Þjóðviljinn - 14.06.1974, Síða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 14. júni 1974
FJOLÞJOÐAAUÐHRINGAR
Hverjir hækkuöu gulliö og
hverjir lækkuöu dollarann?
Sjóöir auðhringanna eru digurri en allur
gjaldeyrisforði þjóðbankanna samanlagðra
Enginn efi er á því að
fjölþjóða auðhringar eiga
ríkari þátt i upplausn al-
þjóða gjaldeyriskerf isins
en nokkur annar aðili. Ein
af heimildum okkar telur
að þeir hafi yfir að ráða
um 270 miljörðum dollara
sem þeir geti fært milli
landa og gjaldmiðla með
skömmum fyrirvara/ eftir
því hvernig byrlega blæs.
Alla vega má Ijóst vera,
að það eru ekki fyrst og
fremst dularfullir olíu-
furstar og Arabahöfðingj-
ar sem hafa hvað eftir
annað brotið niður gjald-
eyr ismarkaðina með
skyndilegum þrýstingi á
hina ýmsu gjaldmiðla á
undanförnum misserum,
heldur umboðsmenn hins
nafnlausa og landlausa
auðmagns.
I þessum sviptingum
hefur verðgildi dollarans
fallið um þriðjung, en gulls
5-faldast frá árinu 1968.
Snemma á því ári voru um
90 miljónir únsa af gulli f
„einkaeign", að þvi er sér-
fræðingar alþjóðagjald-
eyrissjóðsins töldu.
„Einkaeign" hverra? Aft-
ur berast böndin að fjöl-
þjóðlegu auðhringunum.
Með þvi að halda rétt á
spilunum hefðu þeir getað
grætt 13 miljarða dollara á
þeirri gulleign, frekar
heidur en að geyma lausa-
fé sitt í dollurum.
Gullbinding dollarans
kom sér vel um skeið fyrir
bandarísku auðhringana á
meðan þeir voru að koma
sér fyrir utanlands, kaupa
upp eignir með sínum
verðmiklu dollurum í skjóli
hernaðarmáttar sem var
ódýrt og auðvelt að halda
uppi. En sú tíð kom þegar
þetta borgaði sig ekki
lengur fyrir þá, gullbind-
ingin var orðin þeim f jöt-
ur um fót, hreyfanleiki án
hins þunglamalega kerfis
þjóðbanka og millirikja-
samninga skyldi gilda.
Fjölþjóða - hringarnir
kunna þvi betur að hafa
reglurnar í eigin hendi.
Hvorki rikisstjórnir né al-
manna-samtök megna að hafa
eftirlit með þeim, — tollar, við-
skiptareglur og efnahagspólitik
hafa tæpast nokkur áhrif á þá, —
þeir eru aö mestu leyti óháðir
gengissveiflum, — þannig uxu
fjölþjóðlegu hringarnir út yfir öll
landamæri, losuðu sig undan
valdi þjóðrikjanna og settu sér sin
eigin lög. Þau lög hljóða upp á:
• Miðstýringu og hámörkun á-
góða.
• tJtibú i mörgum löndum til að
sneiða hjá tollmúrum, gjaldeyris-
reglum og viðskiptatakmörkun-
um.
• Agóði komi fram i skattléttum
löndum og lán séu tekin i vaxta-
lágum löndum.
• Jafna skal út gengissveiflur
með alþjóðlegri fjármálastjórn.
Heiti fjölþjóðarisanna þekkir
hvert barn, afurðir þeirra sjást á
hverju götuhorni. Gcneral Motors
og Exxon eða Esso, IBM og
Nestlé Alimentana, BASP’ og
General Electric— þetta eru riki
ofar rikjum, ábyrgðarlaus gagn-
vart almannavaldi og stjórnað af
fámennisliði likt og hernaðarvél
stórveldis.
(Það sem nú hefur y.erið til-
greint hér i meginmálinu, er tekiö
orðrétt úr vestur-þýska fréttarit-
inu Spiegel. Undir þessi sjónar-
miðtekur Þjóðviljinnheils hugar.
Spiegel heldur áfram);
Af 100 helstu stórveldum fjár-
málanna i heiminum i dag eru að-
eins 49 þjóðríki, en 51 fjölþjóðleg-
ur auðhringur. Þeir velta árlega
500 miljörðum dollara, en það
samsvarar einum sjötta hluta
heimsframleiðslunnar. Um sjóð-
bækur þeirra fer árlega meira fé
heldur en um allt alþjóðlega við-
skiptakerfi Vesturlanda.
Stærsta fyrirtæki heims, hið
bandariska General Motors.fór á
árinu 1972 með 30,4 miljarð doll-
ara veltu sinni fram úr þjóðar-
framleiðslu peningalandsins
Sviss. Oliuhringurinn Exxon,
annað stærsta og eignamesta iðn-
aðarveldi heims, er með meiri
veltu en nemur þjóðartekjum vel-
ferðarrikja eins og Danmerkur
eða Austurrikis.
