Þjóðviljinn - 14.06.1974, Side 14

14 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Föstudagur 14. júni 1974
LEIF
NORMAN
ROSSE
GULL-
HANINN
hann. Hann viröir hana fyrir sér
meö ánægju.
Það á að ræsa fram mýrar og
votlendi, skipuleggja stærri
humlagarð, gera tilraunir með
hamp og hör — hollenskar kýr og
spænskt sauðfé... Og það sem
mest er um vert: akurlendið
verður aukið. Hægt verður að
rækta korn á stóru, samfelldu
svæði. Verðið mun hækka á næstu
árum, á korni sem timbri, skógar
og akurlendi búa yfir miklum
auði. Þetta á að verða fyrir-
myndarbúskapur, sem á að
trýggjs fjárhagsafkomu ættar-
innar um alla framtið. Ekkert
getur hindrað hann i þvi.
Hafði hann verið of meinlaus
við bóndann sem var með upp-
steit? Að visu hafði hann gefið sig
og yfirgefið býli sitt ásamt
skylduliði og húsdýrum eins og
hann hafði fengið fyrirmæli um,
en með réttu hefði átt að senda
hann til hýðingar eftir nætur-
heimsóknina. Hvernig færi ef
bændur og múgamenn hættu að
virða eignarréttinn?
Það var siðla kvölds sem það
gerðist og húsið var i fastasvefni.
Eina hljóðið sem rauf þögnina
var urgið i fjaðrapennanum i
vinnuherberginu, riddaraliðshöf-
uðsmaðurinn hafði vanið sig á að
skrifa hjá sér helstu viðburði
dagsins á'ður en hann gekk til
náða. Gult ljósið frá oliulampan-
um náði naumast út fyrir skrif-
borðið, herbergið var rokkið. Allt
i einu heyrði hann lágt hljóð, og
þegar hann leit upp, gat hann
greint veru i dyragættinni. Há-
vaxinn, dökkklæddur karlmaður
stóð þar hreylingarlaus og það
hvítmataði i augun.
— Hver eruð þér, hvað viljið
þér? spurði hann hranaiega um
leið og hann stóð upp og lyfti
lampanum. En um leið þekkti
hann manninn; það var bóndi
sem hafði búið á einni hjáleigunni
hans, lotinn, gamall vinnuþræll ó-
friður og nauðasköllóttur.
Höfuðsmaðurinn hafði alltaf
Listahátíö íReykjavík
7—21 JÚNÍ
MIÐAPANTANIR í SÍMA 28055
o
VIRKA DAGA KL 1 6.00 — 1 9.00
haft andúð á þessum manni, al-
veg frá barnæsku. Ef til vill var
það vegna augnanna. Hvitan var
óeðlilega áberandi og það var
eins og hann deplaði aldrei aug-
unum. Og svo var þessi hnöttótti,
gljáandi skalli — sagt var að hann
hefði misst hárið þegar hann var
drengur. Með hægð gekk hann inn
i herbergið og starblindi á
riddaraliðshöfuðsmanninn. — Þú
átt ekkert með að reka mig af
jörðinni minni, sagði hann.
— Jörðinni þinni? hreytti hinn
út úr sér. — Þú veist mætavel að
jörðin er hluti af óðalinu. Þú hefur
fengið að sitja á henni sem hjá-
leigu, en nú þarf ég sjálfur á
henni að halda. Þú hefur fengið
bréf upp á það frá ráðsmanninum
minum.
— Þetta er engin hjáleiga, ég
hef aldrei greitt afgjald eða unnið
skylduvinnu.
— Það sannar það eitt, að þú
hefur ekki uppfyllt skuldbinding-
ar þinar. Ég gæti rukkað þig um
margra ára afgjald ef ég vildi, en
ég skal ekki gera það ef þú flytur
burt mótþróalaust.
Hingað til hafði gamli maður-
inn haft stjórn á sér, en nú steig
hann feti framar og þreif harka-
lega i borðplötuna. — Ég á upp-
komna syni, sagði hann. — Ætlun-
in var að hann Pétur tæki við
jörðinni, hann er elstur.
— Ef til vill get ég útvegað þér
og sonum þinum eitthvað að gera
svaraði höfuðsmaðurinn. — En ég
hef annað að gera við jörðina.
Svona, farðu nú.
— Ég er enginn daglaunamað-
ur, sagði bóndinn og nú varð
röddin næstum ógnandi. — Ekki
synir minir heldur. Kaupmaður-
inn dó snögglega, það gafst ekki
timi til að festa það á blað, en
hann lofaði... Ég átti að taka við
jörðinni án afgjalds.
