Þjóðviljinn - 20.10.1973, Síða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 20. október 1973.
Gisli heldur hér um hnýfilinn á 100 ára gömlum báti, smfbuðum á Alfta-
nesi, ab öllum llkindum af Sveini skipasmibi í Sveinsbúb.
„Viti maður
af gömlum
hlut er
maður ekki
rónni fyrr
en hann
erfenginn”
SPJALLAÐ VIÐ GÍSLA
SIGURÐSSON UM
VÆNTANLEGT SJÓMINJASAFN
í HAFNARFIRÐI
— Þegar maður hefur verið jafn lengi i þessu og
ég og lifir orðið fyrir þetta, þá er maður ekki i
rónni, viti maður einhversstaðar af gömlum og
sögulegum hlut, fyrr en hann er fenginn.
Það er Gisli Sigurðsson, fyrrum lögregluþjónn i
Hafnarfirði.sem sagði þetta er við löbbuðum með
honum um geymsluherbergi, skúra og skúraloft og
skoðuðum þá muni sem dregnir hafa verið saman
fyrir væntanlegt sjóminjasafn i Hafnarfirði, en að
þessum safnmálum hefur Gisli starfað allt siðan
árið 1953 að stofnuð var nefnd til að koma á
laggirnar sjóminjasafni i Firðinum.
— Þvi miður hefur málinu ekki miðað betur en
svo að enn eigum við ekkert safnhús, en aftur á móti
eigum við orðið gott safn gripa,meira en nóg sem
undirstöðu i safn.
Þetta er sá merkilegi togari Coot, sá fyrsti sem islendingar eignubust.
Ilann strandabi árib 1901 vib Keilisnes á Vatnsleysuströnd og nú er
verib ab hirba úr lionum ýmsa merka hluti til sjóminjasafns i Hafnar
firbi.
Og hér segir Gisli vist ekki oi
mikið. Sannleikurinn er sá at
hann og þeir, sem með honum
hafa unnið, hafa safnað munum
sem yrðu meira en sjóminjasafn
væri þeim komið fyrir i safnhúsi.
Hér er kominn myndarlegur visir
að byggðasafni Hafnarfjarðar
Gisli sýndi okkur fyrst muni sem
geymdir eru i húsi hafnarstjóra-
embættisins, en Gunnar
Ágústsson hafnarstjóri i Hafnar-
firði er vinur Gisla og samstarfs-
maður hans i safnmálunum og
hefur lánað húsnði undir finni
munina, sem ekki er hægt að
geyma i skemmum eða á
skemmulofti.
barna gaf á að lita marga
merka muni. Má þar nefna
hundrað ára gamlan fána, bláan
feld með fálkamerkinn i. Gisli
sagöi að vitað væri um annar
slikan fána vestur á Isafirði, en
hann er minni en fáni þeirra
Hafnfirðinga, sem er stór og vel á
sig kominn þótt aldargamall sé
Þarna eroggeymd fallbyssukúla.
sem fannst i Hafnarfjarðarhöfn
við uppgröft þar fyrir nokkrum
árum. Er talið að hún sé frá 15
öld. Þarna eru og geymdir gamlir
askar sem hafa mikið sögulegt
gildi fyrir Hafnarfjörð, afar
gamlar kistur, ljósmyndaplötu
safn, og svo margt margt fleira
sem alltof langt mál yrði að telja
upp.
— Þú sagðir mér Gisli að þif
hefðuð byrjað 1953 að safna að
ykkur munum .
— Já það er rétt. Það ár var
skipuð nefnd af bæjarstjórninni
sem átti að hafa það hlutverk að
koma á stofn sjóminjasafni i
Hafnarfirði. Ég var skipaður i
þessa nefnd strax og hef verið i
henni siðan. Fyrstu munirnir stm
við fengum bárust 3/5 1953, og
siðan hefur hver hlutur verið
skráður, komudagur og ár og
hvaðan hann kom.
— Hvern telurðu nú merkastani
hlut i safni ykkat?
— Það er nú ekki gott að segja
Hér eru margir fallegir og sögu
legir munir. Ég vil nefna til yfir
100 ára gamlan bát með Faxa-
flóalagi, eins og það var kallað
Ég tel hann hiklaust með merkari
gripum okkar, og nú skulum við
ganga út og skoða hann.
Við héldum út i skemmu eina
sem er við hlið slökkvi
stöðvarinnar. Þar gaf á að lita
svartan bát, tveggja manna far
segir Gisli. Hver er svo saga
þessa skips?
— Jú, þennan bát átti Helgi
Guðmundsson, góður og gegn
Hafnfirðingur. Helgi átti hann i 30
ár og reri á honum. Hann keypti
bátinn af Alftanesi 1918 og átti
hann til ársins 1953. Helgi sagði
mér að báturinn hefði verið æva-
gamall þegar hann keypti hann
og er talið að hann sé smiðaöur
einhverntima á árunum 1870 til
1880. Sá sem átti bátinn á undan
Helga var Isak á óseyri á Alfta-
nesi, og sé sú tilgáta rétt, að hann
sé siðan 1870 til 18880, þá hefur
Sveinn iSveinshlið á Alftanesi
smiðað bátinn, en hann var
frægur bátasmiöur á þessum
tima. A bátnum er þetta fræga
Viöeyjarlag, sem sumir kalla
Faxaflóalag.
— Hvað heitir þessi bátur?
— Hann heitir ekki neitt, og það
veit enginn til þess að hann hafi
nokkru sinni heitiö neitt, og er það
merkilegt útaf fyrir sig, þar eð
það var siður að skira alla bára.
