Þjóðviljinn - 18.03.1975, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 18. marz 1975.
Þriöjudagur 18. marz 1975. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Aö þessu sinni skulu kynntar
hér i hagmálaþætti hugsanir
þritugs háskólakennara i Par-
is, Jacques Attaii.en hann var
einn þeirra hagfræðinga sem
Mitterand, frambjóðandi
vinstri manna, hafði að ráðu-
nautum i siðustu forsetakosn-
ingum i Frakklandi og þóttu
duga honum vel.
Þessi ágæti maður hefur að
vonum velt mjög fyrir sér
efnahagslegri stöðu Frakk-
lands, ekki sist á þeim viösjár-
verðu timum sem nú rikja i al-
þjóðaviðskiptum. Hann bendir
á þrjá hugsanlega kosti. Einn
er sá aö frakkar gerðust al-
gerlega sjálfum sér nægir og
lokuöu landamærunum. Þvi
fylgdi efnahagslegt hrun.
Annar kosturinn er sá sem
nú er fylgt, menn steypa sér út
i alþjóðlega verkaskiptingu
meö þvi stjórnleysi sem þar
fylgir: framleiða eitthvað,
hvað sem er, til aö borga
hömlulausan innflutning.
(Ætli við könnumst ekki við
kredduna!). begar tekið er
þátt i þessum leik i heimi þar
sem sérhvert iðnvætt viðskipt-
aland er að framleiðslugerð
sams konar og granni þess, þá
er tekin sú áhætta að einn góð-
an veðurdag sé orðinn hörgull
á einhverju sem „gleymdist”
að framleiða.
Þriðja leiðin er hin eina
raunhæfa lausn, en það er að
vera sjálfs sin ráðandi. Það
þýðir að landiö eignist i svo
sem einum tug iðngreina stór-
fyrirtæki á heimsmælikvarða
sem megni að tryggja fram-
leiðslu sina og framkvæma
rannsóknir til þróunar. Siðan
leiti landið tengsla við önnur
lönd sem sitji þá fyrir um kjör
og framleiði annað en það
sjálft. Hópur slikra landa sem
bæta hvert annað upp geri
með sér samning til langs
tima og leiti samstöðu i utan-
rikispólitik. Með þessum hætti
væri gengið þvert gegn hags-
munum auðmagnsins sem
ekki gest að þvi þegar svæði
hafa háttbundna efnahags-
samvinnu sin I milli I þvi skyni
aö vera sjálfum sér næg. —
Framar öllu veröur að ná
valdi á fjárfestingu og beina
henni samkvæmt vali að verk-
efnum I þágu þjóðarheildar,
en það þýðir aö gengið sé á
svig við skammtima hags-
muni auðmagnsins.
Eins og menn sjá er Jacques
Attali djarfur og hraustur,
hugsun hans er ekki hneppt i
neina fjötra og hann fæst við
mjög raunveruleg vandamál,
sem einmitt vegna kreppuá-
stands viða um lönd eru enn
brýnni en ella. Sum þeirra
þekkja islendingar mæta vel.
Efnið er endursagt úr
frönsku blöðunum le Monde og
le Nouvel Observateur.
hj—
Minnkandi afrakstur
fjármagns og hagvaxtar
og ráö til úrbóta
Hvarvetna i auðvaldsheim-
inum verður vart við tilhneig-
ingu auðmagnsins til minnk-
andi arðsemi. Franska hag-
stofan telur að arðsemin hafi
byrjað að minnka upp úr 1960.
Rannsókn á vegum Yale-há-
skólans i Bandarikjunum og
Brookings-stofnunarinnar
undir stjórn E.A. Nordhaus
sýnir, að arðgjöf reiknuð á
fastaf jármuni hrapaði úr
10,4% 1965 niður i 5,4% 1973.
Timaritið Business Week hef-
ur nýlega sett fram þá áætlun
að svona reiknuð arðgjöf hafi
verið 5% á sl. ári.