Öðalseigandinn hló hæönislega.
— Og hvers vegna, ef ég mætti
spyrja? Heldurðu að faðir minn
hafi verið einhver glópur sem gaf
frá sér jarðnæði og skóglendi?
Gamli maðurinn kyngdi, hann
virtist vera að hugsa sig um, en
svo tók hann til máls: — Ég átti
að fá jörðina sem þökk fyrir
hjálpina. Ég var ungur þá og
gerði það sem sem hann bað mig
um.
— Iljálpaðirðu löður minum?
Og hvaða hjálp gastu svo sem
veitt honum að þú verðskuldaðir
heila jörð að launum?
Enn einu sinni hugsaði gamli
maðurinn sig um. Siðan fór hann
að tala. Hægt og stirðlega sagöi
hann svo lurðulega sögu, að höf-
uðsmaðurinn sat orðlaus. Loks
spurði hann: — Þessi fáránlega
saga, sem þú hefur sagt hér um
föður minn heitinn — hafa aðrii;
vitneskju um hana?
— Nei, aldrei. Ég lofaði að
segja engum frá þvi.
Reyndu það þá ekki fram-
vegis heldur, það kæmi þér ekki
að neinu gagni. Þú hefur séð
Stokkinn á Torginu? Og þú veist
hvernig hýðing gengur fyrir sig.
Fyrst er glæpamaðurinn hlekkj-
aður á höndum og fótum, siðan er
höfuðið fest með hálsjárninu. Og
siðan bregður hrisvöndurinn á
leik. Sá hýddi er oft i óviti að refs-
ingunni lokinni, en hægt er að
vekja' hann til lilsins með fötu af
köldu vatni og þar stendur hann
sjálfum sér til háðungar. Og eftir
það vill enginn hafa neitt saman
við hann að sælda, hann er dæmd-
ur glæpamaður, stimplaður til
æviloka. Skilurðu hvað ég á við?
En bóndinn lét ekki hræða sig.
— Þú hefur ekkert yfir mér eða
jörðinni minni að segja, sagði
hann. —Þú hefur engan rétt til að
reka mig burt. Ef þú reynir það,
skal ég segja frá öllu saman, ég
skal segja frá þvi sem kaupmað-
urinn sagði og....
Þá reis höfuðsmaðurinn á fætur
og hrópaði fokreiður: —
Skilurðu það þá ekki, aumur
maður, að væri þessi lygi þin
Bókhaldsaðstoð
með tékkafærslum
®BÚNAÐARBANKINN
\T|/ REYKJAVÍK
sönn, þá ættirðu skilið þyngstu
refsingu. Ef þú segir þessa frá-
leitu sögu þina, ertu sjálfdæmdur.
Þá verður hýðing ekki látin
nægja, heldur lendirðu i tukt-
húsinu. Farðu nú, og hafirðu ekki
yfirgefið jörðina að þrem dögum
liðnum með allt þitt hafurtask,
skaltu hljóta verra af!
— Þú skalt fá að sjá eftir þessu,
hvæsti gamli bóndinn. — Ég
skal...
En áður en hann komst lengra,
hafði höfuðsmaðurinn, stæltur og
sterkbyggður, þrifið i bringuna á
honum og stuggað honum fram i
ganginn. Siðan ýtti hann honum
hranalega að útidyrunum, opnaði
þær og hratt öldungnum niður
tröppurnr, svo að hann hrasaði og
datt endilangur i sandinn.
Riddaraliðshöfuðsmaðurinn er
ungur, en hann er ekki alveg
óvanur þvi að fást við fólk,. Her-
mennskan hefur kennt honum að
agabroti verður að refsa harka-
lega, mildi er heimska. Faðirinn
hafði verið alltof gæfur gagnvart
bændunum. Hann var
kaupmaður, það voru fyrst og
fremst viðskiptin sem hann hafði
áhuga á. Búreksturinn var alltaf
aukaatriði hjá honum, bændurnir
fengu að hafa alla sina hentisemi.
Og nú hefnir það sin.
Höfuðsmaðurinn hefur ónota-
, legt hugboð um að hann hafi verið
of mildur. Það hefði átt að refsa
bóndanum, öðrum til viðvörunar.
En nú skal verða tekin upp önnur
stefna. Þýski ráðsmaðurinn hefur
verið aðstoðarliðsforingi hann
veit hvers virði agi er, hann mun
refsa þeim bændum sem reynast
uppástöndugir.
