Þjóðviljinn - 25.06.1974, Blaðsíða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 25. júnl 1974.
LEIF
NORMAN
ROSSE
GULL-
HANINN
búist viö meiri viröingu frá þér,”
haföi pabbi sagt. En af hverju
gátu hinir fullorðnu aldrei skilið
æskuna. Þeir hföðu reynsluna,
þeir hlutu að vita hversu erfitt allt
saman var, höfðu sjálfir gengið I
gegnum það.
Ég skildi Hans, bóndastrákinn
sem braust út úr þröngsýnu
umhverfinu og skapaði sér fram-
tið i borginni, sem tók sér
nýtt nafn og varð ættfaðir
„nýrrar” ættar — þótt
ég aðhyllist ekki aðferðirn-
ar hans, þegar um fjáröflun
var að ræða. Og ég tók þá
ákvörðun meðan lestin þaut
áfram gegnum haustlitina í áttina
að þeim slóðum þar sem ættin átti
uppruna sinn, að éf ég eignaðist
einhvern tima son sjálfur, þá
skyldi hann sjálfur fá að ráða lifi
sinu, ráöa skoðunum sinum og
ákveða hvað hann vildi verða.
Æskan á nefnilega lika kröfu til
virðingar.
Blái akvegurinn var samhliða
járnbrautinni um skeið, svo
beygði hann inn i skóginn og hvarf
inn i okkurgula og rauða litadýrð.
Kannski var það einhvers staðar
þarna sem Hans Gyldenhahne
vék út i snjóskaflana á dimmu
vetrarkvöldi á leið að banabeði
föðurins Og nú var ég sjálfur á
leið að Hanabergi, jörðinni sem
gefin var með tveim orðum.
Irene var farin til Parisar, hún
hafði fengið styrkinn sem hún
sótti um. — Nú liggur við að ég
óski þess að ég hefði ekki fengið
hann, sagði hún áður en hún fór af
stað. I þrjá mánuði yrði hún burtu
— heila mannsævi. En ættfræðin
var góður félagi I baráttunni vi
einmanaleikann.
Það var auðvelt að finna
Hanaberg. Stöðvarstjórinn gaf
mér upp stefnuna, og vingjarn-
legur gamall bóndi með hest og
kerru leyfði mér að sitja i. Innan
skamms stansaði hann hjá
býlinu. En gat þetta verið rétt?
Kannski hafði hann misskilið
mig, tekið skakkt eftir. Rykið frá
þjóðveginum lagðist yfir van-
hirtan garð og ótólegt saurgult
hús með gráum gluggakörmum. 1
baksýn sá ég rauðmálaða hlöðu.
Ég hafði látið mig dreyma um
gamalt og veglegt timburhús,
veðraö af ágangi aldanna. Ég
hafði hugsað um fagurt ættaróðal
með gljáfægðum gluggum i fag-
urri hlið. Og þegar ég barði að
dyrum og gekk inn i eldhúsið, var
það nánast til að fá það staðfest
að ég væri á skökkum stað.
En svo var ekki, þetta var
Hanaberg. Og annað samnefnt
býli var ekki til I sveitinni. Fólkið
leit sposkt hvað á annað þegar ég
talaöi um ungan mann sem komið
hafði frá þessum bæ fyrir
tvönhundruð árum. En mér var
boöið upp á kaffi og hveitikökur
og þetta var hversdagslegt og
alúðlegt bændafólk, sem var
nýbyrjað að taka upp kartöfl-
urnar. Þarna var útvarp og
nýtfsku húsgögn og enginn hafði
áhuga á langa-langa-langafa
minum. Það var mér eins konar
léttir og huggun, þegar mér varð
ljóst að þetta fólk var ekki
vitundarögn skylt mér; fjöl-
skyldan hafði keypt jörðina fyrir
fimmtiu árum. Og hún hafði
byggt nýtt ibúðarhús.
— Ef þú vilt fá að vita meira
um fólkið hér I gamla daga, þá
veröurðu að spyrja kennarann,
sagði konan vingjarnlega. J—
Hann er að skrifa sögu
byggöarinnar, hann veit allt svo-
leiðis. Og þótt mig langaði mest
til að fara heim með næstu lest þá
fannst mér ég verða að gera allt
sem hægt var til að fá meiri
vitneskju, fyrst ég hafði farið alla
þessa löngu leið.