Hagfræðingurinn Colin
Clark hefur framkvæmt slika
útreikninga fyrir Astraliu og
Bretland og hafa þeir gefið
svipaðar niðurstöður.
Um það er að ræða að það
þarf æ meira fjármagn til að
skapað verði jafn mikið af
virðisauka. Meðal ástæðna
nefnir Attali þessar: Tækni-
framfarir eru takmarkaðar á
sumum sviðum, vinnan er of
mikið sérhæfð, — hann nefnir
einnig risafyrirtækin og ágalla
i félags- og framleiðslugerð
þjóðfélagsins.
Attaiibendir á að það borgi
sig yfirleitt ekki fyrir góðan
fjármálamann aö leggja fé i
undirstöðugreinar og i sam-
göngugeirann vegna þess að
þarna sé ágóði litill, en þegar
til lengdar lætur koma þarna
upp hömlur á heildararðsemi
auðmagnsins (og förum við þá
e.t.v. að skilja betur hvað Att-
ali á við).
Pólitísk lausn
Bandaríkjanna
Þetta, að dregið hefur veru-
lega úr arðsemi auðmagnsins
i voldugasta auðvaldsrikinu,
Bandarikjunum, hlýtur að
knýja bandarisk stjórnvöld til
að endurheimta bandariskt
fjármagn heim þar sem það
hefur verið fest erlendis, eða
a.m.k. að girða fyrir endur-
fjárfestingu ágóðans erlendis.
Vandamálið er það að nú og
á næstu árum þurfa Bandarfk-
in gifurlegt fjármagn til að
endurskapa framleiðslu-
grundvöll sinn og gera þannig
auðmagnið aftur arðbært
heima fyrir og þess vegna er
lágmarkskrafa að ágóði af
bandarisku fjármagni erlend-
is verði nýttur til þeirrar
endursköpunar. Ekki veiti af
þvi að æ meiri fjárfestingu
þarf á hverja framleiðsluein-
ingu.
Þannig muni sannkallað
„fjárfestingarstrið” vera i
uppsiglingu milli Bandarikj-
anna og helstú fylgirfkja
þeirra I auðvaldsheiminum,
þvi að bandaríkjastjórn hafi i
hyggju að láta vina- og við-
skiptalönd sin greiða fyrir við-
reisn eigin efnahags. Það er
auðskilið að t.d. bretar mundu
ekki vilja láta fjármagn
streyma út úr sinu fjármagns-
hungraða landi til Bandarikj-
anna til að kosta tæknilega
endurnýjun þar.
Bardagaaðgerðirnar i þessu
striði gætu verið margvisleg-
ar: Bandarikin hættu að
styðja riki sem eru pólitiskt og
efnahagslega veikburða, t.d.
Chile, þá yrði ástandið þar
mjög ótryggt og fjármagnið
hrökklaðist heim.
Nú þegar er sjáanlegt að
Bandarikin beita þrýstingi i
sambandi við alþjóða fjár-
málakerfiö. Kissinger leitast
við aö koma á fót oliusjóðum i
þvi skyni að oliuskuldir
evrópurikja gagnvart aröbum
breytist i skuldir evrópurikja
gagnvart Bandarikjunum.
Takist þetta er sem best hægt
að setja lánaskrúfu á evrópu-
rikin — I krafti oliunnar
ómissandi — svo að þau leyfi
bandariskum fyrirtækjum að
flytja ágóða sinn heim til
Bandaríkjanna.
Þá bendir Attali á yfirburði
Bandarikjanna i matvæla-
framleiðslu i sveltandi heimi
og segir aö óliklegt sé að þau
noti ekki aðstöðu sina að þvi
leyti til að setja öðrum stólinn
fyrir dyrnar.