En nú vill hann ekki hugsa
meira um þetta. Jörðin var rýmd
áður en tilskilinn frestur rann út
og ráðsmaðurinn er byrjaður að
hrinda áætluninni i framkvæmd.
Stundarkorn rýnir höfuðs-
maðurinn með ákafa i plögg og
útreikninga, en sm&m saman
verður of heitt til að hann geti
unnið. Sólin er komin framhjá
stóra enska grenitrénu sem
skyggt hefur á lystihúsið. Það er
kominn timi til að fá sér blund.
Þá heyrast drunur i fjarska,
skot? Aðrar drunur, vissulega
var þetta skot! Og enn eitt! Hvað
er þetta? Hylling? En það er ekki
von á neinu kóngafólki né
erlendum herskipum, að þvi er
hann best veit. Og hver ætti að
vita það betur en hann. Hann
leggur við hlustir en það heyrast
ekki fleiri skot. Þess i stað heyrir
hann lágan dyn eins og i
trumbum. Hann skimar gegnum
litla gluggann i áttina að
borginni. Yfir henni hvilir hita-
nróða, það er ógerningur að
greina einstök borgarhverfi eða
byggingar, hann getur ekki einu
sinni greint virkið almennilega.
Þá fyrst verður honum ljóst
hvað hann hefur heyrt.
Aðvörunarskotin þrjú, neyðar-
trumburnar og nú kirkju-
klukkunar. Það brennur i
Kristianiu! Ilann finnur
sjónaukann og beinir honum að
borginni og nú er hann ekki
lengur i neinum vafa. Þykkur
reykur liggur yfir öllu hafnar-
hverfinu og logatungur teygja sig
upp á syðstu bryggju. Það eru
sjóbúðirnar sem brenna! Svo
virðist sem eldurinn hafi komið
upp i nánd við troðfullar vöru-
skemmurnar hans og hér eru
mikil verðmæti i húfi. Hamingjan
sanna.
Hann hleypur niður að aðal-
byggingunni. Fjöldi fólks hefur
safnast saman fyrir framan hana
og starir i átt til bæjarins og
bendir i uppnámi i áttina að
sjóbúðunum sem standa i Ijósum
loga. Allir lita spyrjandi á höfuðs-
manninn þegar hann nálgast, og
Vibeke konan hans, hleypur á
móti honum. En hann má ekki
vera að þvi að tala viö neinn,
gefur bara stuttaraleg fyrirmæli
og þegar hann kemur aftur út i
reiðfötum eftir andartak, er búið
að leggja á besta hestinn hans. Og
hann flengriður til borgarinnar.
Gyldenhahne höíuðsmaður fer
löngum hratt yfir, hvort heldur
hann er riðandi eða akandi, en
aldrei fyrr hefur hann verið svo
fljótur inn til bæjarins. Aðeins
tuttugu minútum siðar er hann
búinn að binda rennsveittan
hestinn i portinu hjá kaupmanni i
Vaterland og tekur á rás niður að
höfn. Við fyrstu sýn sér hann að
sjóbúð fjölskyldunnar er brunnin
til grunna ásamt öllu sem i henni
var: salti og korni og öllum nýja
varningnum sem fluttur var heim
FÖSTUDAGUR 14. júni
7.00 Morgunútvarp. Veður-
fregnirkl. 7.00, 8.15 og 10.10.
Morgunleikfimi kl. 7.20.
Fréttir kl. 7.30, 8.15 (og for- i;
ustugr. dagbl.), 9.00 og
10.00. Morgunbæn kl. 7.55. k
Morgunstund barnanna kl.
8.45: Bessi Bjarnason endar n
lestur sögunnar ,,Um loftin p
blá” eftir Sigurð Thorlacius |’
(15). Morgunleikfimi kl.
9.20. Tilkynningar kl. 9.30.
Létt lög á milli atr. Spjallað
við bændur kl. 10.25. Morg- u
unpopp kl. 10.25. Tónleikar
kl. 11.00: St. Martin-in-the- u
Fields hljómsveitin leikur
Sónötu fyrir strengjasveit i<
nr. 2eftir Rossini / Dietrich
Fischer-Dieskau syngur i<
,,Þrjár sonnettur Petrarca”
eftir Liszt / Jascha Silber-
stein og Suisse Romande 2(
hljómsveitin leika Fantasiu
fyrir selló og hljómsveit eft-
ir Masschet / Janos Starker
og Gerald Moore leika All-
egro appassionate fyrir
selló og pianó op. 43. eftir
Saint-Saéns. 2(
2.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilkynningar.