Og gamli maðurinn sem ég
hitti, vissi sitt af hverju um gömlu
ættirnar. Hann hafði varið
mörgum árum af ævinni til að
kynna sér sögu sveitarinnar og
vissi nöfhin á mörgum frá Hana-
bergi. En hann vissi ekki sérlega
mikið um lif einstaklinganna eða
persónulega einstaklinga. Sjúk-
dómar höfðu gengið yfir
byggðina, sömuleiðis vakningar,
bóndinn á Hanbergi sem rekið
hafði son sinn að heiman, vegna
þess að hann hafði hug á verslun,
hafði verið einn hinna frelsuðu.
Að þessu frátöldu hafi kennarinn
litið að segja sem gat varpað ljósi
á manninn bakvið nafnið.
— Getið þér ekki einu sinni
bent mér á eitthvert fantablóð
eöa spennandi sigauna I ættinni,
spurði ég með óslóarfasi. — Eitt-
hvað sem getur skapað einhverja
tilbreytni.
Hann mátti ekki halda að ég
heföi látið mig dreyma um mikil-
menni, dropa af aðalsblóði eða
leyndan konungsson. Mér stóð á
sama um stöðu mannanna i þjóð-
félaginu, ég hafði fyrst og fremst
áhuga á persónulegum eigin-
leikum þeirra. En um leið roðnaði
ég, þvi að i raun og veru var það
vlst einmitt eitthvað þvilikt sem
ég hafði vonast eftir: Dýrlegri
fortið, frægir forfeður til að varpa
ljóma á sjálfan mig. Hafði þetta
ekki búið undir allan timann!
Kennarinn hló. — Þetta hafa
verið traustir, norskir bændur,
þeir hafa trúlega ekkert haft
saman við fanta eða sigauna að
sælda. Rómantik get ég ekki gefiö
þér, það var ekki rómantiskt að
vera smábóndi i gamla daga, það
var strit og þrældómur fyrir dag-
legu brauði. Það er það reyndar
llka I dag, bætti hann við alvar-
legur I bragði.
Svo datt honum dálitið I hug og
fletti upp i bókunum sinum. Jú,
þannig var að faðir Hans hafði
gifst að Hanabergi árið 1711 og
hafði tekið með sér nafnið.
Upphaflega kom hann frá bænum
Bergi hátt i hllðinni. Og
kennarinn vissi ekki betur en
gömlu bæjarhúsin stæðu ennþá —
ef þau voru þá ekki nýhrunin.
Ekki vissi hann nákvæmlega hve
gömul stofan var, trúlega tvö til
þrjú hundruð ára, og það var
trúlegt, já, næstum öruggt þegar
hann hugsaði málið betur, að
einhverjir af forfeðrum minum
hefðu búið I þvi húsi. Það var
öldungis vist að forfaðir minn I
sjötta lið, Jens Kristiansen frá
Bergi, faðir Hans, hefði einmitt
flutt frá Bergstofu og að Hana-
bergi.
Berg var litið býli með
látlausum byggingum; það var
ekki yfirþyrmandi á neinn hátt
þegar ég nálgaðist neðan úr hlfð-
inni. En umhverfið var fallegt,
brattar hliðar með gullslit og
ryðrauðu ivafi og yfir öllu saman
blámóða greniskógarins. Ég gekk
ekki eftir veginum heim túnið,
treysti mér ekki til að tala við
fleira ókunnugt fólk, hnýsast og
spyrja, heldur gekk ég eftir
mjóum engjastig og fann góðan
útsýnisstað ögn ofan við bæinn.
Þaðan horfði ég beint niður á
Gömlustofu.
Eldgamalt timburhúsið hafði
bersýnilega ekki verið notað um
árabil. Það var samansigið og
skekkt og gluggarnir göptu að
mér. Neðan frá hafði húsið sýnst
all-reisulegt i hliðinni, en ofanfrá
séð var það lágt og kollótt og rann
næstum saman við umhverfið.
Or þessu óbrotna umhverfi
haföi hann komið, faðir fyrsta
Gyldenhahnans. Hér höfðu
forfeður minir lifað lifi sinu,
ræktað jörðina og sinnt
skepnunum, höggvið skóg þegar
með þurfti, étið vatnsgrautinn
sinn og elskað og farið til kirkju.
Og enn fyrr höfðu þeir trúlega
stöku sinnum drepið jarfa eða úlf
— einhvern veginn þannig höfðu
upplýsingar kennarans verið. Ég
var kominn á leiðarenda.
Kvöldið var kyrrt og hlýtt.