Verðbólga og
hagvöxtur
Attali telur að verðbólgan
muni blómgast og dafna á
næstu árum. Bandarikjamenn
geti þvi aðeins gert fjármagn-
ið arðvænlegt heima fyrir að
þeir glæði neyslu, en einfald-
asta aðferðin til þess er að ýta
undir verðbólgu. Liklegt sé að
flest auðvaldsriki sætti sig við
verðbólgu af þvi að hagvöxtur
helst þvi aðeins i viðteknu
formi að hún riki — enda hefur
auðmagninu tekist að fá
bandamenn hjá fólki, almenn-
ingi, sem ekki á fjármagn þvi
að allir þeir sem taka að láni
hagnast á vaxandi verðbólgu.
Og eru það gamalkunn sann-
indi fyrir islendinga. Að visu
— segir Attali — eru þetta
ekki hagsmunir heildarinnar,
en hver fyrir sig hagnast. Rök
auðmagnsiris og vaxtar þess
ganga nefnilega gegn hags-
munum almennings og mann-
kyns, ef grannt er skoðað.
Attalier sannfærður um það
að hagvöxtur er vafasöm
blessun fyrir iðnvæddu löndin.
Hann bendir á að með svipuð-
um hætti og unnt er að tala um
minnkandi arðsemi fjár-
magns sé hægt að tala um
minnkandi félagslegan ávinn-
ing af hagvexti.
Þetta þýðir að hver ný við-
bót við þjóðarframleiðsluna
hafi I för með sér æ minni viö-
bót við félagslega velferð.
Menn eru farnir að gera sér
ljóst að hagvöxtur þýðir ekki
endilega lengdar ævilikur,
hærra menningarstig og auk-
inn fritima. Með öðrum orðum
krefst hagvöxtur nú meira og
meira fjármagns til að skapa
minni og minni velferð.
Viö þessum efnahagslega
vanda hefur auðvaldsskipu-
lagið þriþætt andsvar: Hið
fyrsta er verðbólga sem teng-
ist eins og áður segir minnk-
andi framleiðni auðmagns og
er að vissu leyti skattlagning
til uppskiptingar á tekjum i
þjóðfélaginu, án þess að sú
skattlagning gerist fyrir opn-
um tjöldum. Með þvi að hækka
allar tekjur i krónutölu slær
verðbólgan hulu yfir minnk-
andi félagslegan ávinning af
framleiðslunni. Þannig er
verðbólgan hvort tveggja i
HLUTABRÉFFALLA
Linuritið sýnir hreyfingar á gengi hlutabréfa I London á sl. ári. Gengi
hlutabréfa er undir ýmsu komið og iðulega er þaö harla óstöðugt. En að
baki tilviljunarkenndra hreyfinga þess eru arðgreiðslur og ágóöavon,
sem aftur byggjast á arðsemi auðmagnsins en hún fer nú rýrnandi.
Einmitt failandi gengi hlutabréfa er eitt af einkennum nýverandi
kreppuástands i forysturikjum auövaldsins. Svokölluö Financial Times
visitala hlutabréfa i Bretlandi stóð i 500 stigum i ársbyrjun 1973, en I lok
1974 var hún komin niður i 170 stig.
senn merki um þjóðfélagslega
upplausn og andsvar við
henni.
Vatn á myllu þeirra
f jölþjóðlegu
Hið annað svar auðvalds-
skipulagsins við vandanum er
það að gera heiminn allan að
einum markaði, þvi aðeins
fæst nógu stór markaður fyrir
þá fjárfestingu sem tæknin nú
krefst. Þetta er hins vegar
mjög háð efnahagspólitik iðn-
væddra rikja en hún hefur
verið miðleitinni iðnvæöingu i
kringum nokkur risavaxin
fjölþjóða fyrirtæki i hag.
Þetta kallar svo á þriðja
andsvarið: framleiðsla verður
alþjóðleg að þvi leyti að al-
þjóðleg verkaskipting stór-
eykst og framleiðsla ákveð-
inna vörutegunda einskorðast
við þau svæði þar sem hagn-
aður á framlagt fjármagn er
. mestur. Það getur hins vegar
komið Evrópu á vonarvöl og
skilið efnahag hennar eftir
mjög bæklaðan nema við sé
brugðið af pólitisku áræði.
