Þjóðviljinn - 18.03.1975, Blaðsíða 12

12 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 18. marz 1975.
Stofnfjársjóður fiskiskipa
veltir yfir 2 miljörðum kr.
segir sjávarútvegsráðherra í svari til Geirs Gunnarss
þingsjá
Sjávarútvegsráðherra hefur
nýlega svarað skriflega spurn-
ingum Geirs Gunnarssonar um
Stofnfjársjóð fiskiskipa. Fram
kemur að afborganir og vextir af
stofnlánum fiskiskipa á árinu 1975
nema aðeins óverulega miklu
hærri upphæð en heildargreiðslur
úr Stofnfjársjóði fiskiskipa, en
heildarinnstreymi I Stofnfjársjóð
frá útgerð og sjómönnum af ó-
skiptu aflaverðmæti er talið muni
ncma um 2,2 miljörðum króna.
Hér fara á eftir spurningar
þingmannsins og svör ráðherra:
1. Hve miklu er áætlað að af-
borganir og vextir af stofnlánum
fiskiskipa nemi á árinu 1975:
1) af togurum,
2) af öðrum fiskiskipum?
Svar: Neðangreindar tölur sýna
afborganir og vexti af lánum hjá
Fiskveiðasjóði íslands, rikisá-
byrgðasjóði og Byggðasjóði, en
Þingsályktunar-
tillaga
Þörf er á vernd gegn
upplýsingar um greiðslur af öör-
um stofnlánum liggja ekki fyrir,
en þar er um verulegar upphæðir
að ræða.
1.1)
afborganir um 700 millj. króna
vextir 800 millj. króna
1.2)
augl ýsin gaiðn aðinum
Helga Seljans
um varnir gegn
óréttmœtum
verslunarháttum
Alþingi ályktar að skora á
rikisstjórnina að láta sem fyrst
fara fram endurskoðun á lögum
nr. 84 19. júni 1932, um varnir
gegn óréttmætum verslunar-
háttum, f þvi skyni aö endurnýja
og gera itarlegri öll ákvæði er
varða almennar verslunaraug-
lýsingar. Skal höfuðáhersla lögð á
að gera lögin þannig úr garði, að
þau feli i sér aukna vernd gegn
háþróuðum auglýsingaiðnaði
nútímans, með þvi m.a. að gera
ákveðnar kröfur til heiðarleika,
siðgæðis, sanninda og látleysis
auglýsinga.
Þetta er þingsályktunartillaga
sem Helgi F. Seljan flytur. 1
greinargerð með tillögunni segir:
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að á siðari árum hafa orðið
miklar breytingar á viðskipta-
háttum hér á landi. Hið dæmi-
gerða neysluþjóðfélag blasir við
okkur, hvert sem litið er.Þróun
þessi hefur verið með ólikindum
hröð hérlendis, jafnvel svo, að
þeir sem nú eru á miðjum aldri
muna þjóðfélag fátæktar og
skorts.
Þó að syrti að um sinn hjá
launafólki yfirleitt, er mikil kaup-
geta enn áberandi hjá stórum
þjóðfélagshópum. Verslun og
viðskipti hafa tekið meiri stakka-
skiptum á fáum árum heldur en
aðrar atvinnugreinar
landsmanna.
Flóð auglýsinga vöru og
þjónustu er eitt einkenni nútima
viðskiptahátta. Blöð og timarit,
útvarp og sjónvarp flytja
viðskiptavinum sinum daglega
fjölda þessara auglýsinga i miklu
úrvali. Sjónvarp hefur þó algera
sérstöðu á þessu sviði sem nýr og
einhver áhrifamesti fjölmiðill
sem enn er fundinn upp. Fram-
leiðendur, heildsalar og smásalar
reyna með þessum hætti að ná
athygli almennings, hver i kapp
við annan, gylla vöru sina með
öllum ráðum.
