Þjóðviljinn - 14.07.1974, Qupperneq 16

Sunnudagur 14. júli 1974.
Almennar upplýsingar um lækna-
þjónustu borgarinnar eru gefnar i
simsvara Læknafélags Reykja-
vikur, simi 18888.
Kvöldsimi blaðamanna er 17504
eftir klukkan 20:00.
Kvöld-, nætur- og helgarvarsla lyfja-
búða I Reykjavik 12.-18. júli er I
Garðsapóteki og Lyfjabúðinni Iðunni.
Tannlæknavakt fyrir skólabörn i
Reykjavik er i Heilsuverndarstöðinni i
júli og ágúst alla virka daga, nema
laugardaga, kl. 9-12 f.h.
Slysavarðstofa Borgarspitalans
er opin allan' sólarhringinn.
Kvöld-, nætur-og helgidagavakt á
Heilsuverndarstöðinni. Simi
21230.
Heimskulega gerðinnkaup heildsalanna islensku sýna sig best á þessari mynd úr vöruporti (Ljósm. A.K.)
Á annað þúsund
heildverslana
starfa í landinu
Þegar vörubirgðir
hlaðast upp í vöru-
skemmum og hafnar-
bökkum, er ekki óeðlilegt
að fólk leiði hugann að
því á hvern veg innflutn-
ingsverslun landsmanna
sé háttað, hvort um sé að
ræða næsta skipulagslaus
innkaup, hvort hver sem
er geti tekið sig til og
keypt inn til landsins það
sem honum helst sýnist.
1 októberhefti Hagtiðinda er
að finna skrá yfir fjölda versl-
ana i landinu, heildverslana og
smásöluverslana.
Ef taldar eru saman heild-
verslanir, innflutningsverslan-
ir, aðrar en þær sem fást við
innkaup á biium og bilavara-
hlutum, bensini, olium og bygg-
ingarvörum, eru þessar versl-
anir 748 talsins, þar af 626 i
Reykjavik einni.
Séu hins vegar allar innflutn-
ingsverslanir taldar með verða
þær 994 talsins, þar af 771 i
Reykjavik.
Tölur þessar taka bæði yfir
einstaklinga sem reka heildsölu
og félög, sem til þess hafa verið
stofnuö.
Engan veginn er hægt að
segja að tölur þessar gefi til
kynna fleiri starfandi heildsölur
en i raun eru, þvi þær eru
byggðar á söluskattsskýrslu á
árinu 1973.
Hins vegar má ætla að fjöldi
heildverslana sé öllu meiri en að
ofan greinir, og bendir eftirfar-
andi til þess:
Hagstofan segir, aö ekki náist
til allra þeirra, sem heildsölu
reka, og nefnir til, að undan
sleppi svokallaðir vasabók-
haldsheildsalar. Þá hafa Hag-
stofunni borist fregnir af þvi af
og til, að verslanir séu reknar
án þess að til þess hafi verið
fengið tilskilið leyfi.
Hjá embætti borgarfógeta,
sem skráir veitt verslunarleyfi,
fékk blaðið þær fregnir, að á ár-
inu 1973 hafi verið veitt 61 leyfi
til heildsölu i Reykjavik, og eru
þvi ekki allir þeir leyfishafar
komnir á skrá Hagstofunnar, en
hún hefur veriö unnin á miðju
siðasta ári, svo varlega áætlað
er fjöldi heildsala á landinu
nokkuð á annað þúsundið.
20 þúsund krónur
Útgáfa heiídsöluleyfa á árinu
1973 var talin meö allra mesta
móti. Meðal ástæðna fyrir þvi er
sú fregn, sem gengið hefur um
verslunarheiminn, að hækka
eigi verslunarleyfin, en verð á
þeim hefur verið óbreytt siðan
1965.
Heildsöluleyfi kosta nú 20 þús-
und krónur og endurnýjunar-
gjald er 200 krónur. Smásölu-
leyfi kostar hins vegar 5 þúsund
krónur, en 123 slfk leyfi voru
gefin út i Reykjavik einni á ár-
inu 1973.
Skyldur heildsala
Það eru hvorki miklar né
merkilegar þær skyldur, sem
heildsölum er ætlað að full-
nægja, til þess aö fá leyfi útgef-
in.
1 lögum númer 41 frá 1968 er
að finna gullvæga setningu sem
þessa I fyrstu grein laganna:
,,að þeir aðilar, sem fást við
verslun, séu búnir þeim hæfi-
leikum, að þeir geti uppfyllt
skyldur, sem sllkur rekstur
ieggur þeim á herðar gagnvart
viðskiptavinum sinum og sam-
félaginu;”
Þetta er gott og blessað. En
svo kemur að þvi hvernig slikir
menn skuli vera: Hafa islenskt
rikisfang og vera fjárráða. Þeir
eiga að hafa lokið prófi frá
verslunarskóla, eða hafa aðra
menntun, sem ráðherra telur
jafngilda. Enn fremur má veita
þeim verslunarleyfi, sem i þrjú
ár eða lengur hafa starfað við
verslun, og sótt námskeið i
verslunarfræðum að þeim tima
liðnum. Búið og upptalið með
mannagildið. Höfundur laganna
var þáverandi viöskiptamála-
ráðherra, doktor Gylfi Þ. Gisla-
son.