Binda þarf endi á þessa þri-
þættu þróun segir Attali, þvi
ella fæst engin lausn: Eða
hvort vilja menn heldur mik-
inn hagvöxt með meiri við-
skiptahalla og gifurlegri verð-
bólgu, eða minni hagvöxt og
meðfylgjandi óviðráðanlegt
atvinnuleysi?
Jafna félagslegan
mismun
Og nú kemur Attalimeð sina
pólitisku lausn á vandræðum
efnahagslifsins, — lausn sem
hann útskýrir að visu aðeins
mjög lauslega. Hann segir að
finna þurfi nýja skipan á
framleiðsluhætti og neyslu-
venjur og koma alþjóðlegum
tengslum i nýtt horf. í þvi
sambandi þurfi að keppa að
þrem markmiðum samtimis:
Draga úr ójöfnuði i þjóðfé-
laginu, — i framleiðslunni með
hnitmiðaðri áætlanagerð fjár-
festingar i iðnaði og opinber-
um framkvæmdum, — i tekj-
um og eignum með þvi að
þrengja tekjubilin bæði hjá
launafólki og þeim sem njóta
öðruvisi tekna, — i valdbygg-
ingu þjóðfélagsins með þvi að
dreifa nú miðstýrðu valdi,
hafna of mikilli sérhæfingu og
dreifa ábyrgð i atvinnulifi og
opinberum málum.
Virk atvinnupólitík
Annað markmiðið er að
koma upp forgangsvali i iðn-
þróun, en það þýðir með öðr-
um orðum að stjórnvöld og al-
menningur gegnum þau ráði
þvi vitandi vits hvaða greinar
skúli þróaðar, hvar og hvern-
ig. Attali kvartar yfir þvi að
nú — á yfirráðatíma hins al-
þjóðlega markaðar — fari sér-
hæfing i iðnaði einungis að
duttlungum auðhringanna.
Þetta stofni tilveru innlendra
fyrirtækja i voða en á þeim
byggjast bæði gjaldeyristekj-
ur til langframa og full at-
vinna i landinu. Þannig skuli
opnað fyrir almenna umræðu
um það að hve miklu leyti á að
umbera starfsemi fjölþjóða
fyrirtækja.
Þegar þetta val á iðnaðar-
og atvinnumunstri hefur farið
fram skal unnið að þvi að efla
þá atvinnuvegi sem reynast
hafa grundvallarþýöingu. Þá
þarf að gera gjaldgenga á
heimsmælikvarða og skal
ekkert til sparað: timabund-
inn greiðsluhalli hjá rikissjóði
vegna lána og styrkja sakar
ekki og ekki heldur viðskipta-
halli út á við vegna innflutn-
ings á fjármagnsvörum (þessi
pólitik minnir mjög á stefnu
vinstri stjórnarinnar hér að
afla framleiðslutækja i út-
flutningsatvinnuvegina).
Þriðja markmiðið eru nýjar
aðferðir á vinnustað og er það
litiö útlistað hjá Attali. Hann
drepur á það að hugsa þurfi
alla verkaskiptingu upp á
nýtt, hann hefur horn i siðu
færibands og of einhæfrar
vinnu. Allir verkamenn fái
verkþjálfun og kauptrygg-
ingu.
hj
Fréttabréf frá Gísla Guðmundssyni Súgandafirði
Sve'itarstjóri, kaupfélags-
stjóri, vigtarmaður og
guðspjallamaður
Suðureyri, 6. mars 1975
Eins og sjá má hér að neðan eru
þaö 6 verstöðvar, þær nyrstu á
Vestfjöröum, sem ég hefi leitað
mér frétta frá, viðvikjandi afla I
febrúarmánuði. Róðrafjöldi bát-
anna i sumum verstöðvum sýnir
að notaöir hafa verið allir virkir
dagar mánaðarins. Það er þó ekki
þar með sagt að tið hafi verið góð,
öðru nær. Það er róið næstum þvi
alla daga, hvernig sem viðrar.