Auðvitað má segja sem svo, að i
þjóðfélagi sem okkar gegni
auglýsingar þýðingarmiklu hlut-
verki, bæði fyrir seljanda og
neytanda, en innan hæfilegra
marka þó. Auglýsingaflaumur
allsnægtaþjóðfélagsins er kominn
út fyrir gagnsemismörkin: hann
grundvallast á þeirri staðreynd,
að þörfum margra er fullnægt og
meira en það. Þess vegna þarf að
búa til þarfir, einkum þeim til
handa, sem best hafa kjörin og
mesta kaupgetu. Auglýsingar eru
þvi reknar sem háþróuð visindi,
sálfræði, sem hefur það viðfangs-
efni að vekja hjá manninum
löngun, sem hann fann ekki fyrir
áður. Gamlar kennisetningar um
lögmál framboðs og eftirspurnar
eru fyrir löngu orðnar mark-
lausar að þessu leyti varðandi
fjölda fólks. Maðurinn er ekki
lengur sjálfráður um þarfir sinar,
aðrir búa þær til. Og það á við um
sorglega marga.
Gömlu lögin
Lögin um varnir gegn órétt-
mætum verslunarháttum eru frá
árinu 1933 og hafa að geyma
gildandi lagafyrirmæli um
auglýsingar. Samkvæmt þessum
42 ára gömlu lögum gilda eftir-
farandi reglur um þessi mál,
samkvæmt 1. gr.:
a) Hverjum þeim sem selur vöru
eða hefur hana á boðstólum er
óheimilt að gefa út villandi
upplýsingar um vöruna til að
hafa áhrif á eftirspurn hennar
eða sölu. Um allar auglýsingar,
hvort sem þær eru birtar i
blöðum, timaritum, útvarpi
eða annars staðar, skal þess
gætt, að þær séu látlaust
orðaðar, lausar við skrum og
hæpnar fullyrðingar, en segi
það eitt, sem satt er og rétt i
öllum greinum.
b) Enn fremur er sérstaklega
bannað að setja villandi
auðkenni á vöruna sjálfa,
umbúðir hennar eða einkennis-
miða, á auglýsingaspjöld,
reikninga, vöruskráreða önnur
verslunarskjöl. En hvað sé
villandi i skilningi laganna er
slðan talið upp undir þrem
stafliðum, itarlega og tæmandi.
Samkvæmt 2. gr. laganna er
það talið til sérstaks sakarauka,
ef þessi villandi auðkenni, sem
talin eru upp i 1. gr., eða upplýs-
ingar um þau eru breiddar út i
blaðatilky nningum (aug-
lýsingum), með fregnmiðum eða
á auglýsingaspjöldum, sem mikið
ber á.
Að viðbættum nokkrum
ákvæðum öðrum i lögunum frá
1933 eru með þessu taldar reglur
islensks réttar um auglýsingar, —
ákvæði sem vissulega standa
fyrir sinu enn i dag og eru sjálf-
sögð og eðlileg, en eru á hinn
bóginn langt frá nógu itarleg.
Þjóðf élagsleg ábyrgð
Það gefur auga leið, að
auglýsingar þurfa siður en svo að
vera „villandi upplýsingar” eða
með skrumi og hæpnum
fullyrðingum þótt þær séu allt að
einu óábyggilegar, skaðlegar eða
óæskilegar. Eins og áður er bagt
hafa auglýsingar tekið æ meira
rúm i viðskiptaháttum siðari
tima og auglýsingatækni fleygt
svo fram, að brýna nauðsyn ber
til að lögfesta ýmis nýmæli i
þessum efnum.
Auglýsingar gegna ákveðnu
hlutverki, þær njóta viður-
kenningar og fyrirgreiðslu þjóð-
félagsins, þess vegna hvilir á
þeim mikil þjóðfélagsleg ábyrgð.
Gildi þeirra byggist á tiltrú
neytenda, áhrif þeirra eru mikil
og þess vegna nauðsynlegt að
vanda til þeirra og koma i veg
fyrir allar skaðlegar verkanir og
óæskilegan boðskap.