Skjóapar hoppaði eftir akrinum
fyrir neðan og tindi korn I sið-
búinn kvöldverðinn, þrjár skjöld-
óttar kýr röltu I átt að bænum —
og fyrir framan mig breiddi sveit
forfeðra minna úr sér. Þetta
rólega landslag, ávalar hliðar og
ásar sem hölluðu niður að ánni,
höfðu þeir haft fyrir augunum
alla ævi. Einn braust út, en lifið
hélt áfram eins og ekkert hefði i
skorist. Ef til vill var hún fjar-
skyldur ættingi unga stúlkan sem
rak kýrnar heim I kvöld-
mjaltirnar. Hún leit upp til min,
velti trúlega fyrir sér hvaða
flakkari þetta væri.
Ég hafði grafið upp langa röð af
forfeðrum undanfarna mánuði,
eða svo fannst mér. En þegar ég
fór nú að reikna, þá voru það
eðeins sex ættliðir sem ég vissi
eitthvað að ráði um. Og þótt fimm
bættust við, sem ég hafði fengið
litillega vitneskju um i dag, þá
var það ofurlitið brot af hinni
óendanlegu keðju sem ættin var.
Hvað voru svo sem fjögur
hundruð ár i sögu ættar? Og hvað
var ég i hlutfalli við alla þá sem
lifaö höfðu á undan mér?
Smákusk á himni eilifðarinnar,
örsmár hlekkur I keðju óendan-
leikans.
Friður landslagsins gat ekki
seytlað inn i mig, litadýrð hausts-
ins gerði mig eirðarlausan. Hér
var ég framandi og ibúðin heima i
Osló bjó yfir minningum. Enginn
átti von á mér. Og ég var ennþá
ekki búinn að átta mig á sjálfum
mér, ég vissi ekki hvað ég vildi.
Teiknibókin lá i grasinu, og ég
reyndi að rissa upp mynd af litla
býlinu fyrir neðan mig. En úr þvi
varð ekkert, myndefnið vakti
ekki áhuga minn. Þess i stað
leyfði ég blýantinum að taka
völdin eins og honum sýndist, og
úr þvi varð andlit, karlmanns-
andlit — en ég var ekki að hugsa
Lausn á
krossgátu
I = K, 2 = Ó, 3 = P, 4 = A, 5 = V,
6 = 0, 7 = G, 8 = U, 9 = R, 10 = B,
II = 0,12 = Þ,13 = É,14 = Y, 15 = F,
16 = 1, 17 = M, 18 = T, 19 = S, 20 = Ý,
21 = N, 22 = E, 23 = A, 24 = Æ,
25 = L, 26 = 1, 27 = Ð, 28 = H, 29 = J,
30= ö, 31 = D.
Þriðjudagur 25. júni
7.00 Morgunútvarp . Veður-
fregnir kl. 7.00, 8.15 og 10.10.
Morgunleikfimi kl. 7.20.
Fréttir kl. 7.30, 8.15 (og for-
ustugr. dagbl.).9.00 og 10.00.
Morgunbæn kl. 7.55. Morg-
unstund barnanna kl. 8.45:
Sverrir Hólmarsson heldur
áfram að lesa söguna
„Krummana” eftir Thöger
Birkeland (7). Tilkynningar
kl. 9.30. Létt lög á milli liða.
Morgunpopp kl. 10.25.
Morguntónleikar kl. 11.00:
Zdenik Bruderhans og Pav-
el Stephan leika Sónötu nr. 8
I G-dúr fyrir flautu og pianó
eftir Haydn / Wilhelm
Backhaus og Filharmóniu-
sveitin I Vinarborg leika
Pinókonsert nr. 27 I B-dúr
eftir Mozart, Karl Böhm stj.
12.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilkynningar.
12.25 Fréttir og veðurfregnir.
Tilkynningar
13.00 Eftir hádegið • Jón B.
Gunnlaugsson leikur létt lög
og spjallar við hlustendur.
14.00 Prestastefna sett i Hall-
grímskirkju.Biskup íslands,
herra Sigurbjörn Einarsson
flytur ávarp og yfirlits-
skýrslu um störf og hag
þjóðkirkjunnar á synodus-
árinu.
15.15 Miðdegistónieikar: Is-
lensk tónlist a. Tvisöngslög
eftir Jón Björnsson. Ólafur
Þ. Jónsson og Guðmundur
Jónsson syngja. Ólafur
Vignir Albertsson leikur á
planó. b. Sónata fyrir pianó
eftir Leif Þórarinsson. Anna
Áslaug Ragnarsdóttir leik-
ur. c. Fjórir söngvar eftir
Pál P. Pálsson við ljóð eftir
Ninu Björk Árnadóttur.
Elisabet Erlingsdóttir syng-
ur, höf. stj. Sinfóníuhljóm-
sv. Isl. leikur með. d. Sin-
fónietta fyrir blásara, pianó
og ásláttarhljóðfæri eftir
Herbert H. Agústsson.