Bátar frá verstöðvum við Isa-
fjarðardjúp og héðan frá Suður-
eyri, fara oft i norð-austan átt
suður fyrir Látrabjarg og suður
að Kolluál. Einnig er oft róið
norður fyrir Hombjarg þegar
vestan og suð-vestan átt rikir. Á
milli bjarga eru 86 sjómilur, en
linuveiðisvæði bátanna og þá
einnig veiðisvæði togskipa er um
190 sjómílna svæði frá Kolluál
sem er sunnan til i Breiðafirði og
norður með Vestfjörðum og
Ströndum alla leið norður að
Húnaflóa-dýpi. A þessu svæði öllu
eru góð fiskimið. Meira að segja
gullkistur. T.d. svo eitthvað sé
nefnt: Vikuráll, Barðagrunn,
Halinn, Kögurgrunn, Hornáll, og
Hornbanki. Það er oftast nær
mikið af skipum á Vestfjaröamiö-
um, oft heyrist það lika aö skip
hafi komið með mikinn afla það-
an. A Vestfjarðamiðum koma oft
hörö veður og hættuleg, t.d. norð-
an fárviðri með snjókomu og
mikilli og hættulegri Isingu á
skipum, og er þá venjulega leitað
vars á fjörðum inni.
Löglærður
sveitarstjóri
Gestur Kristinsson sem tók við
sveitarstjórastörfum hér, siðast-
liðið haust, varð vegna veikinda
sinna að hætta starfi. í hans stað
hefur nú verið ráðinn nýr maður.
Nafn hans er Hlöðver Kjartans-
son. Hann er lögfræðingur að
mennt, frá i vetur. Hlöðver er
bróðir Guðvarðar, sem var hér
kaupfélagsstjóri i 2 ár. Hlöðver er
kvæntur súgfirskri konu. Heimili
þeirra hefur verið i Reykjavik, en
hún er lærð hjúkrunarkona.
Sveitarstjórinn nýi mun koma
hingað næstu daga, og þá án
konu,fyrstum sinn. Hlöðver er 27
ára gamall. Maður og kona eru
eitt og það sem Guð hefur sam-
einað má maðurinn ekki sundur
skilja, nema þá stutt.
Undanfarna daga, eða um 70
klukkustundir, var hér maður á
vegum hreppsins, sem vann að
þvi að stika dýpið i hreppsreikn-
ingum og koma þar endum sam-
an, reikningslega.
Talið er nú sennilegt að opinber
hreppsfundur verði haldinn þegar
fram i aprilmánuð kemur. Svo-
leiðis fundir hafa ekki verið
haldnir hér siöastliðin 3 ár. Menn
hér,sem eitthvað hugsa, biða nú I
ofvæni eftir þeirri stundu er upp-
lýst verður hversu djúpir þeir
eru, skuldaálar hins súgfirska
sveitarfélags.
Missa kaupfélags-
stjóra og guðspjalla-
mann
Það er nú fullvist, að kaupfé-
lagsstjórinn okkar, Jörundur
Ragnarsson, hættir störfum i vor
eða 1. mai. Það er lika satt, að
vigtarmaðurinn hér á Suðureyri
mun láta af störfum þann 15. mai
nk. Hann mun ætla sér að lifa það
sem eftir er á þvi sem velta kann
af borðum ellimálaráöherrans
Matthiasar Bjarnasonar. Guö-
spjallamaðurinn Auður Eir mun
fara héöan i haust, að lokinni árs-
dvöl, enda mun það vera þunnt
heimilislif, að eiga maka sinn all-
ar stundir i öðru landi, já og það i
Frakklandi.
