Þjóðviljinn - 05.06.1974, Blaðsíða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 5. júni. 1974
LEIF
NORMAN
ROSSE
GULL-
HANINN
Eftir nokkrar minútur sat ég i
leigubil og velti fyrir mér hvað ég
ætti að segja. Það var spauglaust
að koma vaðandi til bláókunnugs
fólks, sem hafði enga hugmynd
um að ég var til og fara að spyrja
og snuðra um mann sem hafði
trúlega legið i gröf sinni heilan
mannsaldur.
Kona á sextugsaldri opnaði
þegar ég hringdi dyrabjöllunni á
annarri hæð i virðulegu sambýlis-
húsinu i östermalm. Vingjarnleg,
dálitið piparmeyjarleg kona sem
starði undrandi á mig þegar ég
talaði norsku og reyndi stamandi
að útskýra hver ég væri og hvert
erindi ég ætti. Þegar ég sýndi
henni loks skirnarvottorð pabba
og sjálfs min, leit hún skelkuð á
mig: — Þér eruð þá eiginlega
bróðursonur minn; faðir minn
var sem sé afi yðar. Hún talaði
lika norsku, ég gat aðeins heyrt af
hreimnum að hún hafði dvalist
lengi i Sviþjóð. — Þvi miður get
ég vist ekki sagt yður neitt að
gagni, hélt hún áfram. — Ég var
vist ekki nema nokkurra ára
þegar hann dó, en ég vona að
mamma vilji taka á móti yður Ég
skal útskýra erindið fyrir henni,
og við verðum að sjá til. En gerið
svo vel að koma inn fyrir, ég
gleymi mér alveg.
Mér fannst ég vera eins og
ieynilögreglumaður sem hefur
upplýst erfitt vandamál. Ferðin
hafði ekki verið til einskis farin,
ég hafði haft upp á konunni sem
hafði verið gift afa minum.
Mér var visað inn i rúmgóða,
dálitið skuggalega stofu.
Húsgögnin voru þung og gamal-
dags og herbergið var með viðar-
þiljur og gipsrósir i loftinu.
Veggirnir voru skreyttir ótal
MINNINGAHSPJÖLD
MINNINGARSJÓÐSj
tSLENSKRAR ALÞVÐU UM
Sigfús
Sigurhjartarson
fást á skrifstofu Alþýðubanda-
lagsins Grettisgötu 3 og Bókabúð
Máls og menningar Laugavegi
18.
myndum, i snyrtilegum röðum,
mestmegnis ljósmyndum en lika
skuggamyndum, teikningum og
málverkum. Sérlegan áhuga
fékk ég á stóra málverkinu sem
huldi næstum aðra skamm-
hliðina. Það sýndi virðulegt
óðalssetur með turnum og hring-
svölum og langri, lágri álmu,
málað i glaðlegum litum. Það var
eitthvað kunnuglegt við þetta
málverk; gat verið að ég hefði
séð það á sýningu?
— Við verðum að biða
hér, hvislaði þessi nýbakaða
föðursystir min, — mamma er að
leggja morgunkapalinn sinn og
þá þori ég ekki að trufia hana.
Með áhuga virti ég Elisabetu,
dóttur afa mins, fyrir mér,
þennan nánasta, já, eina ættingja
i föburætt. Og útlit hennar gaf
ýmislegt til kynna um það lif sem
hún hlaut að hafa lifað i öll þessi
ár með móðurinni. Þvi að þetta
var þessi kúgaða, ,,góða” dóttir
sem leit á það sem köllun sina að
annast gömlu móður sina og hafði
aldrei gefið sér tima til að hugsa
um sjálfa sig Það þurfti engan
mannþekkjara tii að skilja það.
Hendurnar voru á sifelldu iði, og
hún skotraði augunum kviðafull
að hurðinni sem stóð i hálfa gátt
að næsta herbergi.
Þar fyrir innan gat ég greint
mannveru við gluggann, konu
sem var einlægt að tauta eitthvað
fyrir munni sér. Nú hækkaði hún
róminn og ég gat greint orðaskil:
— Þú ert afleitur, já, svo sannar-
lega... þú ert erfiður viðfangs...
engu tauti við þig komandi. Ég
þóttist vita að hún væri að tala við
kapalinn. — Þrjóskur ertu... þú
lætur þig ekki... Jæja, þarna
stendurðu og getur ekki annað.
Elisabet.kallaði hún. — Hver var
að hringja dyrabjöllunni?
