda yður á hið fjölbreytta og girnilega
úrval af landbúnaðarvörum, svo sem úrvals hangikjöt, svina-
steikur, hamborgarahrygg, grisakótilettur, London lamb,
holdanautakjöt, alikálfakjöt, dilkakjöt, rjúpur, kjúklinga, ali-
endur, gæsir, kalkúna, og allt annað, sem setur hinn rétta svip
á hátiðarborðið.
('uupimhu;