Þjóðviljinn - 05.06.1974, Blaðsíða 9

Mibvikudagur 5. júni. 1974 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Með samþykkt þeirri sem gerð var á landsráð-
stefnu Sósialiska kosningabandalagsins i Osló dag-
ana 20.-21. april sl. hefur gerst meiriháttar sögu-
legur viðburður i norskri verkalýðshreyfingu. Þeir
flokkar sem nú mynda bandalagið urðu þar sam-
mála um að sameinast i nýjum sósialiskum flokki
fyrir 15. mars 1975. Þetta hefur i för með sér að
flokkarnir fjórir leysa sjálfa sig upp og munu lúta
sameiginlegri pólitiskri og skipulagslegri forystu i
sveitarstjórnarkosningunum i Noregi næsta haust.
Sósíalíska
kosni nga ba nda lagið
Frá kosningabandalagi til flokks
Ungur Norðmaður,
Erik Lie, hefur
skrifað
meðfylgjandi grein
fyrir Þióðviliann.
Erik hefur verið
á Islandi í vetur,
en heldur nú til
síns heimalands
og mun hefja
nám við
blaðamannaskóla.
Leitaö hefur veriö aö hliöstæöu
þess sem nvi hefur gerst I Noregi
og er þaö athyglisvert aö þaö er
einungis Island sem meö stofnun
Alþýöubandalagsins getur bent á
svipaö fordæmi.
Sameining vinstri aflanna er
gamall draumur f Noregi. Þaö
var baráttan gegn aöild landsins
aö EBE sem breytti hugmyndinni
I pólitiskan veruleik.
Hvers vegna Sósialiska
kosningabandalagið?
Verkamannaflokkurinn sem
fariö hefur meö stjórn landsins
svo til samfellt eftir slöari heims-
styrjöld hefur tekiö stööugri
hægri þróun. Sósialiskar hug-
myndir veröa flokknum æ fjar-
lægari og þess I staö lætur hann
sér nægja aö fara meö stjórn auö-
valdsþjóöfélags. Þrátt fyrir þetta
hefur öflunum vinstra megin viö
Verkamannaflokkinn ekki tekist
hingaö til aö komast niöur á sam-
eiginlegan starfsgrundvöll.
Þegar baráttan um aö-
ild Noregs aö EBE harönaöi á ár-
unum ’70 til ’71 og lauk meö at-
kvæöagreiöslunni haustiö ’72
skýröust allar llnúr I norskri póli-
tlk. Þrátt fyrir samstööu Verka-
mannaflokksins meö Hægri
flokknum og auövaldsöflunum um
aðild aö EBE skapaöist samstaöa
með verkamönnum, bændum,
sjómönnum og námsmönnum
sem reyndist vera nógu sterk til
aö hindra innlimun landsins i
auövaldsblokk EBE.
Fyrir tilstuölan Alþýöufylking-
arinnar gegn EBE var fólk virkj-
að á ný eftir langt tlmabil sem
einkenndist af þvl að alþýöan
fjarlgæðist hið pólitiska starfs-
sviö. Slagorö Verkamannaflokks-
ins frá fjóröa áratugnum þegar
hann gat enn kallast sósialískur:
„By og land, hánd i hánd” (borg
og sveit, hönd I hönd) var aftur
tekiö I notkun.
Verkamannaflokkurinn var sá
flokkur seip mest afhroö galt i
þjóðaratkvæðagreiöslunni. Þrátt
fyrir mikla áróðursherferö leiö-
toga flokksins sögðu um 40%
kjósenda hans nei. Margir þeirra
slógust I liö meö AIK sem klauf
sig út úr flokknum og tók siöar
þátt I myndun SV, Sósialiska
kosningabandalagsins.
Fyrir norska sósialista var bar-
áttan gegn EBE tlmamót.og hún
markaði einnig upphafiö aö þvi
samstarfi sem fylgdi I kjölfariö.
Hverjir standa
að SV?
Hinir ýmsu flokkar og samtök á
vinstri vængnum hófu þegar aö
aflokinni atkvæöagreiöslunni viö-
ræöur og samskipti sin á milli
með sameiginlegt framboð til
þingkosninga fyrir augum.
Samstarfið I baráttunni gegn
EBE haföi vakiö vonir manna um
aö þetta væri hægt og klofningur-
inn út úr Verkamannaflokknum
skapaö forsendur fyrir breiðri
samstöðu. Þann 16. april 1973
varö Sósialiska kosningabanda-
lagið aö veruleika. Norskir
sósialistar voru sameinaöir eftir
margra ára klofning, I kosninga-
bandalagi til að byrja með.
Aö samfylkingunni stóðu þessir
aðilar:
— Sóslaliski þjóðarflokkurinn
(SF) var stofnaöur áriö 1961 sem
bein afleiöing af stefnu Verka-
mannaflokksins I utanrikismál-
um. Eftir að flokksforystan og
rikisstjórnin haföi skrúfaö fyrir
allar umræöur og innlimað Noreg
I NATO áriö 1949 myndaöist
smátt og smátt sterk andstaöa
gegn utanrikisstefnu flokksins.