Dóttirin reis strax á fætur og
flýtti sér inn til hennar. Ég heyrði
að hún hvislaði bakvið lokaðar
dyrnar, og stöku sinnum gaf sú
gamla frá sér upphrópanir. Loks
marraði i stól og þarna stóð hún i
dyrunum.
Ég reis á fætur. Konan var
gömul, en það var ekkert
friðsamlegt gamalmennisandlit
sem eg hafði fyrir mér. Andlitið
var hörkuiegt, augun vökul og án
allrar hlýju. Hún var hávaxin og
mögur og teinrétt og var klædd
siðum, svörtum kjól með hvitum
kniplingakraga. Silfurhárið var
lagt i mjúkar bylgjur. Hún stóð
þarna virðuleg og studdi sig við
staf með filabeinshandfangi
meðan hún horfði á mig gegnum
nefklemmugleraugu. Það leið
drykklöng stund og ég fann ekki
upp á neinu til að segja.
— Jæja, þér eruð sonarsonur
Jens Christians, sagði hún loks og
röddin var furðu sterk og skýr. —
Já, ég verð vist að trúa vottorð-
unum, enda eruð þér líkur
honum. Það er eitthvað við augun
og háa ennið sem kemur mér
kunnuglega fyrir sjónir. En
maðurinn minn var miklu stærri
og breiður um herðarnar, hann
var kempulegur. Hún horfði
fyrirlitlega á rýrar axlir minar.
— Og hvað vill hann svo, hann
ungi herra Fredrik? Bæði röddin
og augnaráðið voru fráhrindandi.
1 vandræðum minum sagðist ég
vera að dunda svolitið við ætt-
fræði, og mig langaði
til að vita ögn meira um hann
föðurafa minn, einkum og sér i
lagi hvers konar maður hann hafi
verið.
Þá hló hún, en andlitið varð
engu mildara við það heldur
kipraðist saman i hæðnislega
grettu. Svo gekk hún hægt að
glugganum, studdi sig við stafinn
og þar settist hún og um leið gaf
hún mér bendingu um að ég mætti
setjast. Það var ruggustóll sem
hún hafði sest i og hún sat
stundarkorn hugsi og reri fram i
gráðið. Siðan sagði hún:
— Að hugsa sér að einhver
skuli vera til sem hefur áhuga á
Jens Christian Gyidenhahne, ég
hélt að enginn myndi lengur eftir
honum og að Gyndenhahne-ættin
væri öllum gleymd. Hvers konar
maður, spyrjið þér i fávisku yðar,
og hverju ætlist þér til að ég svari
þvi? Skiljið þér ekki, að það er
fráleitt að lýsa persónu með
fáeinum orðum. Við bjuggum
saman i hálft annað ár; haldið þér
að maður kynnist manneskju á
þeim tima’Nei, ónei, ungi maður,
heil mannsævi nægir ekki til þess.
— Það eru meira en fimmtiu ár
siðan, en auðvitað man ég eftir
honum. Hnarreistur og friður,
glaðbeittur samkvæmismaður,
gáfaður var hann lika og listrænn
i sér, hann hafði marga góða
eiginleika, það verður að viður-
kennast. Alla möguleika hafði
hann, höfuðstól, miklar eignir,
skip, verksmiðjur... öllu fyrir-
gerði hann vegna... þessa
kvenmanns.
Ég sat grafkyrr og þögull, þorði
ekki að segja neitt sem kynni að
trufla hana. Það var konan hans
afa mins sem sat fyrir framan
mig, enginn ætti að geta gefið
mér sannari mynd af honum en
einmitt hún.
— Já, ég man vel eftir honum
og ég man eftir ísabellu Belloni,
henni föðurömmu yðar, sagði hún
og hvessti allt i einu á mig augun.
— Ég heimsótti hana oft i hrörleg-
an kumbalda i Vaterlandi, þar
sem hún bjó með börnum sínum.
Hann var ennþá til, þegar ég kom
siðast til Kristianiu fyrir tveimur
árum. Hún var nauðstödd og
maður hafði svo sem vissa
ábyrgð. Ég man vel eftir henni,
hún var almúgakona og ómennt-
uð en metnaðargjörn i sambandi
við börnin, hélt vist að mikið yrði
úr þeim. Hún hnussaði háðslega.
— Á hverjum einasta aðfangadegi
i mörg ár færðum við þeim mat
og föt, oft var dóttir min með
mér. Þú manst eftir þvi, Elisa-
bet?
Ég stirðnaði i stólnum og ég er
hræddur um að ég hafi setið með
opinn munn þegar mér varð ljóst,
hver það var sem ég var að tala
við. Svo herti ég upp hugann. —
En hvers vegna, hvernig....?
stamaði ég. — Hvernig komust
þér i samband við hana? Af
hverju komuð þér með gjafir
handa henni og börnunum? Ein-
hverjum öðrum hefði staðið það
nær.