20.00 Fréttir.
£0.25 Veður og auglýsingar.
20.30 Dagdraumar. Finnskur
leikþáttur án orða. Höfund-
ur Matti-Juhani Karila.
Leikstjóri Risto Linnus. Að-
alhlutverk Anneli Sari og
Markku Putkonen. Leikur-
inn gerist um aldamótin sið-
ustu og fer að mestu fram i
hugarheimi lestarstjóra,
sem árið um kring ekur lest
sinni fram og til baka hina
mörkuðu leið án tilbreyting-
ar. Hann leitar þvi á náðir I-
Sinfóniuhljómsveit Islands
leikur, Páll P. Pálsson stj.
16.00 Fréttir. Tilkynningar.
16.15 Veðurfregnir, Popphorn-
ið.
17.10 Tónleikar.
17.40 Sagan „Fólkið mitt og
fleiri dýr” eftir Gerald
Durrell.Sigriður Thorlacius
les þýðingu sina (8).
18.00 Tónleikar. Tilkynning-
ar. 18.45 Veðurfregnir.
Dagskrá kvöldsins.
19.00 Fréttir. Fréttaauki. Til-
kynningar.
19.35 Húsnæðis- og bygg-
ingarmál. Ólafur Jensson
ræðir við Gisla Júliusson
verkfræðing um varmadælu
til upphitunar húsa.
19.50 Sumarkvæði eftir Ingólf
Jónsson frá Prestbakka
Knútur R. Magnússon les.
20.00 Lög unga fólksins.Ragn-
heiður Drífa Steinþórsdóttir
kynnir.
21.00 Stjórnarskráin og lýð-
veldið. Ólafur Hannibalsson
flytur erindi.
21.30 Kórsöngur i útvarpssal:
Karlakórinn Þrestir syngur
lög eftir Pál Isólfsson, Pál
Þorleifsson, Friðrik
Bjarnason, Mozart og Sig-
fús Halldórsson. Einsöngv-
ari: Ólafur H. Eyjólfsson.
Undurleikari: Agnes Löve.
Stjórnandi: Eirikur
Sigtryggsson.
22.00 Fréttir
22.15 Veðurfregnir. Kvöldsag-
an: „Eiginkona i álögum”
eftir Alberto Moravia
Margrét Helga Jóhanns-
dóttir les sögulok (13).
22.35 Harmonikulög. örvar
Kristjánsson leikur.
22.50 A hljóðbergi.Hneyksli i
Bæheimi: Basil Rathbone
les sögu af Sherlock Holmes
eftir Sir Arthur Conan
Doyle.
23.40 Fréttir i stuttu máli.
Dagskrárlok.
myndunarinnar, og i litlu
húsi, skammt frá járn-
brautinni, býr stúlka, sem
hann heimsækir i vöku-
draumum sinum.
21.05 Heimshorn. Fréttaskýr-
ingaþáttur um erlend mál-
efni. Umsjónarmaður Jón
Hákon Magnússon.
21.40 íþróttir. Meðal efnis
verða myndir frá Islands-
glimunni 1974 og heims-
meistarakeppninni I knatt-
spyrnu.
Dagskrárlok óákveðin.
m
iftiiiii
Indversk undraveröld.
Mikið úrval af sérkennilegum, handunnum
munum til tækifærisgjafa, m.a. Bali-styttur,
veggteppi, gólf-öskubakkar, vegg- og horn-
hillur, rúmteppi og púðaver, bahk- og ind-
versk bómullarefni, Thai- og hrásilki, lampa-
fætur, gólfvasar, slæður, töskur, trommur,
tekk-gafflar og -skeiðar I öllum stærðum,
skálar, öskubakkar, kertastjakar, borðbjöll-
ur, vasar, könnur og margt fleira nýtt.
Einnig reykelsi og reykelsisker. Mikið úrval
af mussum.
Jasmin
Laugavegi 133 (við Hlemmtorg).
OTt'
Ófrúlegqi ldgt verö
Einstök
goeöi
BAfíUM
BfíEGST EKKI simi"YisaT
EINKAUMBOÐ: TEKKNESKA BIFREIOAUMBOOID Á ÍSLANOI
SoLUSTAOI R:
Hjólbarðaverkstæðiö Nýbaröi, Garðahreppi, simi 50606.
Skodabúðin. Kópavogi, simi 42606.
Skodaverkstæðið á Akureyri h.f^simi 12520.
Varahlutaverzlun Gunnars Gunnarssonar, Egilsstöðum,
Auglýsingasíminn er 17500
MQÐVIUINN