Við heyrum oft sjómannskon-
umar kvarta, þegar menn þeirra
eru langdvölum burtu frá heimil-
unum, ekki sist, ef þeir eru i
Noröursjónum.
Gisli
Febrúarafli togaranna:
Bessi, Súðavik 505.0 tonn 4 landanir
Július Geirmundsson Isafirði 402.0 t 4 landanir
Guðbjartur Isafirði, 382.0 t 3 landanir
Guöbjörg Isafirði, 301.0 t 3 landanir
Dagrún Bolungarvik 304.01 3 landanir, byrjaði 8/2 1975
Páll Pálsson Hnifsdal 47.111 löndun, var I slipp og viögerð.
Framnes 1 Þingeyri 396.0 t 3 landanir.
Trausti Súgandafirði 125.0 t 2 landanir.
Trausti landaði 3. mars 79.8 t og kemur sá afli að sjálfsögðu á
skrá I mars.
Afli skuttogara er veginn slægður.
Afli linubátanna er veginn óslægður.
Febrúarafli bátanna:
Þá er það febrúarafli linubátanna og byrja ég þá á Suðureyri við
Súgandaf jörö:
Bátur tonn róörar Þar af steinb. % Steinb. I % af öllu
Kristján Guðmundsson, 1975 .... 144.7 23 66.8 2
Afli Kristján i febrúar 1974 91.0 13.6 15.0
Ólafur Friðbertsson, 1975 139.5 23 69.3 49.8
Afliólafsifebr. 1974 61.4 3.7 6.0
Sigurvon 1975 129.2 23 58.6 45.4
Afli Sigurvon i feb. 1974 60.1 5.8 9.5
Ég hef ekki kynnt mér steinbitsmagn nema á Súgandafiröi.
ísafjörður:
Orri...............................159.0 24
VikingurlII (þriðji)...............132.0 23
Guðný .............................. 84.0 20
Allir þessir 3bátar landa hjá Norðurtanganum h.f. Isafirði.
Bolungarvik:
Bátur Tonn Róðrar
Guðmundur Péturs 134.3 24
Sólrún..........126.1 24
Hugrún..........121.9 24
JakobValgeir..... 32.3 14
Flateyri við önundarfjörð:
Sóley..................................88.0
afli Sóleyjar er veiddur I net
Vlsir..................................65.4
Bragi..................................49.8
Kristján...............................44.3
Þingeyri:
Framnes ...............................133.0
21 löndun
18 landanir
14 landanir
14 landanir
211öndun
Og þá eru þessar 6 verstöðvar sem ég gat um i upphafi upptald-
ar.
Nýr flokkur í Noregi
Sósíalíski vinstri-
flokkurinn
Þrándheimi 17/3 ntb — Um helg-
ina var haldiö I Þrándheimi
landsþing Sósiallska kosninga-
bandalagsins. Þar var samþykkt
að stofna nýjan flokk og honum
valiö nafniö Sósialiski vinstri-
flokkurinn. Formaöur hans var
kjörinn þingmaðurinn Berit Aas.
Stofnun flokksins þýðir þó ekki
að flokkarnir sem að SV standa
verði lagðir niður strax. Þingið
ákvað að fylgja samþykkt siöasta
landsþings um að flokkarnir skuli
ekki lagðir niður fyrr en i árslok
1976.
Á þinginu voru samþykkt drög
að stefnuyfirlýsingu nýja flokks-
ins en ýmis atriði sem varða
fræðilegan grundvöll flokksins og
tengsl hans viö riki sósialismans
voru látin biöa betri tima. Einnig
var samþykkt yfirlýsing um við-
horfið til hinnar sósialisku heims-
hreyfingar þar sem innrás Sovét-
rikjanna i Tékkóslóvakiu er for-
dæmd. Ekki voru menn þó á eitt
sáttir um þetta atriöi og sátu allir
fulltrúar kommúnistaflokksins
hjá nema einn sem vildi fella
þetta niður.