— Maðurinn minn bað mig um
það, svaraði hún. — Fyrirvara-
laust fór hann tii Ameriku, hann
réð ekki vð erfiðleikana heima
fyrir. En hann sendi mér bréf,
þegar hann var orðinn veikur
vestra og bað mig — þrátt fyrir
allt — að lita ögn til með —■ börn-
unum. Það var ekki auðvelt, það
kostaði mig mikla sjálfsafneitun
að heimsækja þessa konu, sem
hafði eyðilagt lif mitt. En ég vissi
að börnin hennar liðu skort, og
vegna þeirra fór ég.
Gamla frúin sat þögul stundar-
korn. Svo sagði hún og röddin var
ekki alveg jafnhörkuleg: — Ég
hafði ekki hugmynd um neitt. Ég
hélt við ættum svo vel saman og
lifðum góðu lifi á fina óðalinu
hans tengdapabba með þjónaliði
og dýrindis veislum, skrautvögn-
um.... og fallegu hrossunum... já
hrossunum. Augun störðu eins og
heilluð inn i liðna timann, það var
kominn i þau nýr ljómi. Svo hvarf
hún aftur til nútimans: — Þér
gætuð aldrei skilið það, þér sem
hafið aðeins kynnst þessari gráu
tilveru. Allt var öðru visi i þá
daga, það var glaumur og gleði,
still og glæsileiki, auður og menn-
ing. Já, sá timi kemur aldrei aft-
ur, ekki fyrir mig, ekki fyrir
neinn. En við eigum minning-
arnar, við sem enn erum á lifi, við
eigum minningarnar.....
— Já,alltvareintóm gleði, hélt
hún áfram eftir stundarþögn. —
Eintóm gleði og hamingja, fram
að sunnudeginum, þegar hún
Elisabet litla var skirð. Það var i
miðjum mai, trjágöngin upp að
húsinu voru nýlaufguð, allt var
svo bjart og fagurt og yndislegt.
Gamla konan hallaði sér aftur á
bak I bakháa ruggustólinn og lok-
aði augunum, röddin var lág og
dreymandi þegar hún sagði frá
þessum bjarta vordegi fyrir
meira en fimmtiu árum....
„Svarta fereykið” greikkar
sporið um leið og beygt er inn i
trjágöngin. Langa brekkan var
erfið enda vagninn þungur, en nú
er vegurinn beinn og sléttur
framundan alla leið heim. Og hin
hrossin fara að dæmi þeirra,
Bókhaldsaðstoð
með tékkafærslum
rPBÚNAÐAKBANKINN
\fy REYKJAVÍK
MIÐVIKUDAGUR 6. júni
7.00 Morgunútvarp. Veður-
fregnir kl. 7.00, 8:15 og 10.10.
Morgunleikfimi kl. 7.20.
Fréttir kl. 7.30, 8.15 (og for-
ustugr. dagbl.), 9.00 og
10.00. Morgunbæn kl. 7.55.
Morgunstund barnanna kl.
8.45: Bessi Bjarnason held-
ur áfram að lesa söguna
,,Um loftin blá” eftir Sigurð
Thorlacius (7). Morgunleik-
fimi kl. 9.20. Tilkynningar
kl. 9.30. Létt lög á milli liða.
Kirkjutónlistkl. 10.25: Alois
Forer leikur á orgel prelúdi-
ur i Es-dúr og d-moll eftir
Bruckner / Pólýfónkórinn i
Rómaborg og Virtuosi di
Roma flytja „Beatur Vir”
eftir Vivaldi. Norsk tónlist
kl. 11.00: Norski einsöngv-
arakórinn syngur norskar
þjóðvisur, Knut Nystedt stj.
/ Þjóðlög sungin og leikin á
harðangursfiðlu.
12.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilkynningar.
12.25 Fréttir og veðurfregnir.
Tilkynningar. Tónleikar.
13.30 Með sinu lagi. Svavar
Gests kynnir lög af hljóm-
plötum.
14.30 Síðdegissagan: „Vor á
bilastæðinu” eftir Chrstiane
Rochefort. Jóhanna Sveins-
dóttir þýðir og les (7).