Þegar vikublaðiö Orientering
hóf göngu slna áriö 1953 varö um-
ræöan um utanrlkisstefnuna
opinber. Hinar öflugu mótmæla-
aögeröir gegn atómvopnum á
sjötta áratugnum voru skipulagö-
ar af Orientering-hópnum og öfl-
um skyldum honum. Forystu-
menn hans voru er á leið reknir úr
flokknum einn og einn og áriö 1961
vár SF stofnaöur. Hinn nýi flokk-
ur naut þegar I staö svo mikils
stuönings aö hann kom tveimur
mönnum á þing'sama ár.
SF grundvallaöist I upphafi
einkum á óánægju meö utanrikis-
stefnu Verkamannaflokksins. og
haföi þvl á sér nokkuö mikinn
menntamannablæ. Þessi blær
hefur loðaö viö flokkinn og haft
þaö I för með sér aö honum hefur
aldrei tekist aö ná þeim hljóm-
grunni meðal verkamanna sem
aö var stefnt. A þingi var SF eini
flokkurinn sem tók skýra afstööu
gegn NATO og bandariskum
áhrifum.
í innanrikismálum hefur flokk-
urinn alla tlö beitt sér gegn miö-
sækinni byggðastefnu sem valdiö
hefur miklum fólksflótta frá
strjálbýlli héruöum Noregs und-
anfarin ár.
Innbyrðis deilur leiddu til þess
árið 1969 aö æskulýössamtök
flokksins, SUF, klufu sig út úr
honum. (SUF beittu sér siðan
fyrir stofnun marx-lenlnisks
flokks, AKPm-1, en hann á ekki
aðild aö SV).
Eftir þaö hefur SF verið endur-
skipulagöur og er nú langstærsti
aöilinn að SV. Formaöur flokks-
ins lengst af hefur verið Finn
Gustavsen en hann er nú formaö-
ur þingflokks SV.
— Kommúnistaflokkur Noregs
(NKP) var stofnaöur áriö 1923
vegna ágreinings viö Verka-
mannaflokkinn um viöhorfiö til
hinnar alþjóölegu kommúnista-
hreyfingar. Fram aö strlöi og
stuttan tlma eftir þaö var hlut-
verk flokksins i norskum stjórn-
málum verulegt. En á ^löari ár-
um hefur fylgi hans minnkað
mjög.
NKP fylgdi Moskvullnunni I
gegnum þykkt og þunnt lengi vel.
En loks fór að losna um tengslin
austur fyrir tjald og flokkurinn
tók skýra afstööu gegn innrásinni
i Tékkóslóvakiu árið 1968.
NKP hefur alla tlð staöiö nokk-
uö sterkur I verkalýöshreyfing-
unni. Flokkurinn kemur þvl til
meö aö sjá fyrir þeim tengslum
viö verkalýöinn sem SF skorti
alltaf. Formaöur flokksins er
Reidar T. Larsen og er hann nú
einn af sextán þingmönnum SV.
— Upplýsinganefnd verkalýös-
ins (AIK). Þegar baráttan gegn
EBE var hvaö höröust stofnuöu
andstæöingar aöildar innan
Verkamannaflokksins sina eigin
upplýsinganefnd.
Samþykkt var með yfirgnæf-
andi meirihluta aö kljúfa AIK út
úr flokknum eftir atkvæöa-
greiösluna I þvi skyni aö sameina
vinstriöflin fyrir þingkosningarn-
ar. Sem hreyfing má segja að
AIK hafi virkað hvetjandi á þá
sem hugleiddú aö ganga úr
flokknum. Margir verkalýösleiö-
togar fylgdu AIK út úr flokknum,
þ.á m. Ragnar Kalheim sem er
formaður stærsta verkalýösfé-
lags landsins.
— óháöir sósialistar. Klofning-
ur sá sem verið hefur á vinstri
vængnum hefur haft það I för meö
sér aö mörgum sósialistanum
hefur fundist hann vera heimilis-
laus. Þar sem þeir sjá sér ekki
fært að ganga i annað hvort SF
eöa NKP hafa þeir skipulagt sig I
þverpólitlskum samtökum,
sósialiskum námshópum o.þ.h.
Meö samfylkingunni undir
merkjum SV hafa skapast að-
stæöur fyrir virkt starf þeirra
sem áöur gengu undir samheitinu
óháðir sósialistar.
1 þingkosningunum kom I ljós
aö hér var um verulegan hóp aö
ræða. Stór hluti þeirra er kristnir
sósíalistar.
Afturhaldið hervæðist
Eftir aðeins fimm mánaöa til-
vist gekk SV til þingkosninga.
Meö þvi haföi skapast valkostur á
vinstri vængnum.