Þá er það og merkilegt að i
þennan bát hefur aldrei komið
vél, en mikið var gert af þvi að
setja litlar vélar i báta þegar
menn fóru almennt að nota þær
hér á landi.
— Veistu um marga svo gamla
báta á landinu?
— Nei, mér er ekki kunnugt um
að til séu svona gamlir bátar að
visu höfum við þurft að laga hann
nokkuð til. Við gengum að honum
á sinum tima niðri i fjöru, og var
hann þá orðinn ansi illa farinn.
Viðgerðin tókst mjög vel, og ég
hlakka til að koma þessum erka
grip fyrir þegar við fáum safnhús
hér.
— Er von til þess á næstunni?
— Já. loks hillir nú undir að við
fáum svolitið safnhús.Næsta voi
eða jafnvel seint i vetur er fyrir
hugað að slökkviliðið flytji i nýtt
húsnæði, og þá mun einnig á-
kveðið að við fáum gamla húsið
hér til að setja þar safnið okkar
upp, og mikið hlökkum viö oröið
til þess.
— Nú hefur verið flutt þings-
ályktunartillaga um að reisa sjó-
minjasafn Islands hér i Hafnar-
firði, hvernig list þér á það?
— Já, ég var að heyra þetta, og
ég skal segja þér að þetta eru ein-
hver mestu gleðitiðindi sem ég
hef heyrt lengi. Gils Guðmunds-
son og Geir Gunnarsson eiga ó-
mældar þakkir skildar fyrir að
flytja þessa tillögu.
— Myndi þá ykkar safn falla inn i
þetta sjóminjasafn Islands?
— Já, það hygg ég, sem sérstök
deild eða eitthvað svoleiðis.En
við skulum bara athuga það, að
uppistaðan i sjóminjadeild Þjóð-
minjasafnsins eru munir héðan
úr Hafnarfirði, og raunar viðar
að, en það var Hafnfirðingur sem
safnaði þeim og gaf þá til Þjóð-
minjasafnsins. Það var sá mikli
og ötuli safnari Andrés Johnsen
rakari frá Asbúð i Hafnarfirði.
Taktu efti þvi þegar þú skoðar
þessa deild i Þjóðminjasafninu,
hve margir hlutir eru merktir As-
búðarsafni en þannig merkti hann
sina hluti . Andrés var vakinn og
sofinn i þessum safnmálum.
Hann bjói ósköp litlu húsnæði, en
þangað bar hann alla þessa
gömlu og merku hluti og fyllti alla
króka og kima. Staflaði hlutum
frá gólfi til lofts, þannig að iveru-
plássið var ekki stórti Asbúð
meðan allir gripirnir voru þar.
Það væri þvi ekki margt að þvi að
sameina þennan safnvisi okkar
sjóminjasafn tslands sem reist
yrði hér i Firðinum.
— Hefur þú trú á, að enn sé að
finna i Hafnarfirði merka gamla
hluti, er ekki búið að þurrausa
bæinn?
— Nei ekki aldeilis. Það er sifellt
verið að koma með gamla muni
til okkar. Segja má að i nær hvert
skipti sem tekið er til á háaloftum
gamalla húsa komi i ljós einhver
gripur sem er þess virði að hann
sé geymdur. . Þá verður maður
einnig var við að áhugi unga
fólksins fyrir þessum málum er
að vakna nú i seinni tið, auk þess
sem almennur áhugi fyrir
gömlum gripum og safnmálum
hefur farið vaxandi. Stóran þátt i
þessari vak-ningu hér i Hafnarf.
tel ég mega rekja til þess, að við
höfum lánað ýmsa gripi til
sýninga hér. Til að mynda voru
sýndir nokkrir merkir gripir 17.
júni sl. sem vöktu athygli. Má þar
nefna að blái fáninn með fálka-
merkinu var dreginn að húni 17.
júni við mikla hrifningu og þá
voru auk þess sýndir nokkrir
aðrir munir. Allt svona stuðlar að
auknum áhuga unga fólksins og ef
hann er fyrir hendi hjá þvi þá þarf
engu að kviða.
— Nú er þetta orðið miklu meira
en sjóminjasafn hjá ykkur, Gisli,
þetta er allt eins gott byggðasafn
fyrir Hafnarfjörð.
— Já,það má kannski segja það.
Þegar maður tekur til við að
safna svona gömlum gripum með
sérsafn eins og sjóminjasafn i
huga, þá kemur það eins og af
sjálfu sér að maður tekur til
handargagns annarskonar gamla
og verðmæta muni og siðan gerist
það einnig að fólk sendir okkur
alls konar muni, þótt þeir séu i
sjálfu sér ekki endilega i
tengslum við sjóinn eða sjó-
minjar. En gættu svo að öðru.
Hafnarfjörður hefur alla tið átt
allt sitt undir sjó og sjómennsku,
og þvi má segja sem svo að allir
munir héðan tengjist að einhverju
marki sjóminjasafni. Þar á ég við
þessa gömlu muni sem við erum
að safna. Á þeim tima, fyrir þetta
50 til 100 árum eða meira, var hér
allt miðað við sjó og sjósókn, og
séu munirnir ekki tengdir sjónum
beint, þá óbeint kannski, þannig
að þeir þeru úr búi einhvers sjó-
manns.
Hinsvegar má segja að yngri
munir, sem vissulega geta haft
sögulegt gildi, séu ekki eins
tengdir sjónum, enda hafa málin
breyst á siðari árum eins og allir
vita. En vissulega væri það
gaman ef hér risu bæði sjóminja-
safn og byggðasafn Hafnar-
fjarðar. Efni til sliks er fyrir
hendi.
-S.dór