15.00 Miðdegistónlcikar: Nor-
ræn tónlist. Eyvind Rafn,
Arne Svendsen, Pierre Réne
Honnens og Niels Viggo
Bentzon leika „Mosaique”
op. 54 eftir Bentzon og
„Primavera” eftir Vagn
Holmboe. Bjarne Larsen og
Filharmóniusveitin I Osló
leika Rómönsu fyrir fiðlu og
hljómsveit op. 26 eftir Jo-
hann Svendsen og filharm-
óniusveitin leikur „Tema
con variazioni” eftir Ludvig
Irgens Jensen, Odd Gruner-
Hegge stj.
16.00 Fréttir. Tilkynningar.
16.15 Veðurfregnir.
16.20 Popphornið
17.10 Tónleikar
17.40 Þáttur fyrir yngstu
hlustendurna.Sögur, söngv-
ar og ljóð. Gyða Ragnars-
dóttir sér um þáttinn.
18.00 Tónleikar. Tilkynning-
ar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Fréttaauki. Til-
kynningar.
19.35 Landslag og leiðir. Ein-
ar J. Guðjohnsen fram-
kvæmdastjóri talar um
gönguleiðir úr Þórsmörk.
20.00 Norski blásarakvintett-
inn leikur. Kvintett fyrir
blásara op. 50 eftir Egil
Hovland og Serenötu fyrir
fimm blásara op. 42 eftir
Fartein Valen.
20.20 Sumarvaka.a. Þáttur af
Húseyjar-Gvendi. Halldór
Pétursson segir frá. b.
Brák. Guðmundur Þor-
steinsson frá Lundi flytur
frumort söguljóð, þar sem
fjallað er um Egil Skalla-
grimsson og fóstru hans
Þorgerði brák. c. Kórsöng-
ur. Kammerkórinn syngur
lög eftir tsólf Pálsson, Pál
tsólfsson, Björgvin Guð-
mundsson, Salómon Heiðar
og Sigfús Einarsson. Eygló
Viktorsdóttir syngur ein-
söng. Ruth L. Magnússon
stj.
21.30 Útvarpssagan: „Gatsby
hinn mikli” eftir Francis
Scott Fitzgerald. Atli Magn-
ússon byrjar lestur þýðing-
ar sinnar.
22.00 Fréttir
22.15 Veðurfregnir. Kvef. Orn
Bjarnason sér um þáttinn.
Meðhonum koma fram Ein-
ar Vilberg og Hannes Jón.
22.40 Nútimatónlist. Halldór
Haraldsson kynnir tónverk-
in „Skiptar skoðanir”, „Sið-
asta lag fyrir fréttir” og
„Hyllingu” eftir Þorkel
Sigurbjörnsson.
23.25 Fréttir i stuttu máli.
Dagskrárlok.
20.00 Fréttir
20.25 Veður og auglýsingar
20.30 Snorr a h á11ð i n i
Reykholti Stutt kvikmynd,
tekin sumarið 1947, þegar
Olafur Noregskonungur,
þáverandi rikisarfi Norð-
manna, færði Islendingum
að gjöf styttu Vigelands af
Snorra Sturlusyni. Myndina
gerði Óskar Gislason, en *
textahöfundur og þulur er
Magnús Bjarnfreðsson.
20.40 Nýjasta tækni og visindi.
Umsjónarmaður örnólfur
Thorlacius.
21.05 Við leiksviðsdyrnar
(Stage Door). Bandarisk
bíómynd frá árinu 1937.
Aðalhlutverk Katherine
Hepburn, Ginger Rogers og
Adolphen Menjou. Þýðandi
Guðrún Jörundsdóttir.
Myndin greinir frá nokkrum
ungum stúlkum, sem allar
búa á sama hótelinu i
bandariskri stórborg, og
hafa það sameiginlega
áhugamál, að verða sér úti
um eftirsóknarverð hlut-
verk i leikhúsunum. Eins og
að likum lætur, gengur þeim
misjafnlega að ná settu
marki, og fer þá eins og oft-
ar, að gróði eins verður
annars tap.
22.35 Dagskráriok

ÍAU
m
Indversk undraveröld.
Mikið úrval af sérkennilegum, handunnum
munum til tækifærisgjafa, m.a. Bali-styttur,
veggteppi, gólf-öskubakkar, vegg- og horn-
hillur, rúmteppi og púðaver, bahk- og ind-
versk bómullarefni, Thai- og hrásilki, lampa-
fætur, gólfvasar, slæður, töskur, trommur,
tekk-gafflar og -skeiðar i öllum stærðum,
skálar, öskubakkar, kertastjakar, borðbjöll-
ur, vasar, könnur og margt fleira nýtt.
Einnig reykelsi og reykelsisker. Mikið úrval
af mussum.
mn
m
Jasmin
Laugavegi 133 (við Hlemmtorg).