Skyldu lögin vera
haldin?
6. grein umræddra laga
hljóðar svo:
...Verslunarleyfi má ekki
veita starfsmönnum rikisins
eða rikisstofnana, starfsmönn-
um sveitarfélaga eða stofnana
þeirra og heldur ekki opinber-
um sýslunarmönnum né mök-
um þeirra, ef hjón búa saman,
nema ráðherra hafi úrskurðað,
að verslunarreksturinn megi
samrýmast stöðu þeirra”.
Þessi lagagrein á bæði við um
smásöluleyfi og heildsöluleyfi. I
fljótu bragði kemur manni I hug
fjöldinn allur af opinberum
starfsmönnum sem eru á kafi i
alls kyns verslunarvafsti. En
skyldu þeir allir hafa fengið
leyfi ráðherra til sliks reksturs?
Það væri ef til vill ekki fráleitt
að skipa eina nefnd eða svo til
að kanna þetta. Nefndir hafa
veriö skipaðar af minna tilefni,
og ef til vill gæti þetta orðið til
þess að kjörnir ráöamenn, al-
þingismenn og ráðherrar, gætu
losað sig við ýmsa þá ónytj-
unga, sem allt of mikiö er af I
stjórnkerfinu.
19 dagar i stað
þriggja
En aftur að vöruinnkaupum
heildsalanna.
Lögin um 25% geymslufjár-
skyldu voru sett til þess að
draga úr verslunarhraðanum.
40—50% þeirra vörutegunda,
sem keyptar voru til landsins
siðasta ár eru undanþegnar 25%
geymslufjárskyldunni, en samt
sem áður hefur þegar á einum
og hálfum mánuði náðst til 650
miljóna af peningum verslunar-
innar.
Þrátt fyrir lagaákvæði þessi
hlaðast vörur upp I vöruskemm-
um og á hafnarbakkanum.
Millilandaskipin hafa orðið fyrir
verulegum töfum vegna þess að
ekki hefur verið hægt að losa úr
þeim farminn. Sérstaklega er
þetta tafsamt fyrir þau skip sem
flytja vörur sem verður að
geyma innanhúss. Þannig var
það til dæmis með Skógafoss.
Hann kom til landsins 20. júni.
en komst ekki héðan fyrr en 9.
júli. Eðlilegur losunartimi hjá
honum eru 3—4 dagar. Hann var
sumsé notaður sem vöru-
skemma i 15—16 daga.
Ekki munu það vera neinir
sérstakir vöruflokkar, sem ekki
eru leystir út úr tollvörugeymsl-
unum. Þó mun þar bera minna á
daglegum neysluvörum, heldur
en vörum, sem minna eru not-
aðar hvern dag.
Vöruskortsleikur
Það hlýtur að vera rökrétt að
álykta sem svo, að mestur hluti
þeirra gifurlegu vörubirgða,
sem hér hafa hlaðist upp, sé
hingað kominn fyrir heimsku-
lega gerð innkaup heildsala-
stéttarinnar, sem pantar sér
vörur erlendis frá án þess að
hafa gert sér grein fyrir þvi
hvernig hún eigi að leysa þær út
úr tolli. Slikt eru ekki meðmæli
með heilli starfsstétt.
Annað, sem ekki flokkast
undir meðmæli, má nefna. Er
þar vöruskortsleikurinn, sem
smásalar og heildsalar léku
fyrir kosningar.
Eins og hverjum, sem ihugar,
má vera ljóst, eru verslanir, og
þá sérstaklega matvöruversl-
anir, hinir ákjósanlegustu staðir
til þess að reka áróður.
Þó að sleppt sé upplimingum
kaupmanna á barnalegum slag-
orðalimmiðum Sjálfstæðis-
flokksins, er af nógu að taka I
þessu efni. Eitt bragð reyndu
verslunarherrarnir fyrir siðustu
alþingiskosningar, en hversu
mikinn árangur það hefur borið
veit enginn, og verður aldrei
vitað.
Það var bragðið, að láta tæm-
ast úr búðarhillunum hjá sér á-
kveðnar vörutegundir, sem
mikið er keypt af, og segja svo
nokkur hundruð viðskiptavinum
dag hvern, að svo sé nú ástatt
eftir þriggja ára vinstri stjórn I
landinu: vöruskortur!
Á sama tima biðu þessar
sömu vörur ótollafgreiddar i
vörugeymslum, eða einfaldlega
lágu frammi á lagerum verslan-
anna.
Hreingerning
Viðbrögð verslunarstéttar-
innar við þeirri viðleitni rikis-
stjórnarinnar að draga úr pen-
ingasteyminu, minnka gjald-
eyriskaup með lögunum um
25% geymslufjárskyldu þeirra
sem kaupa eitt eða annað fyrir
gjaldeyri hafa öll verið á einn
veg: Hún hefur neitað eins og
henni hefur frekast verið unnt,
aö gangast undir þær skyldur
sem lögin hafa á hana lagt og
neitað að taka þátt i þvl að bera
Framhald á bls. 13
Skipulagsleysi og glundroði í viðskiptamálum hafa orðið þess
valdandi að vörubirgðir hlaðast upp í landinu