,2.25 Fréttir og veðurfregnir.
Tilkynningar. 2
3.00 Við vinnuna :Tónleikar.
4.30 Siðdegissagan: ,,Vor á
bilastæðinu” eftir Christi-
ane Rochefort. Jóhanna 2!
Sveinsdóttir les þýðingu 2!
sina (13).
15.00 Miðdegistónleikar. Sin-
fóniuhljómsveit. Lundúna
leikur „Gullöldina”, ballett- 2!
svitu eftir Sjostakovitsj, Je-
an Martinon stjórnar.
Hljómsveit óperunnar i
Rómaborg og Nýja fil- 2!
harmóniuhljómsveitin, Mir-
ella Freni og Nicholai
Gedda flytja ariur og dúetta
eftir Donizetti; Pradelli og
Downes stjórna.
15.45 Lesin dagskrá næstu
viku.
16.00 Fréttir. Tilkynningar.
16.15 Veðurfregnir.
16.20 Popphornið.
17.10 Tónleikar.
17.30 i Norður-Ameriku aust-
anverðri. Þóroddur Guð-
mundsson skáld fly tur
ferðaþætti (6).
18.00 Tónleikar. Tilkynning-
ar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Fréttaauki. Til-
kynningar.
19.35 Spurt og svarað.Guðrún
Guðlaugsdóttir leitar svara
við spurningum hlustenda.
20.00 Sinfónia nr. 3 i Es-dúr
„Hetjuhljómkviðan” op. 55
eftir Beethoyen. Sinfón-
iuhljómsveit iítvarpsins i
Baden-Baden leikur; Her-
bert Blomstedt stjórnar (frá
útvarpinu i Baden-Baden).
20.55 Seinustu ábúendur i
Arnabotni. Árni Helgason
stöðvarstjóri i Stykkishólmi
flytur erindi.
21.30 Útvarpssagan: „Gatsby
hinn mikli” eftir Francis
Scott-Fitzgerald. Atli Magn-
ússon les þýðingu sina (4).
22.00 Fréttir.
22.15 Veðurfregnir. Búnaðar-
þáttur. Jón Viðar Jón-
mundsson ráðunautur talar
um kynbætur nautgripa.
22.40 Létt músik á síðkvöldi.
Leon Sarsh, James Last og
The Howards syngja og
leika.
23.30 Fréttir i stuttu máli.
Dagskrárlok.

20.00 Fréttir.
20.25 Veöur og auglýsingar.
20.30 Kapp með forsjá. Bresk-
ur sakamálamyndaflokkur.
Þýðandi Kristmann Eiðs-
son.
21.25 Flokkakynning. Siðari
hluti. F’ulltrúar stjórnmála-
flokka, sem bjóða fram lista
við alþingiskosningarnar 30.
júni, kynna stefnumál sin i
sjónvarpssal. t þessum
hluta kýnningarinnar koma
fram fulltrúar frá Fram-
sóknarflokknum, Alþýðu-
flokknum og Fylkingunni.
23.10 Dagskrárlok.
Au^lýsing frá bæjarsímanum
Götu- og númeraskrá
fyrir Reykjavik, Seltjarnarnes, Kópavog, Hafnarfjörð og
Bessastaða- og Garðahrepp, simnotendum raðað eftir
götunöfnum og i númeraröð, er til sölu hjá innheimtu
Landssimans i Reykjavik, afgreiöslu Pósts og sima i
Kópavogi og Hafnarfirði. Upplag er takmarkað. Verð
götu- og númeraskrárinnar er 1.000 kr. fyrir utan sölu-
skatt.
Bæjarsiminn i Reykjavik
Indversk undraveröld.
Mikiö úrval af sérkcnnilegum, handunnum
munum til tækifærisgjafa, m.a. Bali-styttur,
veggteppi, gólf-öskubakkar, vegg- og horn-
hillur, rúmteppi og púðaver, bahk- og ind-
versk bómullarefni, Thai- og hrásilki, lampa- WB&f
fætur, gólfvasar, slæður, töskur, trommur, (il |]
tekk-gafflar og -skeiðar i öllum stærðum,
skálar, öskubakkar, kertastjakar, borðbjöll-
ur, vasar, könnur og margt fleira nýtt.
Einnig reykelsi og reykelsisker. Mikið úrval
ef mussum.
Jasmin
Laugavegi 133 (við Hlemintorg).