Auglýsingar, hverju nafni sem
nefnast, verða að vera heiðar-
legar, sannar og ábyggilegar.
Þær verða að vera þannig, að
þær brjóti aldrei gegn almennu
siðgæði.En auk þess skal bent á
nokkur tatriði til viðbótar.
— Auglýsingar eiga aldrei að
vera þess eðlis, að þær færi sér
I nyt reynsluleysi eða kunnáttu-
leysi þeirra, sem þeim er beint
til.
— Auglýsingar eiga aldrei að
höfða til hjátrúar og þvi siður
til ótta.
— Auglýsingar eiga aldrei að
bera með sér staðhæfingar,
sem eru til þess fallnar að villa
um fyrir fólki eða vekja upp
hugboð, sem er villandi um
ástand eða eiginleika.
— Auglýsingar ættu aldrei að
sýna eða lýsa atvikum, sem
brjóta alinennar varúðarreglur
eða gætu ýtt undir vanrækslu i
þeim efnum. T.d. hvað viðvíkur
mcðferð á rafmagni, vatni eða
cldi, eða umferðarreglum og
fyrirmælum stjórnvalda.
— Auglýsingum ætti aldrei að
beina til barna eða unglinga.
Og ekki ættu þær að bera með
sér staðhæfingar eða myndir,
sem gætu reynst börnum og
unglingum skaðlegar sálrænt
og siðferðilega eða hefðu
skaðleg áhrif á uppeldi þeirra
og afstöðu til uppalenda þeirra.
— Aldrei ættu auglýsingar að
færa sér i nyt eðlilega trúgirni
barna eða reynsluleysi.
— Auglýsingar ættu aldrei að
færa sér i nyt vonir þeirra, sem
haldnir eru sjúkdómum eða
færa sér i nyt dómgreindarleysi
sjúkra og þjáðra með loforðum
um lækningu. Varast ætti ailar
auglýsingar, sem til þess eru
fallnar að hafa áhrif á þá, sein
haldnir eru spila eða veðmála-
fikn.
Auðvitað eru atriði þessi ekki
tæmandi, heldur tekin af handa-
hófi. Þau ættu á hinn bóginn að
vera nokkur visbending um þau
sjónarmið, sem flutningsmaður
þessarar tillögu hefur i huga, og
til leiðbeiningar fyrir þá sem til
endurskoðunarinnar verða
valdir, samþykki Alþingi til-
löguna.
Segja má, að hver velji og hafni
eftir viti og þörfum, þvi sé öll
frekari takmörkuh óþörf. En hér
er ekki öll sagan sögð. Auk þess
bendir margt til þess i aug-
lýsingum okkar, að þær séu blátt
áfram forheimskandi og til
viðbótar við gróðasjónarmið, án
allra takmarkana og siðgæðis,
ætti það að nægja til þess að taka
málið i heild fastari tökum.
afborganir um 600 millj. króna
vextir um 300 millj. króna
2.
Hve miklu er talið að greiðslur úr
Stofnlánasjóði fiskiskipa muni
nema á árinu 1975 samkvæmt á-
ætlunum, sem Þjóðhagstofnun
hefur gert um rekstrarafkomu
fiskiskipa:
1) til togara,
2) til annarra fiskiskipa?
Svar:
2.1)
um 750 millj. króna, að auki
greiðir útgerðin um 200 millj.
króna af skiptu aflaverðmæti til
Stofnfjársjóðs fiskiskipa, sam-
kvæmt sérstöku samkomulagi
þar um.
2.2)
um 1450 millj. króna.
3.
Hve mikið er áætlað að renni i
Stofnfjársjóð fiskiskipa á árinu
1975 af óskiptu aflaverðmæti:
1) af hlut útgerðarinnar:
a) vegna togara,
b) vegna annarra fiskiskipa.
2) af hlut sjómanna:
a) vegna togara,
b) vegna annarra fiskiskipa?