í 33ja punkta stefnuskrá SV
voru þessar kröfur helstar:
Tryggjum sigurinn I þjóöarat-
kvæöagreiðslunni. tJtfærsla land-
helginnar. Olian og gasið til Norö-
manna. Þjóönýtum banka og
lánastofnanir. Réttláta skatta-
stefnu. Frjálsar fóstureyöingar.
Skerum útgjöld til varnarmála
niöur um fjórðung. Noreg úr
NATO.
Hinn glæsilegi sigur sem SV
vann I kosningunum, hlaut 11,3%
atkvæða og 16 þingmenn, kom
ekki hinum fjölmörgu kjósendum
þess á óvart. Sigurinn var á sama
hátt mikið áfall fyrir Verka-
mannaflokkinn sem galt mesta
afhroöá öllum ferli sinum (en laf-
ir þó viö völd i minnihlutastjórn)
og einnig fyrir afturhaldiö sem sá
I sigri SV vinstri bylgju I norskum
stjórnmálum.
SV hefur lika á þeim tima sem
liöinn er frá kosningunum haft sin
áhrif á stjórnmálaumræðuna á
þingi og I verkalýöshreyfingunni.
En þetta hefur lika leitt til vax-
andi hervæðingar á hægri kantin-
um sem gerir stórar kröfur til
einingar á vinstri vængnum.
Skeytin frá æfingum norska
hersins sem hermaöurinn Narve
Trædal kom á framfæri gefa vis-
bendingu um þennan viöbúnaö.
Þau sýna svart á hvitu hvert viö-
horf herforingjarnir hafa til þess
hvar óvinarins sé að leita. Norsk-
ir sósialistar og kommúnistar eru
kallaöir „innri óvinir” og hugsan-
legir föðurlandssvikárar.
Annað merki um afturhalds-
sjónarmiö eru ofsóknir þær sem
undanfariö hafa verið geröar á
hendur kennurum. Eru þær runn-
ar undan rif jum öfgasamtakanna
Libertas sem skorað hafa á al-
menning aö vera á verði gagnvart
marxiskum kennurum.
Bæöi þessi dæmi sýna ótta
hægriaflanna við þá bylgju rót-
tækni sem ris nú I Noregi. Jafn-
framt sýna þau hversu sterka
andstæöinga sóslalistar eiga viö
aö etja þegar stéttaandstæöurnar
haröna.
Hvernig flokkur?
Sem stendur er SV litt skipu-
lögö samfylking. Þar af leiöir
mjög kraftlitill starfsstlll og tvl-
verknaöur einkennir öll störf.
Enda er full samstaða um þaö af
hálfu allra fjögurra aðilanna aö
stofna sósialiskan flokk.
A þvl ári sem eftir er fram aö
þvi er stofnun flokksins á aö vera
oröin staöreynd er ætlunin aö
koma sér saman um þaö sem
veröa á grundvöllur hins nýja
flokks. Og þar eru menn ekki á
eitt sáttir.
Kommúnistaflokkurinn hefur
verið fulltrúi fyrir marx-lenin-
iskri fræöikenningu meö sterkum
tengslum viö flokkana austan
járntjalds. Hins vegar hefur SF
haft „opna afstöðu” til marxism-
ans og haldiö fram þriöju leiðinni
til sósialismans, milli kratismans
og hins sigilda kommúnisma.
En mismunandi afstaða til
skipulagningar flokksins, fl'ókk's-
aga og hinnar alþjóölegu verka-
lýðshreyfingar mun varla standa
i vegi fyrir þvi að nýi flokkurinn
veröi fjöldaflokkur meö tiltölu-
lega rúmum inntökuskilyrðum.
Hvorki þau 240 þúsund sem
kusu flokkinn i síðustu kosningum
né þau á að giska 20 þúsund sem
gengið hafa i SV á siöustu mánuö-
um eru samstæður hópur i afstöð-
unni til fræöanna. En reynslan úr
hinni pólitisku baráttu hefur sýnt
hversu mikilvægt það er aö
standa saman I staö þess aö vera
sundraöir.
Þess vegna benda allar likur til
þess að barátta siöustu ára sem
skapaö hefur þau pólitisku skil-
yrði sem nú rikja sé ekki neitt
timabundiö fyrirbrigöi, heldur
leiði hún til nýrra sigra I framtlð-
inni.
(ÞH þýddi)
NIXON
TIL
MOSKVU
Washington 31/5 — Skýrt var frá
þvi samtimis I Washington og
Moskvu I dag að Nixon myndi
fara I opinbera heimsókn til
Moskvu þann 21. júni. A heim-
sóknin að standa I eina viku.
Verður það i þriðja sinn sem þeir
félagar Nixon og Brésjnéf mætast
á tveimur árum.
Búist er við að efst á lista verði
ástandið fyrir botni Miðjarðar-
hafs, takmörkun gereyðingar-
vopna, millirikjaviðskipti og
menningarsamskipti. Þá var
skýrt frá þvi að áður en Nixon
legöi af staö færi Kissinger til
Moskvu að undirbúa jarðveginn.