Hver og einn af 10 stærstu fjöl-
þjóðlegu fyrirtækjunum —
General Motors, Exxon, Ford,
Bresk-hollenski Shell, General
Electric, Chrysler, IBM, Mobil
Oil, Unilever, Texaco— er hvað
árstekjur snertir stærri en tveir
þriðju hlutar af aðildarlöndum
Sameinuðu þjóðanna samanlögð-
um.
Og fjármálavöld eru veraldar-
völd: Arið 1971 höfðu fjölþjóðlegu
hringarnir og bankar þeirra yfir
268 miljarð dollurum i reiðufé að
ráða eða i fjármunum sem unnt
var að losa með stuttum fyrir-
vara. Þessi summa var stærri,
meira en helmingi stærri, en allir
gjaldeyrisvarasjóðir samanlagð-
ir. Og 40 sinnum meira var þetta
fé að vöxtum en allar svonefndar
Evrópu-dollara - eignir oliufurst-
anna, sem svo miklar kynjasögur
ganga af.
Arið 1971 mátu sérfræðingar
bókfært verðmæti allra erlendra
eigna fjölþjóða'hringanna á 165
miljarða dollara, rúmlega helm-
ingur þeirra, eða 86 miljarðar, til-
heyra bandariskum félögum, 24
miljarðar breskum og 7 miljarðar
þýskum.
En verðmæti verksmiðjuhúsa
og -véla stendur yfirleitt ekki hátt
i bókhaldinu vegna þess að það
minnkar ár frá ári við afskriftir.
Raunverulegt gangverð er þvi
miklu hærra eins og sést best á
mati bandariskra yfirvalda (US
Tariff Commission) á erlendum
eignum bandariskra auðfélaga,
sem metnar eru á 203 miljarða
dollara. Eftir þeim reikningi ættu
erlendar eignir allra fjölþjóð-
legra hringa að nema allt að 400
miljörðum dollara (þetta sam-
svarar ársfjárfestingu 1.300 kot-
rikja á borð við Island — ef menn
eru þá nokkru nær við þann sam-
anburð!).
hj-
Viljiö þiö vita hvaö
kjötiö kostar íTókíó?
WASHINGTON — Land-
búnaðarráðuneyti Banda-
ríkjanna lætur reglulega
gera athugun á neyslu-
vöruverði í 14 höfuðborg-
um víðs vegar um heim.
Við síðustu athugun kom í
Ijós að yfirleitt hafði mat-
vöruverð hækkað frá mars
og fram í maí, en í fyrsta
skipti um einsársskeið var
matvöruhækkunin minni
en verðhækkanir annarrar
neysluvöru.
Sérfræðingar ráðuneytisins
segja að betri uppskera i helstu
landbúnaðarlöndum hafi i för
með sér þessa tiltölulegu lækkun
á verði landbúnaðarvara (ekki
sem best fyrir matvælaútflytj-
endur eins og íslendinga!),
Athugunin beindist að 14 liðum
matvöru, og hafði meðalverð á 10
þeirra hækkað á timabilinu, þar á
meðal beinlaus nautasteik af of-
anverðu læri, svinsrifjar og reykt
flesk. Aðeins tvær tegundir,
herðakambur af nauti og egg
höfðu lækkað i verði, en hveiti-
brauð og laukur stóðu i stað.
Bestu bitar nautalæris höfðu
hækkað úr meðalverðinu 2,41
dollari i mars pundið upp i 2,70
dollara i mai. 1 Tókýó var verðið
samt miklu hærra en þetta, eða
10,31 dollari i mars og 14,70
pundið i mai.
(Athygli skai vakin á þvi að viö
umreikning i islenskar krónur
þarf fyrst að breyta dollurum
með þvi að margfalda með 94 og
siðan að breyta pundum i kiló-
grömm með þvi að margfalda
með 2,2).
Verðið er afar misjafnt eftir
stöðum. Til dæmis kostaði svins-
flesk3,09 dollara pundið i Brasiliu
Framhald á bls. 13
r imv-r. t
, tí
lh ).,<Agá
■ : '
Hvernig kaupmáttur helstu
gjaldmiðla hefur rýrnað í %
Bandaríkin
67,1
Bretland
55,9
Frakkland
62,1
V-Þýskaland
69,8
Japan
52,8
Italía
62,3
'ie'T'”'s-
Holland
55,4
Svíþjóö
60,0
Austurríki
64,9
Noregur
57,1
(Á grundvelli upplýsinga frá Alþjóöa
gjaldeyrissjóönum
í Washington, janúar 74)