Svar:
Samkvæmt 2. og 3. gr. laga nr.
106/1974 um ráðstafanir i sjávar-
útvegi og um ráðstöfun gengis-
hagnaðar, greiðir fiskkaupandi
gjald til Stofnfjársjóðs fiskiskipa,
er nemur 15% fiskverðs eins og
það er ákveðið af Verðlagsráði
sjávarútvegsins, þegar afli er
seldur innanlands og þegar fiski-
skip selur afla erlendis, skal
greiða 21% af brúttósöluverðmæti
aflans til Stofnfjársjóðs fiski-
skipa.
Ekki liggja fyrir áætlanir um,
hversu mikils hluta af söluverð-
mætinu er aflað af skipum sem
afla fyrir kauptryggingu. Vegna
þessa er ógjörningur að svara
framangreindri spurningu
sundurliðaðri, en áætlað hefur
verið að heildarinnstreymi til
Stofnfjársjóðs fiskiskipa vegna
þessara gjalda árið 1975 muni
nema um 2.200 millj. króna.
Landshlutasamtök:
Óþarft að setja lög um þau
Niðurrignt
minkabú eða
taugaslöpp
afturganga?
í siðustu viku kom til umræðu
lagafrumvarp um landshluta-
samtök sveitarfélaga, flutt af
þingmönnum úr öllum flokkum
nema Alþýðubandalaginu. Er
þetta gamall kunningi alþingis en
hefur tvisvar dagað uppi sakir
mótspyrnu og áhugaleysis. Garð-
ar Sigurðsson lagði áh'erslu á það
i umræðum um málið að frum-
varpið væri hvorki fugl né fiskur,
illa unnið og fjallaði um mál sem
ekki þyrfti lögfestingar við.
Lárus Jónsson fylgdi frum-
varpinu úr hlaði af hálfu flutn-
ingsmanna. Málið væri flutt að
beiðni stjórnar Sambands is-
lenskra sveitarfélaga og hefði
meðmæli milliþinganefndar i
byggðamálum.
Friðjón Þórðarson taldi óþarft
að setja slika löggjöf að sinni þvi
að sveitarfélögin væru alveg
frjáls að þvi að stofna landshluta-
samtök.
Garðar Sigurðsson vakti at-
hygli á því hvað ákvæði frum-
varpsins eru óljós og teygjanleg,
t.d. væru þar ákvæði um hvernig
kjósa skyldi stjórn landshluta-
samtaka en siðan væri gefin
heimild til að haga því allt öðru
visi og hvernig sem menn vildu.
Annað dæmi væri það að lands-
hlutasamtökunum er náðarsam-
legast heimilað að hafa fram-
kvæmdaráð við hlið stjórnar, rétt
eins og hverjum frjálsum félaga-
samtökum sem er væri þetta ekki
heimilt!
Þar á ofan væri svo sérstök
grein sem heimilaði allt alls stað-
ar: „Nánar skal kveðið á um
skipulag og stjórn einstakra lands
hlutasamtaka i samþykktum
þeirra....”
Garðar kvað allt frumvarpið
svo loðið og óljóst að það minnti
sig á minkabú i rigningu.
Þarna væri þó eitt atriði fast:
það að sveitarfélag skulieiga að-
ild að landshlutasamtökum séu
þau starfandi, hvort sem það vill
eða ekki. Þetta væri varhugavert
og þyrfti að skoðast betur. Hann
hefði fyrir sitt leyti ekki orðið var
við það gagn sem vestmannaey-
ingar hafi haft af þátttöku i sam-
bandi sunnlenskra sveitafélaga.
Sverrir Ilermannsson lýsti al-
gerri andstöðu við frumvarpið
sem hann kallaði afturgöngu og
hana heldur slaka.
Gunnlaugur Finnsson og ólufur
G. Einarsson töluðu með málinu.
Fyrstu umræðu er enn ekki lok-
ið.